«МАЗы ў Расіі гараць не выпадкова». Эканаміст распавёў, як спрацавалі санкцыі супраць Беларусі
Спрэчкі пра тое, ці працуюць санкцыі, ідуць бясконца. На жаль, часцей за ўсё яны грунтуюцца на агульных словах. Хоць санкцыі — гэта цэлы набор механізмаў, якія могуць быць эфектыўнымі або не вельмі з-за шэрагу фактараў.
Акадэмічны дырэктар Цэнтра эканамічных даследаванняў BEROC Леў Львоўскі распавёў у эфіры «Еўрарадыё», што з эканамічных санкцый, уведзеных супраць Беларусі, спрацавала, а што — не. А таксама патлумачыў, чаму часам пасля гучных заяў эканоміка краіны-парушальніка адчувае не больш чым камарыны ўкус.
Калі паглядзець на канкрэтныя санкцыі, уведзеныя супраць Беларусі, то ад некаторых бачны эфект, а некаторыя абыходзяцца або кампенсуюцца Расіяй.
Мікраэлектроніка. Санкцыі на мікраэлектроніку можна «ўбачыць» у кожнай навіне пра тое, што ў Расіі загарэўся беларускі МАЗ або электробус.
— Так адбываецца, калі вы разлічваеце ўсё на адзін элемент мікраэлектронікі, а потым праз санкцыі ўстаўляеце іншы, можа быць, кітайскі аналаг. У выніку такія складаныя механізмы самазапальваюцца, — тлумачыць Львоўскі.
Транзіт. Беларусь заўсёды славілася сваім транзітам. Геаграфічнае становішча паміж Азіяй і Еўропай — галоўны з нашых прыродных рэсурсаў.
— Транзіт у нас цяпер на 40% у рэальным аб'ёме тавараў ніжэйшы, чым быў у 2021 годзе. Калі глядзець на даданую вартасць транзіту, яна таксама адсоткаў на 20 ніжэй, чым была ў 2021 годзе. Так што тут ніяк нішто не кампенсуеш, нічога не абыдзеш.
Калій. Першапачаткова санкцыі нанеслі наймацнейшы ўдар па беларускай калійнай галіне. Потым за кошт Расіі значную частку ўдару ўдалося кампенсаваць. Цяпер Беларусь пастаўляе на сусветны рынак адсоткаў 60-70 ранейшага аб'ёму калію. Маржынальнасць гэтых 60-70% усё роўна ніжэй. Так што кампенсаваць не ўдалося, галіна ўсё яшчэ праблемная.
Нафта і нафтапрадукты. Тут Беларусі, наадварот, пашанцавала. Усё выглядае лепш, чым было да пачатку расійскага ўварвання ва Украіну.
— Пашанцавала за кошт таго, што калі краіны «Вялікай сямёркі» спрабавалі ўвесці механізм price cap, гэта значыць абмежаванне кошту расійскай нафты, стварыўся дысконт кошту расійскай нафты ў дачыненні да міжнароднага стандарту, напрыклад, Brent. Дык вось, Беларусь карыстаецца гэтым дысконтам. Мы купляем нафту Urals, апрацоўваем яе і потым ужо нафтапрадукты прадаем без зніжкі, зноў жа, карыстаючыся расійскімі лагістычнымі магутнасцямі.
Праз Расію нафтапрадукты адпраўляюцца ў краіны накшталт Саўдаўскай Аравіі, ААЭ і гэтак далей, а далей, відавочна, кудысьці перавозяцца. Куды — невядома. Магчыма, і ў Еўропу.
Фінансы. Фінансавыя санкцыі ў цэлым не спрацавалі, не мелі наогул ніякага эфекту. Нават расійская дапамога не спатрэбілася.
Сталеапрацоўчая прамысловасць. Тут дзесьці ўдалося кампенсаваць эфект санкцый, дзесьці не ўдалося.
Эфект таксічнасці. Гэта не санкцыя, якую можна ўвесці заканадаўчым рашэннем, — гэта рэч, якая самазараджаецца ў выніку палітычнага крызісу. Усё, што адбываецца з беларускім IT-сектарам, — не санкцыі, а менавіта эфект таксічнасці.
— Праз яго мы губляем пад 20% ад дададзенага кошту IT, і сектар, які раней заўсёды быў галоўным драйверам нашага росту, цяпер адзін з галоўных драйвераў, якія, наадварот, зніжаюць ВУП краіны.
Глядзіце таксама
Ад чаго залежыць, працуюць санкцыі ці не?
Частка санкцый не спрацавала праз вялікія часовыя лагі. Спачатку Еўрасаюз кажа: «Хутка мы забаронім гандаль каліем. Праз паўгода. Але кантракты, якія ўжо былі заключаны, мы паважаем — хай яны выконваюцца». Калі такі вялікі лаг паміж заявай аб санкцыі і яе імплементацыяй, то санкцыянаваная бок паспявае падрыхтавацца: перанакіраваць частку грузаў, знайсці новых кліентаў або новыя схемы абыходу.
За выкананнем санкцый няма практычна ніякага нагляду. Адзіныя, хто часам ловіць кампаніі на абыходзе санкцый, — гэта журналісты і расследавальнікі. Але ў гэтай катэгорыі людзей няма дастатковых рэсурсаў і паўнамоцтваў. Асабліва гэта важна пры абыходзе ваенных санкцый. Для сур'ёзнага аналізу тут патрэбныя практычна выведвальныя структуры.
— Некалькі разоў журналісты лавілі фінскія кампаніі, латвійскія кампаніі, якія пастаўлялі чыпы для расійскіх ракет або наогул баявыя дроны, як было з фінскай кампаніяй. Часцей за ўсё гэтую партыю легальна вязуць у Кітай на фірму-пракладку, гэтая фірма-пракладка перадае іншай фірме-пракладцы, яшчэ дзесяць «пракладак» — і ў выніку апошняя вязе гэты тавар у Расію. Журналісты не могуць такое адсачыць. Трэба прыкладаць шмат намаганняў, каб з гэтым змагацца, таму што стварыць фірму-пракладку вельмі лёгка.
Пры гэтым падвесці фірму-пракладку пад санкцыі і закрыць, асабліва калі яна ствараецца ў іншай юрысдыкцыі, вельмі складана.
Ёсць і іншага роду фактар: у дэмакратычных краінах санкцыі ўводзяцца таму, што выбаршчыкі патрабуюць ад палітыкаў нешта зрабіць. Часам палітыкі рэальна нешта робяць, часам проста робяць выгляд, што робяць.
— Тут, зноў жа, краіны Балтыі лёгка прыходзяць на розум як прыклад. Пакуль Фінляндыя змагаецца з расійцамі, якія на расійскіх нумарах заязджаюць у Фінляндыю, пакуль Латвія змагаецца з апошнім чалавекам, які не вывучыў латышскую мову, — з якой-небудзь бабуляй, якая размаўляе па-расійску, — або расійскім эмігрантам-айцішнікам, які не хоча служыць у войску, яны марнуюць на гэта шмат сіл, усе ім апладзіруюць — у гэты час кампаніі, якія рэальна пастаўляюць элементы ўзбраення ў Расію, спакойна працягваюць іх пастаўляць.
Гэта значыць сілы трацяцца на папулізм, а на сур'ёзныя санкцыі іх ужо не хапае. За рэальна важкія дзеянні можна нічога і не атрымаць у плане палітычнага рэйтынгу, так што матывацыі імі займацца няма. За закрыццё ўласнай кампаніі, якая стварала працоўныя месцы, плаціла падаткі, людзі не так моцна пляскаюць.
Глядзіце таксама
Санкцыі тым больш эфектыўныя, чым большая кааліцыя краін, якія іх уводзяць. Заходнія краіны самыя багатыя, але яны кантралююць не ўсе рэсурсы. Калі ў кааліцыю не ўваходзяць Індыя, Кітай, Пакістан, іншыя буйныя краіны, то абыходзіць санкцыі лягчэй.
Асабліва гэта тычыцца расійскай нафты. Еўрасаюз яе ў асноўным перастаў купляць, але ёсць шмат іншых пакупнікоў.
— Калі ўявіць свет, у якім паспяхова забаранілі б усю расійскую нафту, то ў гэтым свеце была б галапуючая інфляцыя, усё было б вельмі дорага, і ў свеце быў бы вялікі эканамічны крызіс, таму што Расія вырабляе 10% міжнародна гандлюемай нафты. Гэта вельмі шмат. Калі 10% выняць з рынку — а нафта патрэбная для ўсяго — то ўсе кошты пачнуць моцна расці. Гэта будзе як нафтавыя крызісы першых араба-Ізраільскіх войнаў.
І апошняе — якой бы смешнай нам ні здавалася расійская і беларуская прапаганда, яна знаходзіць свайго адрасата. Напрыклад, Лукашэнка распавядае, што трэба зняць санкцыі з беларускага калію, таму што свет не можа жыць без яго. Гэта не так. Пры гэтым тэму «падабраў» такі палітык сусветнага ўзроўню, як Антоніу Гутэрыш, і стаў яе развіваць. Гэта кейс паспяховай прапаганды. У Расіі такіх кейсаў больш. Яны дапамагаюць разбураць санкцыйныя кааліцыі.
Паводле BG Media