Свабода слова = «экстрэмізм». Рэпрэсіі супраць незалежных СМІ паставілі нашу краіну на адзін узровень з Палесцінай
У «World Press Freedom Index 2023» Беларусь займае 157 месца ў свеце са 180 магчымых.
Беларусь аказалася ў цэнтры ўвагі міжнароднай супольнасці з-за значнага пагаршэння сітуацыі са свабодай слова і рэпрэсій супраць незалежных медыя і журналістаў. Даклад, падрыхтаваны экспертамі і аналітыкамі «Беларускай асацыяцыі журналістаў», раскрывае маштабы і наступствы прымянення так званых «антыэкстрэмісцкіх» мер у Беларусі, асвятляючы як змены ў заканадаўстве, так і практыку іх прымянення ў дачыненні да СМІ і грамадзян.
На інтэрактыўнай мапе свету, падрыхтаванай «Рэпарцёрамі без межаў» у рамках «World Press Freedom Index 2023», Беларусь пакрыта трывожным цёмна-чырвоным колерам, які ўвасабляе наяўнасць у краіне «вельмі сур'ёзнай» пагрозы свабоднай дзейнасці медыя і журналістаў. Ацаніўшы шэраг фактараў, сярод якіх — палітычны, эканамічны, сацыякультурны кантэксты, а таксама дзейнае прававое рэгуляванне і ўзровень бяспекі, эксперты, якія ўдзельнічаюць у ацэнцы індэкса, прыйшлі да высновы, што ў 2023 годзе Беларусь займае 157 месца ў свеце (са 180 магчымых), суседнічаючы з Палесцінай і Нікарагуа. І, на жаль, паказаная ацэнка тоесная цяперашняму становішчу спраў у сферы свабоды СМІ ў Беларусі, піша «Media IQ».
Аўтары дакладу адзначаюць, што адным з самых «зручных» і ўпадабаных інструментаў рэпрэсіўнай палітыкі ўлады ў барацьбе з незалежнай журналістыкай стала ўжыванне «антыэкстрэмісцкіх захадаў». Дзяржава фактычна паставіла знак роўнасці паміж паняццямі «экстрэмізм» і «незалежныя медыя», следствам чаго сталі шматлікія крымінальныя справы супраць прадстаўнікоў СМІ, унясенне іх у «экстрэмісцкія» і «тэрарыстычныя спісы», адвольнае надзяленне рэдакцый статусам «экстрэмісцкага фарміравання», а публікацый незалежных медыя — «экстрэмісцкага матэрыялу», блакаванне доступу да іх інтэрнэт-рэсурсаў і, па сутнасці, забаронай на ўзаемадзеянне аўдыторыі з названымі СМІ пад пагрозай адміністрацыйнай і крымінальнай адказнасці.
Глядзіце таксама
Даклад аналізуе, як беларуская дзяржава, выкарыстоўваючы шырокафарматныя і неадназначна трактаваныя паняцці «экстрэмізму» і «антыэкстрэмісцкіх мер», фактычна ператварае любую крытыку ўлады ў злачынства. Асаблівая ўвага нададзена механізмам прызнання інфармацыйных прадуктаў «экстрэмісцкімі матэрыяламі», наступствам для СМІ і журналістаў, а таксама ўплыву гэтых дзеянняў на грамадства і свабоду слова ў цэлым. У дакладзе прыводзяцца прыклады судовых спраў, звязаных з блакаваннямі медыярэсурсаў і пераследам журналістаў, а таксама рэкамендацыі міжнароднай супольнасці па вырашэнні гэтай праблемы.
Гэты аналіз адкрывае погляд на складаную і шматгранную барацьбу за свабоду слова ў Беларусі, паказваючы, што «барацьба з экстрэмізмам» стала інструментам падаўлення любых праяў крытыкі ўлады. Асвятленне гэтых пытанняў неабходнае для разумення глабальнай карціны правоў чалавека і свабоды медыя ў сучасным свеце, а таксама для пошуку шляхоў вырашэння праблем, якія ўзнікаюць.
Практыка адвольнага прымянення «антыэкстрэмісцкіх» мер у адносінах да незалежных медыя і іх прадстаўнікоў фармуе ўмовы, пры якіх правамерная журналісцкая дзейнасць фактычна пастаўлена «па-за законам». «Экстрэмісцкія» статусы рэдакцый СМІ не толькі афіцыйна пазбаўляюць іх магчымасці ўзаемадзейнічаць з крыніцамі інфармацыі ўнутры краіны, распаўсюджваць свой кантэнт сярод аўдыторыі і атрымліваць фінансаванне, але і ўяўляюць сур'ёзную пагрозу для бяспекі журналістаў — у сілу непасрэднай рызыкі крымінальнага пераследу. Згаданая практыка ў корані падрывае стандарты свабоды слова (у прыватнасці — правы журналістаў на атрыманне і распаўсюд інфармацыі), роўна як і стандарты свабоды медыя, якія вынікаюць з іх, рэгламентаваныя артыкулам 19 Пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах.
Глядзіце таксама
У дакладзе адзначана, што «ахвярамі» вышэйпаказанай палітыкі выступаюць не толькі непасрэдна медыя і іх прадстаўнікі, але і шырокая грамадскасць у асобе аўдыторыі незалежных СМІ — якая пазбаўляецца права атрымліваць прадукцыю СМІ, што выступае неад'емным элементам свабоды выказвання меркавання. Больш за тое, варта ўлічыць, што «антыэкстрэмісцкія» меры прымяняюцца дыскрымінацыйна і, зразумела, не закранаюць дзяржаўныя медыя, якія знаходзяцца пад татальным кантролем улады. У выніку названай практыкі «легальнай» крыніцай інфармацыі аб грамадска-палітычным жыцці для аўдыторыі ўнутры Беларусі з'яўляюцца сродкі дзяржаўнай прапаганды, якія звяртаюцца да дэзінфармацыі і мовы варожасці. Акрамя гэтага, у той час як дзяржава заплюшчвае вочы на парушэнне палажэнняў заканадаўства з боку ўласных СМІ, сітуацыя значна пагаршаецца практычнай немагчымасцю для незалежных медыя, журналістаў і іх чытачоў абараніць парушаныя правы, у сілу адсутнасці ў Беларусі незалежнай судовай улады.