Эстонія адкрыла 95 новых выспаў, але плошча краіны паменшылася. Як такое магчыма?
Для вымярэння дакладнай плошчы краіны Зямельны дэпартамент Эстоніі кожныя 8 гадоў абнаўляе дзяржаўную мапу. «Рэферэндумы» па адлучэнні тэрыторый праводзіць не хто іншы, як вада: праз рух крынічак берагавая лінія змяняецца ўвесь час. Гэтым разам балтыйская краіна абзавялася амаль сотняй новых выспаў!
Балотныя выспы на ўзбярэжжы Балтыйскага мора
Эстонія славутая сваім неверагодным этнасам ды традыцыямі, пампезнай архітэктурай, талінскімі чайкамі і, канешне, вялізнай колькасцю выспаў. Сярод іх ёсць буйныя «мацерычкі» з развітой інфраструктурай і ўсімі неабходнымі выгодамі цывілізацыі. Гэта, напрыклад, востраў Саарэма, што займае такую ж плошчу, як Віцебскі ці Лунінецкі раён. Сэрвісы тут арганізаваны настолькі цудоўна, што нават калі ў мясцовых населеных пунктах знайсці неабходнае брэндавае адзенне ці тэхніку не атрымаецца, любы тавар можна замовіць з кантынентальнай часткі краіны ды атрымаць яго ў паштамаце ля дома праз 1-2 дні.
Звычайная школа на выспе Саарэма. Фота: Karisma Architekid
Але выспамі лічацца таксама і нежывыя адклады камення даўжынёй у некалькі сотняў метраў, раскіданыя па марскіх прасторах. У большасці яны ніяк не выкарыстоўваюцца праз адсутнасць патрэбы ў дадатковай прасторы. Ды і ўвогуле, кожны з іх можа знікнуць так жа раптоўна, як і з’явіўся.
Апошняе мапаграфаванне Эстонскай Рэспублікі было праведзена ў 2016 годзе: тады краіна мела надзвычай прыгожую лічбу ў 2222 выспы.
Скалістыя выспы ў Балтыйскім моры
Новыя аэрафотаздымкі і даныя аэралазернага сканіравання былі сабраны супрацоўнікамі Зямельнага дэпартамента яшчэ чатыры гады таму — увесь гэты час картографы выконвалі шмат цікавай працы і падлічвалі дакладную плошчу дзяржавы. Асаблівая ўвага канешне ж надавалася менавіта выспам, якіх ужо на першы погляд стала значна больш. Як паведамляе эстонскае выданне «Maaleht», на мінулым тыдні нарэшце была паказана новая мапа Эстоніі.
Новыя эстонскія выспы. Крыніца: Maa-amet
Паводле справаздачы, колькасць марскіх астравоў за 8 гадоў змянілася ад 2222 да 2317, то-бок павялічылася на 95 адзінак. Але адметна тое, што пры гэтым краіна страціла 4 квадратныя кіламетры сваёй былой плошчы.
Кіраўніца аддзела прасторавых даных Зямельнага дэпартамента Леа Паўтс патлумачыла, як такое магло адбыцца:
«Берагавая лінія Балтыйскага мора пастаянна мяняецца. На берагавую лінію ўплываюць пасляледавіковыя ўздымы, якія выклікаюць падняцце грунту, а таксама бесперапынная берагавая эрозія і працэсы акрэцыі, асабліва інтэнсіўныя падчас штормаў. Такім чынам, берагавую лінію трэба час ад часу перанакідваць», — распавяла навукоўца.
Гэта сапраўды цікава, бо ствараецца ўражанне, нібыта марскія хвалі разбіваюць Узбярэжжа. Але не!
Паводле многіх еўрапейскіх прыродазнаўцаў, Балтыйскае мора ўвогуле характарызуецца як выміраючае. У дадатак да таго, што яно і так мае вельмі маленькую глыбіню, узровень вады ў ім штогод значна падае. Насамрэч асноўнай прычынай размыцця берага з’яўляецца ўздзеянне крыніц, ураганаў і жорсткіх перападаў тэмпературы. Мацерыковае ўзбярэжжа паступова абвальваецца, але гэтая ж парода назапашваецца ў адным месцы, на якім з цягам часу фарміруюцца адклады. Такім чынам краіна набывае новыя выспы.
Мінімальны памер марскога вострава, які ўлічваецца пры картаграфаванні, складае 100 квадратных метраў, а ў выпадку стаячай ці праточнай вады — 20 квадратных метраў. Таму новыя выспы — гэта ў асноўным невялікія адклады, размешчаныя ў плыткіх прыбярэжных водах.
«Ці будуць іх называць і як, залежыць ад іх упартасці, ад іх асаблівасці і ад таго, ці патрэбна людзям іх называць — напрыклад, каб растлумачыць сябрам, куды яны каталіся ўлетку на каноэ або зімой на каньках», — распавядае кіраўніца Зямельнага дэпартамента.
Выспа Саарэма. Фота: Droonipildid
Як не дзіўна, эстонцы да падзеі ставяцца вельмі сур’ёзна. Леа Паўтс падкрэслівае, што да інтэграцыі новых даных трэба ставіцца адказна, бо дакладная плошча тэрыторыі з’яўляецца адным з найважнейшых звестак пра дзяржаву. Лічбу ўжо змянілі ў Вікіпедыі і на дзяржаўных сайтах: далей зрабіць праўкі неабходна ў даведніках, школьных падручніках ды іншых дапаможніках, у якіх указана неактуальная інфармацыя.
Адметна, што жыхары літоўскай Клайпеды, якая таксама стаіць на Балтыйскім моры, не толькі адзначаюць значнае абрушэнне берагавой лініі, але і б’юць трывогу праз пагрозу знікнення ўнікальнага ўзбярэжжа з балтыйскімі соснамі.
Галандскі калпак, Клайпеда. Фота: Delfi
«Delfi» звярнулася да старшага навуковага работніка цэнтра Даследаванняў прыроды Гінтаўтаса Жылінскаса, які расказаў, што адбываецца з прыродай на ўзбярэжжы Балтыйскага мора:
«Мы вымяраем яго ўжо некалькі дзесяцігоддзяў. Бывае так, што тры гады без апоўзняў, а потым адразу 1,5 м ці нават больш», — паведамляе навукоўца. Жылінскас тлумачыць, што гэта нармальная прыродная з’ява, але трэба быць гатовымі да таго, што аглядныя пляцоўкі і інфраструктуру на схілах давядзецца пераносіць на больш далёкую адлегласць. Больш за тое, па яго словах, з цягам часу склоны будуць станавіцца вышэйшымі, а віды больш прывабнымі.
Спецыяліст таксама адзначае, што абрывы выклікаюцца падземнымі крыніцамі — грунтавымі водамі, а не морам. На гэта ўплываюць перапады тэмпературы зімой: крыніцы то замярзаюць, то адтаюць, а ў выніку пачынаюцца апоўзні, што прыводзіць да скарачэння тэрыторыі.