Аляксандр Класкоўскі: Лукашэнка адрэпеціраваў сваю «каранацыю» ў 2025-м

На выбарчым участку ў Мінску 25 лютага Аляксандр Лукашэнка «агаломшыў сенсацыяй»: заявіў, што пойдзе на прэзідэнцкія выбары ў 2025-м.«Карануй ужо сябе», — з'едліва выказалася з гэтай нагоды Святлана Ціханоўская.

Кіраўнік свой намер зноў балаціравацца матываваў тым, што да гэтага нібыта прымушаюць інтрыгі апазіцыі: «Адказны прэзідэнт не кіне сваіх людзей, якія за ім ішлі ў бой». Інакш, маўляў, атрымаецца здрада. Вось як усё высакародна выглядае. А вы дзеўбяце пра «пасінелыя пальцы», піша Аляксандр Класкоўскі ў «Позірку».

Калі ж без іроніі, то цяперашнія выбары ў Палату прадстаўнікоў і мясцовыя Саветы апрыёры выглядалі гульнёй у адны вароты. І ў ёй кіраўнік трэніраваў сваю каманду да нашмат больш важнай для сябе электаральнай працэдуры 2025 года. А вертыкаль са скуры лезла, каб даказаць сваю здольнасць забяспечваць патрэбны вынік.

Электаральны працэс як экзістэнцыяльная пагроза

Выбары ў парламент і Саветы прайшлі ў чыста савецкім духу: не барацьба за ўладу, а свята. На першым плане — буфет з беляшамі і канцэрт мастацкай самадзейнасці, а бюлетэнь укідваеш як бы між іншым, чыста сімвалічна: усё перадвызначана.

Праўда, у СССР да перабудовы ў бюлетэнях было па адным кандыдаце, цяперашні ж беларускі рэжым пакуль імітуе канкурэнтнасць. Але імітуе груба, натужна. Усе кандыдаты — наскрозь праўладныя, да трыбухаў вывучаныя на прадмет лаяльнасці.

Лукашэнка, сенсацыйна перамогшы на прэзідэнцкіх выбарах у 1994-м тагачаснага прэм'ера Вячаслава Кебіча, адчуў усю моц электаральнай працэдуры, калі яна праводзіцца дэмакратычна: хто быў нікім, той стане ўсім. І кіраўнік стаў паслядоўна падмінаць гэтую працэдуру пад сябе, выпустошваць яе. Цяпер працэс амаль дасягнуў апагею. У ходзе мінулай кампаніі апаненты ўлады начыста адсутнічалі як сярод кандыдатаў, так і сярод назіральнікаў.

Лукашэнка 25 лютага заявіў, што АБСЕ нібыта і не прасілася назіраць. Хоць насамрэч Мінск яшчэ ў студзені афіцыйна сказаў БДІПЧ АБСЕ «адваліць». А кіраўнік беларускай дэлегацыі ў ПА АБСЕ Андрэй Савіных днямі адкрыта растлумачыў: не запрасілі праз санкцыі супраць рэжыму (на чыноўніцкай мове — «у дачыненні да Рэспублікі Беларусь»).

Назіральнікі ж ад СНД, Саюзнай дзяржавы, ПА АДКБ, ШАС — апрыёры добразычлівых да рэжыму структур, ясная справа, рассыпаліся ў кампліментах, як узорна-паказальна тут усё прайшло. Такія місіі на аўтарытарнай прасторы былога СССР працуюць па прынцыпе «зязюля хваліць пеўня».

Пры гэтым улады перад  правядзеннем упершыню  адзінага дня галасавання (у іх мове нават з'явілася новая абрэвіятура — АДГ) нагняталі абстаноўку ў стылі «калі заўтра вайна». Тон задаваў сам правадыр рэжыму, паўтараючы пра пагрозу дыверсій, тэрактаў і нават дзяржаўнага перавароту, за ім паўтаралі генералы і цывільныя чынушы.

Гэта адгукаецца 2020 год, калі ўсё пайшло не па плане. Цяпер Лукашэнка ўспрымае выбары як экзістэнцыяльную пагрозу. Ён страхуецца з дзесяціразовым запасам.

На справе самай вялікай дыверсіяй апазіцыі стаў прарыў 24 лютага на публічныя экраны ў Беларусі (у гандлёвых цэнтрах, метро і г.д.) звароту Ціханоўскай, якая заклікала сказаць «не» «фальшывым выбарам». Сцвярджаецца, што сістэму ўзламаў «BelPol». Ну вось, хоць чымсьці насалілі.

Беларускія грамадзяне ўспрымаюцца уладамі як ворагі, а не выбаршчыкі

Навошта стваралі яўку?

Адзін з лідараў палітычнай эміграцыі Павел Латушка, спасылаючыся на інфармацыю з краіны, заявіў, што беларусы не пайшлі на гэтыя выбары, выбарчыя ўчасткі, асабліва ў Мінску, пуставалі.

Аднак ва ўлад з афіцыйнымі паказчыкамі ўсё вельмі нават нядрэнна. Як паведаміў ЦВК, прагаласавалі 72,98% выбаршчыкаў. Прычым гэтая кампанія закончылася сумніўным рэкордам: па афіцыйных даных, 41,71% выбаршчыкаў прагаласавалі датэрмінова (на гэта адводзілася пяць дзён).

Доля адтэрміноўкі — вышэйшая, чым на выбарах-2020. Але тады былі рэальныя чэргі, шчыры парыў, многія прыйшлі з белымі стужкамі на запясцях — сімвалам галасавання за Ціханоўскую. Цяпер — у значнай меры прымусова.

У былыя часы датэрміновае галасаванне рэкламавалі як опцыю для тых, для каго прыйсці на ўчастак у нядзелю немагчыма або нязручна. А цяпер афіцыйная прапаганда піярыла гэты працэс як прыкмету высокай свядомасці, грамадзянскай сталасці. ДзяржСМІ стракацелі загалоўкамі кшталту «Моладзь прыйшла ў першых шэрагах». Наогул медыя беларускіх улад усё больш нагадваюць паўночнакарэйскія.

Навошта было так фарсіраваць датэрмінова, дамагацца завоблачных паказчыкаў яўкі? Бо яе парог на выбарах у палату адменены, на выбарах у Саветы яго няма даўно.

Раней, па сцвярджэннях праціўнікаў рэжыму, датэрміновае галасаванне выкарыстоўвалася для фальсіфікацыі вынікаў: па начах прасцей падмяняць бюлетэні. Але цяпер улады, як перакананыя іх апаненты, такімі «дробязямі» ўжо не займаюцца. У выніковыя пратаколы проста ўпісваюцца патрэбныя лічбы.

Дык навошта ж гнаць паднявольныя катэгорыі грамадзян на ўчасткі загадзя, перад адзіным днём галасавання, і наогул надзімаць лічбу яўкі? Думаецца, рэжыму важна стварыць ілюзію масавай цікавасці да гэтых выбараў, а таксама ўсенароднай падтрымкі афіцыйнага курсу.

Да таго ж вертыкаль выслужваецца перад галоўным начальнікам. Акажыся датэрміновая яўка ў нейкім рэгіёне нізкай, да мясцовага кіраўніка адразу паўстане пытанне: ці на сваім ты месцы, калі не ўмееш мабілізаваць падначаленых і насельніцтва?

Праўда, выніковая яўка аказалася ўсё ж ніжэйшай, чым на папярэдніх парламенцкіх выбарах. Думаецца, тут два тлумачэнні. Па-першае, можна меркаваць: рэальна людзей на ўчасткі прыйшло так мала (асабліва ў апошні дзень), што маляваць завялікі паказчык не адважыліся. Па-другое, правадыру трэба, каб у 2025-м лічба тых, хто прыйшоў прагаласаваць за «цара», была прыкметна больш унушальнай.

Адзінагалосна і безальтэрнатыўна. Такімі цяпер будуць выбары

Для рэжыму гэта бітва за самазахаванне

Парламенцкія і мясцовыя выбары нават у больш мяккія па беларускіх мерках часы не выклікалі вялікай палітызацыі грамадства і масавых пратэстаў. Але да гэтай кампаніі ўлады рыхтаваліся, як да вялікай вайны.

Выбарчыя ўчасткі і прылеглая тэрыторыя былі ўзяты пад прыцэл відэакамер. На ўчасткі нагналі супрацоўнікаў міліцыі, якія перад тым старанна трэніраваліся круціць патэнцыйных баламутаў.

Прыцягнулі таксама дружыннікаў, ветэранаў МУС, курсантаў Акадэміі МУС, моладзевыя атрады аховы правапарадку. Напагатове былі мабільныя групы хуткага рэагавання з аўтаматамі. Камандуючы ўнутранымі войскамі Мікалай Карпянкоў прыгразіў, што пры неабходнасці будуць задзейнічаны нават найміты-вагнераўцы.

Сілавікі рэфрэнам паўтаралі, што ўлічылі ўрокі 2020 года і падобнага цяпер не дапусцяць. Наогул сістэма Лукашэнкі разглядае выбары не як законны спосаб змены ўлады, а як бітву за самазахаванне. Думаеш пра змену ўлады — ты экстрэміст, злачынец, замахваешся на канстытуцыйны лад. Вось так: сваё панаванне, заснаванае на фальсіфікацыях і гвалце, цяперашні кіруючы клас атаясамлівае з канстытуцыйным ладам.

Лукашэнка сцвярджаў, што апазіцыя можа выкарыстоўваць гэтую электаральную кампанію як рэпетыцыю, каб зладзіць пераварот на прэзідэнцкіх выбарах 2025 года. На самай справе гэта кіраўнік зладзіў вертыкалі і грамадству рэпетыцыю ўласных перавыбараў, прызначаных на наступны год.

Трэба думаць, што з пункту гледжання правадыра рэпетыцыя, у прынцыпе, атрымалася. Чарговая важная мэта для яго — заняць у красавіку яшчэ і пасаду старшыні Усебеларускага народнага сходу (УНС), каб ужо зусім усё было схоплена.

Адзначым, што УНС, якому па новай Канстытуцыі дадзены каласальныя паўнамоцтвы, нават фармальна не будзе абірацца народам — яго складуць па квотах з наменклатуры, прызначаных дэпутатаў і прадстаўнікоў ГОНГА («грамадзянскай супольнасці»). Для поўнага акуклення сістэмы застаецца, мабыць, толькі ўвесці ў перспектыве яшчэ і выбары прэзідэнта праз УНС — гэтую мару Лукашэнка ўжо прагаворваў.

А цяпер ён вольна ці міжволі даў зразумець, што на чарговых прэзідэнцкіх выбарах (іх дэдлайн — 20 ліпеня 2025 года), фармальна ўсенародных, рэальнай канкурэнцыі не будзе. Маўляў, «не тыя ўжо часы, калі натоўпам ішлі на выбары»,  «прэзідэнт — гэта не цар, гэта не бог, гэта вельмі цяжкая праца. І ўзваліць на сябе ў цяперашняй сітуацыі гэты груз нашай краіны не кожны вырашыцца».

Ды ўжо ж, паспрабуй сунься, будзеш потым, як Віктар Бабарыка і Сяргей Ціханоўскі, матаць дзікі тэрмін.

Выбары: шоу для міліцыі і ўнутраных войскаў

«Распускаць соплі» правадыр не збіраецца

Зрэшты, да сярэдзіны 2025-га яшчэ шмат вады выцеча. Невядома, як павернецца сюжэт вайны ва Украіне, што будзе з Уладзімірам Пуціным, беларускай эканомікай і г. д.

І Лукашэнка, рыхтуючыся забяспечыць сабе новы тэрмін кіравання, відавочна зыходзіць з горшага раскладу, мадэлюе збег дрэнных абставін. Паўтарае рэфрэнам, што нас, маўляў, «будуць разгойдваць». Таму хай ворагі не спадзяюцца, што «мы, прабачце мяне, соплі распусцім і будзем змагацца за дэмакратыю і нейкую эфемерную свабоду».

Чалавек вельмі падазроны, ласы на канспіралогію, які думае ў парадыгме «вакол ворагі», кіраўнік Беларусі шмат у чым верыць ва ўласныя страшылкі. І разумее, што адступаць яму няма куды: занадта шмат спраў наварочана, занадта многія наклікаюць на яго галаву разнастайныя беды.

А гэта значыць, што рэжым будзе закручваць гайкі яшчэ мацней.