Кармушка для сілавікоў і крошкі — прапагандзе. Куды пойдуць дзяржаўныя сродкі ў 2024 годзе?
Па тым, як вырасла фінансаванне сілавікоў, бачныя прыярытэты дзяржавы. А вось прапагандыстам не пашчасціла. Навошта тады выдурняцца?..
Апошні адносна некрызісны бюджэт у Беларусі прымаўся ў канцы 2019 года — гэта быў фінансавы план дзяржавы на 2020-ты. Праз чатыры гады шмат што змянілася, у тым ліку і бюджэтныя прыярытэты. Улады шчодра павялічваюць фінансаванне сілавікоў і (трэба ж!) адкрыта абдзяляюць прапагандыстаў.
«Позірк» падрабязна разбірае, як рэспубліканскі бюджэт дзеляць паміж ведамствамі.
Дзясятка шчасліўчыкаў
Адна з самых цікавых класіфікацый расходаў бюджэту — ведамасная. Яна паказвае, які аб'ём фінансавання будзе выдзелены канкрэтным арганізацыям.
На жаль, такіх даных у адкрытым доступе няшмат: толькі па рэспубліканскім бюджэце і толькі планавыя паказчыкі. Але нават іх дастаткова, каб убачыць некаторыя цікавыя тэндэнцыі. Адразу абмовімся, што з аналізу выключана падтрымка мясцовых бюджэтаў праз аблвыканкамы. Грошы там, вядома, вялікія, але гэта тэма асобнай размовы.
- Міністэрства абароны — 3 818,3 млн руб. (+160% у параўнанні з 2020 годам)
- Міністэрства аховы здароўя — 2 361,3 млн руб (+99%)
- Міністэрства прамысловасці — 2 234,3 млн руб. (+298%)
- ААТ «Ашчадны банк "Беларусбанк"» — 2 065,4 млн руб. (+53%)
- Міністэрства транспарту і камунікацый — 2 033,8 млн руб. (+98%)
- ФСАН — 1 809, 2 (-10%)
- Міністэрства ўнутраных спраў — 1 652,6 млн руб. (+81%)
- Міністэрства адукацыі — 1 097,3 млн руб. (+52%)
- Мінсельгас — 1 038,3 млн руб. (+60%)
- МНС — 548,5 млн руб. (+86%)
Для пачатку параўнаем, як з 2020 года змянілася дзясятка найбуйнейшых распарадчыкаў бюджэтных сродкаў. А там — у асноўным усё тыя ж асобы, што і чатыры гады таму. Адзіны пачатковец — Міністэрства па надзвычайных сітуацыях (МНС), якое якраз у 2024-м упершыню ўварвалася ў топ і заняло 10-е месца. У 2020 годзе пазіцыю МНС займала Міністэрства працы і сацыяльнай абароны. Выходзіць, не дарма ратавальнікі ў 2020-м зараблялі ачкі, чысцячы Мінск ад бчб-сцягоў, стужачак і нават ніжняй бялізны з «крамольным» спалучэннем колераў.
Глядзіце таксама
Хоць у Мінску амаль адны і тыя ж структуры, унутры дзясяткі адбыліся некаторыя перастаноўкі. Так, з другога на першае месца перасунулася Міністэрства абароны, што выглядае лагічна на фоне вайны ва Украіне. Ранейшы лідар — Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва (ФСАН) — з'ехаў аж на 6-е месца. Значнае падвышэнне пенсій і дапамог цяпер, мяркуючы з усяго, ва ўладаў не ў прыярытэце.
З чацвёртага на другое месца паднялося Міністэрства аховы здароўя, яго фінансаванне стала адносна актыўна павялічвацца з пачаткам пандэміі каронавіруса. Таксама важна памятаць, што амаль 80% фінансавання аховы здароўя ідзе праз мясцовыя бюджэты, а мы зараз гаворым пра рэспубліканскі.
З дзявятага на трэцяе месца падняўся Мінпрам, што лёгка тлумачыцца крызісам: эканоміка краіны патрабуе ўсё больш бюджэтнай падтрымкі. Іншых заўважных перасоўванняў па пазіцыях ведамстваў у топе не зафіксавана.
Цікава і тое, наколькі моцна скарацілася або вырасла фінансаванне ў грашовым выражэнні. Інфляцыя нарастаючым вынікам з 1 студзеня 2020-га па 31 снежня 2023 года склала 41%. Пры гэтым фінансаванне большасці галоўных распарадчыкаў бюджэтных сродкаў вырасла яшчэ больш значна — гэта значыць, адбыўся не толькі намінальны, але і рэальны рост.
Самым вялікім дадаткам грашовых уліванняў можа пахваліцца Мінпрам: у 2020 годзе на яго патрэбы планавалі накіраваць 561 млн рублёў, а ў 2024-м — ужо 2 млрд 234 млн. Прырост — амаль на 300% пры інфляцыі 41%.
На другім месцы па прыросце фінансавання — Міністэрства абароны: плюс 160%, з 1 млрд 469 млн. да 3 млрд 818 млн. На трэцім — Міністэрства аховы здароўя: плюс 99%, з 1 млрд 187 млн да 2 млрд 361 млн рублёў.
Адзінае ведамства з дзясяткі самых багатых, фінансаванне якога не толькі не павялічылася, але нават скарацілася — ФСАН. Намінальна мінус 10% з 2014-га — да 1 млрд 809 млн рублёў.
Тут важна ўлічыць, што ФСАН — пазабюджэтны фонд, ён мае ўласныя даходы, якія складваюцца ў асноўным з абавязковых узносаў на сацыяльнае страхаванне. Кожны беларус, які працуе, пералічвае ў ФСАН 35% з кожнага заробку, а потым за кошт гэтых сродкаў выплачваюцца пенсіі, дапамогі, робяцца бальнічныя і іншыя сацыяльныя выплаты.
ФСАН — вельмі буйны фонд. Напрыклад, у 2024 годзе яго даходы запланаваны на ўзроўні 28 млрд рублёў (для параўнання: увесь рэспубліканскі бюджэт — гэта 45 млрд рублёў даходаў). Падтрымка ФСАН з рэспубліканскага бюджэту ў межах 2 млрд рублёў на год патрэбная таму, што фонду не стае ўласных сродкаў для ўсіх сацыяльных выплат.
Глядзіце таксама
Дык, можа быць, фінансаванне ФСАН з бюджэту скарацілася таму, што ў фонду прыкметна выраслі ўласныя даходы? Гэта не зусім так: з 2020-га па 2024 год агульныя даходы ФСАН павялічыліся на 64% пры інфляцыі 41%. Так што рэальны рост атрымліваецца крыху больш за 16%, і, вядома, такое павелічэнне не ідзе ні ў якое параўнанне з ростам уліванняў у Міністэрства абароны, прамысловасці або нават надзвычайных сітуацый.
Бюджэтных грошай на ўсіх не хапае, так што карціна са скарачэннем уліванняў у ФСАН і ўзмацненнем падкормкі іншых устаноў адлюстроўвае прыярытэты ўладаў.
Людзі ў пагонах знялі вяршкі з бюджэтнага торта
У дзясятцы галоўных бенефіцыяраў бюджэту адразу некалькі ведамстваў, якія можна аднесці да сілавых: гэта і Мінабароны, і МУС, і МНС. Як ні дзіўна, нават «Беларусбанк» адказвае за фінансаванне сілавікоў: з 2,1 млрд рублёў, якія банк атрымае сёлета, 1,8 млрд будзе накіраваны на выплату пенсій вайскоўцам (у адрозненне ад астатніх пенсіянераў, вайскоўцы атрымліваюць пенсіі менавіта з рэспубліканскага бюджэту, а не з ФСАН). Агулам з 10 структур 4 так ці інакш звязаныя з сілавікамі.
Калі ж паглядзець увесь спіс распарадчыкаў сродкаў рэспубліканскага бюджэту, то колькасць разнастайных сілавых (у шырокім сэнсе слова) ведамстваў вырасце да двух дзясяткаў: ад КДБ і Службы бяспекі Лукашэнкі да Канстытуцыйнага суда і Генпракуратуры.
Поўны спіс прадстаўлены ў табліцы ніжэй. «Беларусбанк» у яго не ўнесены, давайце лічыць, што яго выдаткі — гэта «сацыялка», да таго ж некаторая частка яго фінансавання пойдзе не толькі на пенсіі вайскоўцам, але і на іншыя мэты.
Такім чынам, усяго ў 2024 годзе на фінансаванне сілавога блока выдзеляць як мінімум 9 млрд рублёў. Як мінімум — таму, што амаль 8 млрд, або 17,5% агульных выдаткаў рэспубліканскага бюджэту, пойдзе ў «іншыя» ведамствы, састаў якіх не раскрываецца. Сілавікі могуць быць і там таксама.
У параўнанні з праектам бюджэту-2020 аб'ём фінансавання вырас з 4,2 да 9 млрд рублёў, або на 111,9% — пры інфляцыі 41%. Атрымліваем рэальны рост прыкладна ў 1,5 раза, і гэта хутчэй, чым павелічэнне бюджэтных выдаткаў у цэлым.
У выніку доля выдаткаў на сілавыя ведамствы ў агульным аб'ёме расходаў рэспубліканскага бюджэту вырасла з 16,6% у 2020 годзе да 20,1% у 2024-м. Тэзіс аб расстаноўцы прыярытэтаў уладаў на карысць сілавога блока пацвярджаецца.
Глядзіце таксама
Прапагандыстаў абдзялілі
На варце інтарэсаў улады не толькі сілавікі, але і прапагандысты. Праўда, «мэтавыя аўдыторыі» ў іх адрозніваюцца: сілавыя органы ў асноўным займаюцца барацьбой з супернікамі ўлады, а прапагандысты — падсілкоўваюць «патрыятызмам» прыхільнікаў, хоць і па «ворагах» праходзяцца. І сітуацыя з бюджэтам наглядна паказвае, на кім цяпер улады эканомяць, а на кім — не. З фінансаваннем прапагандыстаў карціна атрымліваецца зусім не вясёлкавая.
Усяго ў спісе распарадчыкаў бюджэтных сродкаў значацца пяць СМІ: «Белтэлерадыёкампанія», тэлеканал «Мір», Другі нацыянальны тэлеканал, СТБ і «БелТА». На практыцы іх можа быць і больш — як мы памятаем, частка звестак у рэспубліканскім бюджэце закрытая, акрамя таго, мясцовыя бюджэты таксама могуць фінансаваць СМІ.
У 2024 годзе агульнае фінансаванне згаданых пяці прапагандысцкіх структур складзе 150,1 млн руб., а ў 2020 годзе планавы паказчык складаў 139 млн. Такім чынам, намінальны прырост склаў усяго 8%. Згадаем пра інфляцыю 41%, і атрымаецца, што рэальнае фінансаванне прапаганды з рэспубліканскага бюджэту зрэзалі амаль на чвэрць.
Глядзіце таксама
У выніку доля выдаткаў на гэтыя СМІ ў рэспубліканскім бюджэце скарацілася з 0,5% да яшчэ больш мізэрных 0,3%. Тут, вядома, трэба дадаць, што прапагандысты кормяцца не толькі на бюджэтныя грошы, яны таксама маюць даходы ад рэкламы, якія маглі моцна павялічыцца пасля «зачысткі» незалежных СМІ.
Цікава, дарэчы, што Мінінфарм, які ўнёс і працягвае ўносіць неацэнны ўклад у тую самую «зачыстку», таксама абдзялілі. Фінансаванне ведамства скарацілася з 29,1 млн. рублёў у 2020 годзе да 24 млн у 2024-м — намінальна на цэлых 17%, а калі дадаць 41% інфляцыі, атрымаецца падзенне пад 42%.
Сярод гэтых пяці прапагандысцкіх структур толькі СТБ можа пахваліцца істотным прыростам фінансавання — з улікам інфляцыі ён склаў больш за 100%. «БелТА» ў рэальным выражэнні атрымае ў 2024 годзе на 8% больш, чым у 2020-м, а ў астатніх бюджэтнае падсілкоўванне ў рэальным выражэнні ўпала. Асабліва не пашанцавала «Белтэлерадыёкампаніі»: намінальны прырост фінансавання за чатыры гады склаў усяго 3,9%. З улікам інфляцыі атрымліваецца падзенне больш чым на чвэрць.
Што маем у выніку? Відавочны перакос бюджэтнага падсілкоўвання ў бок сілавога блока на фоне эканоміі на пенсіях і дапамогах, і нават — хто б мог падумаць! — на дзяржаўных СМІ. Абсалютна зразумела, за што ваююць сілавікі, але за што прапагандысты?