Язык цела палітыкаў і дыпламатаў. Ці ёсць «забароненыя» паставы?
Былы дыпламат Павел Мацукевіч у сваім блогу расказвае пра тонкасці дыпламатыі, якія ў свой час сталі прычынамі міжнародных скандалаў.
Міністэрства замежных спраў. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
У гэтым выпуску «Пульса Леніна-19» — аповед пра пратакольныя кур'ёзы, якія здарыліся з афіцыйнымі асобамі розных краін, уключаючы нашу, падчас замежных рандэву і «на хаце».
Мараль заключаецца ў тым, што няведанне этыкетных фармальнасцей і правілаў ветлівасці можа быць шкодным трапляннем у няёмкае становішча і нават скандалам. Хоць і валоданне пратакольнымі нормамі таксама не страхуе і нават самых спрактыкаваных у ім высокапастаўленых персон ад смешных і двухсэнсоўных палажэнняў.
Пра гэта, у прыватнасці, самы свежы прыклад гэтага выпуску, які адбыўся падчас нядаўняга візіту Уладзіміра Пуціна ў КНДР.
У жывую трансляцыю паўночнакарэйскіх СМІ трапіў няёмкі момант, калі расійскіх міністраў, якія ўвайшлі ў залу перамоваў і ўжо пачалі рассаджвацца за сталом, выгнаў адтуль паўночнакарэйскі чыноўнік, адказны за пратакол. Выгнаў, як дзяцей, на падставе таго, што першым у гэтую залу павінен увайсці Кім Чэн Ын.
Атрымалася неяк зусім негасцінна.
Бывае наўмыснае парушэнне пратаколу, за якім крыецца таемны намер, хоць лёгка западозрыць і самадурства.
Прыклад на гэты конт датуецца 1998 годам. Справа адбывалася ў Крамлі на пасяджэнні аргкамітэта па святкаванні юбілею хрысціянства. Старшыняваў прэзідэнт РФ Барыс Ельцын. І вось, пачаўшы размову, ён раптам змоўк, спыніўшы цяжкі позірк на ўдзельніках пасяджэння, і пасля працяглай паўзы адрэзаў: «Не так селі. Сцяпашын — першы намеснік. Выправіць».
Глядзіце таксама
Выходзіла, што адбылася памылка пры рассаджванні, але гэта не так. Якраз перасадка парушала пратакольнае старшынства.
Тагачасны кіраўнік прэзідэнцкага пратаколу Уладзімір Шаўчэнка, згадваючы гэты эпізод у сваіх мемуарах («Паўсядзённае жыццё Крамля пры прэзідэнтах»), піша, што з пратакольнага пункту гледжання рассадка была зробленая правільна.
Проста такім чынам Ельцын хацеў звярнуць усеагульную ўвагу на Сяргея Сцяпашына ў процівагу Яўгену Прымакову. Іншымі словамі, гэта была гульня трона.
А вось прыклад з Мінска, калі рассадка чыноўнікаў была зробленая відавочна няправільна. І гэта, як на мяне, ні разу не падкопы, а «касяк» арганізатараў.
Гаворка пра красавіцкае пасяджэнне «Усебеларускага народнага сходу» і рассадку ў прэзідыуме.
Пачаць варта з таго, што прэм'ер-міністр у Беларусі, згодна з актуалізаваным кадравым рэестрам, з'яўляецца трэцім, а, фактычна, другім чалавекам у краіне, таму што саступае толькі прэзідэнту і старшыні УНС, а гэтыя пасады прыняў (і не аддае) адзін і той жа чалавек.
На гэтай падставе Раман Галоўчанка павінен быў сядзець першым па правую руку ад Аляксандра Лукашэнкі, а размяшчаўся другім па левую. Што азначае толькі чацвёртае месца ў «табелі аб рангах», саступіўшы Качанавай, старшыні верхняй палаты парламента, а таксама Сяргеенку, рулявому ніжняй, і нават Карпенку, які старшынюе ў ЦВК.
І гэта прытым, што Галоўчанка меў самую прамую датычнасць да УНС — ён узначальваў рэспубліканскі аргкамітэт па яго правядзенні.
Пратакольнае старшынства не заўсёды лёгка вызначыць, узважванне чыноў і рангаў можа быць той яшчэ галаваломкай для пратакольшчыкаў. Асаблівы выпадак — калі даводзіцца суадносіць уласную дзяржаўную важнасць з чужой.
Станіслаў Шушкевіч расказваў, як спасцігаў асновы гэтай навукі на практыцы, будучы фактычна кіраўніком Беларусі (кніга «Маё жыццё. Крушэнне і ўваскрашэнне СССР»).
У 1992 годзе Шушкевіч як старшыня Вярхоўнага Савета адправіўся ў Рыа-дэ-Жанейра на глабальны кліматычны саміт — «Саміт Зямлі». Дэлегацыя дабіралася рэйсавым самалётам па заблытаным маршруце — з Масквы з перасадкамі да Мантэвідэа, а ўжо адтуль — у Рыа з пасадкай у Буэнас-Айрэсе.
На фінальным адрэзку ў Рыа яго спадарожнікам аказаўся Генеральны сакратар ААН Бутрас Бутрас-Галі. На выхадзе з самалёта адбылася замінка: Шушкевіч спрабаваў прапусціць наперад Генеральнага сакратара, а той, наадварот, саступаў дарогу яму.
Глядзіце таксама
У выніку першым выйшаў Шушкевіч — пасля таго, як Бутрас-Галі настаяў на сваім, патлумачыўшы, што ён як чыноўнік саступае саноўніку.
З пратакольнага пункту гледжання, гэта дакладна: у параўнанні з Генеральным сакратаром ААН, пратакольнае старшынства за кіраўніком дзяржавы.
З жыццёвага — у нефармальных выпадках або калі зусім недарэчна мерацца пасадамі, саступае той, хто больш ветлівы. Гэта, зразумела, не ў папрок нябожчыку Шушкевічу, а проста агульная рэкамендацыя.
У тэме перамоваў ёсць асаблівая глава, якую дзякуючы Аляксандру Лукашэнку, складана абысці бокам. Гэта паставы тых, хто сядзяць.
Васальная пастава Аляксандра Рыгоравіча на сустрэчы з Пуціным у Сочы ў верасні 2020 года прывяла да ўспышкі нараджальнасці мемаў і фотажаб.
Праз тры гады аналагічная пастава, занятая ўжо Пуціным на перамовах з Кім Чэн Ынам у Маскве, падштурхне да таго, каб правесці паралель і западозрыць нядобрае ўжо ў становішчы Крамля.
Пры гэтым фармальна такія паставы не парушаюць этыкету і цалкам дапушчальныя. А вось пра тое, якія недапушчальныя, расказвае іншы сюжэт — з Барысам Ельцыным і Білам Клінтанам у галоўных ролях.
Гісторыя запазычаная з ужо згаданых мемуараў Шаўчэнкі: Ельцын быў з візітам у ЗША, ішла сустрэча сам-насам з Клінтанам, і той у нейкі момант закінуў нагу за нагу, высока задраўшы калена, а потым і зусім узяўся рукамі за чаравік.
Ельцын не ўтрымаўся і падкалоў суразмоўцу пытаннем: «Што, Біл, туфлі ціснуць?»
Калі Клінтану перавялі пытанне, ён засмяяўся, але тут жа прывёў ногі ў нармальнае перамоўнае становішча і больш іх не скрыжоўваў і не чапаў.
Заключны сюжэт гэтага выпуску звязаны са скандалам, выкліканым у асноўным тым, што адзін з перамоўшчыкаў прыйшоў на міжнародную сустрэчу непадрыхтаваным. Грэбаванне ветлівасцю і нястрыманасць таксама зрабілі свой унёсак у гэтую гісторыю, якая вяртае нас у Беларусь у пачатак лістапада 2010-га.
Тады ў Мінск напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў прыбылі міністры замежных спраў Польшчы і Германіі, каб угаварыць Лукашэнку на больш-менш дэмакратычныя выбары. Імі былі Радослаў Сікорскі, які з нядаўніх часоў зноў узначальвае МЗС Польшчы, і Гіда Вестэрвеле, якога ўжо няма ў жывых.
Глядзіце таксама
Іх місія скончылася правалам і, мабыць, інакш не магла, але гэта асобная тэма. Самі перамовы павярнуліся ганебным непаразуменнем з-за гамафобнай тырады Лукашэнкі ў прысутнасці Гіда Вестэрвеле, які быў адкрытым геем.
Начальнік Беларусі пра гэта не ведаў, а таму, калі размова закранула правы сэксуальных меншасцей, не скупіўся на здзекі. Асядлаўшы любімую тэму, ён шчасна даскакаў на ёй да скандалу, сапсаваўшы важную сустрэчу.
Трэба сказаць, што да любой міжнароднай сустрэчы МЗС рыхтуе стос дакументаў, у тым ліку даведачную інфармацыю пра суразмоўцаў. І да гэтай на галоўны стол краіны ляглі тэзісы для гутаркі і даведкі пра гасцей. У іх паказвалася, што Гіда Вестэрвеле жыве з мужчынам.
Аднак Лукашэнка іх не прачытаў, пра што потым нават неяк сам публічна шкадаваў, а світа ці то пасаромелася, ці то пабаялася папярэдзіць яго пра арыентацыю германскага міністра. Магчыма, каб не адмовіўся ад сустрэчы.