Лаўрухін: Сутаргавыя спробы ўлады спыніць уцёкі моладзі з краіны робяць страты незваротнымі
Падаецца, дзяржава пачала ўсведамляць маштабы чорнай дзіркі, якая ўтвараецца на месцы краіны дзякуючы яе дзеянням. Але спыніць гэты працэс улады, зноў жа, спрабуюць рэпрэсіямі.
Улады спрабуюць рэпрэсіямі спыніць адток моладзі за мяжу. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
На нарадзе з міністрам адукацыі 21 верасня Лукашэнка з паказной горыччу канстатаваў: «Вы не сказалі пра галоўнае. Што хвалюе сёння дзяржаву. Мяне інфармуюць, што самыя-самыя прасунутыя, класныя спецыялісты з краіны з'язджаюць». Сапраўды, сярод соцень тысяч грамадзян, вымушаных праз рэпрэсіі пакінуць краіну, нямала самых прасунутых і класных спецыялістаў. Больш за тое, як паказвае апытанне «Беларускага нацыянальнага савета РАДА», ужо з'ехалі (1,3%), плануюць (11,0%) і хацелі б з'ехаць з краіны (28,3%) больш за 40% маладых грамадзян і грамадзянак Беларусі ва ўзросце ад 14 да 31 года.
Пра тое, што чакае беларускую адукацыю, для «Deutsche Welle» расказвае акадэмічны дырэктар «Інстытута развіцця і сацыяльнага рынку для Беларусі і Усходняй Еўропы» Андрэй Лаўрухін.
Акадэмічная эміграцыя
Заўважны ўсплёск акадэмічнай эміграцыі адбыўся пасля запуску машыны дзяржаўнага тэрору ў дачыненні да нелаяльных навучэнцаў і выкладчыкаў. Паводле даных партала «Честный университет», з 2020 па 2023 гады 1639 студэнтаў і выкладчыкаў сталі ахвярамі рэпрэсій або сутыкнуліся з ціскам унутры універсітэтаў, 287 навучэнцаў былі адлічаны і 201 выкладчык звольнены па палітычных прычынах, 53 навучэнцы і 3 выкладчыкі прызнаны палітвязнямі і адбываюць у турмах крымінальныя тэрміны пакарання ад 1,5 да 4,5 гадоў.
На дзяржаўны тэрор моладзь адрэагавала нагамі: па выніках прыёмнай кампаніі ў 2021 годзе вакантнымі засталося 937 бюджэтных месцаў, а летам 2022 года стала зразумела, што не менш за 5 тысяч абітурыентаў і студэнтаў палічылі за лепшае вучыцца ў іншых краінах.
Глядзіце таксама
Улетку 2023 года, каб пазбегнуць скандалу, план прыёму быў скарочаны на 900 месцаў, а ўмовы паступлення значна спрошчаны дзякуючы ўвядзенню цэнтралізаванага экзамену, які істотна павысіў «прапускную здольнасць» у ВНУ краіны. Але нават гэтыя надзвычайныя меры і ўжо традыцыйны дадатковы набор не змаглі схаваць праблему цалкам: толькі паводле афіцыйных даных, недабралі 2% першакурснікаў.
Сутаргавыя спробы ўлад спыніць уцёкі моладзі з краіны толькі разганяюць эміграцыю і робяць страты незваротнымі. Калі раней ва ўсіх студэнтаў, якія атрымалі вышэйшую адукацыю за мяжой, была магчымасць вярнуцца ў краіну, то пасля ўведзенай у красавіку 2023 года забароны на адтэрміноўку ад войска для студэнтаў, якія паступілі ў замежныя ВНУ без афіцыйнага мэтавага накіравання, вяртанне «маладых спецыялістаў» стала звязана з рызыкай узбуджэння супраць іх адміністрацыйных (ці нават крымінальных) спраў і абавязкам адслужыць у войску.
А ці варта яно таго?
Атрыманне беларускімі грамадзянамі вышэйшай адукацыі ў Беларусі становіцца ўсё больш дарагім і рызыкоўным прадпрыемствам. Агучаная Лукашэнкам ініцыятыва — прымушаць студэнтаў-платнікаў адпрацоўваць па абавязковым размеркаванні альбо аплачваць поўны кошт адукацыі — нават на фоне ўсіх папярэдніх «інавацый» шакіруе сваёй адыёзнасцю. Па сутнасці, гаворка ідзе пра ўвядзенне «адукацыйнага прыгоннага права» з паншчынай (прымусовай адпрацоўкай на працягу 7 гадоў для «мэтавікоў» і 5 гадоў — для ўсіх астатніх) і чыншам (неабходнасцю кампенсацыі дзяржаве фінансавых сродкаў, выдаткаваных на навучанне нават тымі, хто вучыўся на платнай аснове).
Калі за свабоднае працаўладкаванне выпускнікоў пасля навучання ў ВНУ РБ давядзецца заплаціць 3-4 тысячы еўра на год і ёсць рызыка скончыць навучанне ў турме (новая рэдакцыя Кодэкса аб адукацыі дапускае такую магчымасць), нават самыя патрыятычныя бацькі пачнуць задавацца пытаннем: «А ці варта яно таго?»
Глядзіце таксама
Думку пра акадэмічную эміграцыю падштурхнуць простыя параўнанні: у Расіі пакуль яшчэ (!) няма абавязковага размеркавання, а ў многіх краінах кантынентальнай Еўропы (Польшчы, Літве, Германіі, Францыі і інш.) навучанне бясплатнае або з сімвалічнай аплатай (напрыклад, у Германіі кошт семестравага ўзносу ў залежнасці ад федэральнай зямлі вар'іруецца ад 100 да 300 еўра). Пры гэтым і ў РФ, і ў краінах Заходняй Еўропы ёсць магчымасці атрымаць бясплатную адукацыю са стыпендыяй.
З краіны выгналі еўрапейскія інстытуты
Сістэма адукацыі Беларусі паслядоўна ізалюецца і самаізалюецца ад адукацыйных прастор развітых еўрапейскіх краін і міжнародных праграм фінансавай падтрымкі.
Да 2022 года ўлады выгналі з краіны амаль усе еўрапейскія адукацыйныя інстытуты і прадстаўніцтвы (Інстытут Гётэ, DAAD і інш.). Пасля 2022 года Беларусь выключылі з міжнароднай праграмы па ацэнцы адукацыйных дасягненняў вучняў школ (PISA), з моладзевага прафесійнага руху WorldSkills International і WorldSkills Belarus і прыпынілі прадстаўніцтва Беларусі ў Балонскім працэсе.
Прыпынены міжнародныя праграмы фінансавай падтрымкі рэформаў адукацыі (напрыклад, праграма Сусветнага банка «Праект мадэрнізацыі вышэйшай адукацыі Беларусі 2020-2025» на 109 мільёнаў долараў).
Глядзіце таксама
Пагроза асіміляцыі ў адукацыйную прастору РФ
Ва ўмовах (сама)ізаляцыі сістэмы адукацыі Беларусі ў дачыненні да заходніх краін з развітай дэмакратыяй «інтэрнацыяналізацыя на Усход» становіцца безальтэрнатыўнай і дамінуючай. Гэтаму спрыяе праактыўная адукацыйная палітыка РФ, нацэленая на фінансавую, тэхнічную і інфраструктурную падтрымку сістэмы адукацыі Беларусі (на ўсіх узроўнях), яе сінхранізацыю і ўніфікацыю з расійскай сістэмай адукацыі, а таксама заахвочванне акадэмічнай эміграцыі ў РФ.
Паказальна тут павелічэнне квот расійскага ўрада на бясплатнае навучанне беларусак і беларусаў у ВНУ Расіі. Паводле даных кіраўніка прадстаўніцтва Рассупрацоўніцтва ў Беларусі Юрыя Макушына, колькасць месцаў па квоце ўрада РФ за кошт федэральнага бюджэту для абітурыентаў з Беларусі павялічылася ў 18 разоў: з 73 у 2019 годзе да 1300 у 2023-м.
Глядзіце таксама
У дадатак да гэтага каля 1000 маладых беларусак і беларусаў штогод паступаюць у ВНУ РФ на платнай аснове. Паводле даных намесніка дырэктара Дэпартамента міжнароднага супрацоўніцтва Мінадукнавукі РФ Алены Гаражанкінай, па стане на сакавік 2023 года ў ВНУ РФ ужо навучаюцца больш за 12,5 тысяч юных грамадзян і грамадзянак Беларусі.