Антысеміцкая «песня» Лукашэнкі і яе наступствы
Лукашэнка чарговы раз нядаўна аскандаліўся антысеміцкімі выказваннямі. І не тое каб гэта было штосьці новае, але ў цяперашніх умовах насцярожвае.
Помнік у габрэйскім дворыку ў Бабруйску. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Самаабвешчаны прэзідэнт Рэспублікі Беларусь падчас нарады са сваім урадам чарговы раз дапусціў антысеміцкае выказванне.
Гаворка ішла пра тое, што інспектар па Віцебскай вобласці, экс-міністр сельскай гаспадаркі і харчавання Ігар Брыло аказаўся замяшаны ў карупцыйным скандале, і, згадаўшы пра гэты факт Лукашэнка адзначыў, што фігурантамі гэтай справы з'яўляюцца яшчэ 30 чалавек. Літаральна ён сказаў наступнае: «Вы мне прабачце, я не антысеміт, але больш за палову габрэяў. Гэта што ў нас асаблівае, прывілеяванае становішча займаюць, што яны крадуць і не думаюць пра сваю будучыню?.. Усе аднолькавыя перад законам. І габрэі, і беларусы, і ўкраінцы, рускія і палякі».
Тым жа вечарам гэтыя фразы прадублявалі ў праграме дзяржаўнага тэлеканала «Беларусь 1».
Такая выхадка не з'яўляецца для яго чымсьці звышнатуральным. Так, у публікацыі на сайце Charter97.org згаданы інцыдэнт паўгадавой даўнасці, калі Лукашэнка, знаходзячыся ў Санкт-Пецярбургу на пасяджэнні Вышэйшага Еўразійскага эканамічнага савета, вельмі своеасабліва «пахваліў» армян: «Я не думаю, што армяне — дурныя людзі! Армяне ж разумныя людзі! Там жа няма аніводнага габрэя! Ведаеце чаму? Таму што армяне — самыя разумныя людзі!»
Эксперты, якіх карэспандэнтка «Голасу Амерыкі» папрасіла пракаментаваць эпізод падчас нарады Лукашэнкі са сваім урадам, прывялі і іншыя прыклады ягоных юдафобскіх выслоўяў.
Глядзіце таксама
«Лукашэнка шырока раскрывае вароты краіны для пуцінскага "рускага свету"»
Намеснік старшыні Камітэта па еўрапейскіх справах Сейма Літоўскай Рэспублікі Эмануэліс Зінгерыс (Emanuelis Zingeris) пачаў з таго, што беларускаму народу ніколі не была ўласцівая ксенафобія, у тым ліку — антысемітызм. «Хоць немцы і мясцовыя калабаранты зладзілі разню (у гады Другой сусветнай вайны) амаль дзевяноста адсоткаў габрэяў, якіх называлі літвакамі. А ў каўнаскім і віленскім гета людзі гаварылі: "Дабярэшся да беларускіх лясоў — можа быць, застанешся ў жывых"».
А цяпер Лукашэнка вырашыў павярнуць гісторыю назад і даказаць усяму свету, што Беларусь з'яўляецца краінай расістаў і бандытаў пры ўладзе. І ўсё тое, што сам беларускі народ — тысячы інтэлігентаў і проста добрых людзей — выказаў у дачыненні да знішчэння паловы жыхароў маленькіх гарадкоў, з якімі яны жылі ў добрасуседстве апошнія 700 гадоў, Лукашэнка вырашыў разбурыць адным ударам. І тым самым далучыцца да нямецкіх крайніх правых і стаўшы членам падвальнай групы неанацыстаў», — эмацыйна выказаўся літоўскі парламентарый.
Паводле ацэнкі Эмануэліса Зінгерыса, сваімі антысеміцкімі тырадамі Лукашэнка працягнуў вынішчэнне культур розных народаў, якія пражываюць на тэрыторыі Беларусі. Гэта выяўляецца ў закрыцці нацыянальных школ — беларускіх, польскіх і літоўскіх. «Ён шырока адчыняе браму краіны для пуцінскага "рускага свету", упусціў расійскае войска і прыняў тактычную ядзерную зброю для магчымага ўдару па Кіеве. А цяпер гэты невыбраны "прэзідэнт" узяўся за апошнюю этнічную меншасць у Беларусі, каб зрабіць габрэяў "казламі адпушчэння", спісаўшы на іх усе грахі і адрадзіўшы бацылу антысемітызму», — мяркуе намеснік старшыні Камітэта па еўрапейскіх справах Сейма Літвы.
«Такія заявы Лукашэнкі не маюць ніякай грамадскай падтрымкі»
Старшы дарадца лідара беларускіх дэмакратычных сіл Святланы Ціханоўскай Франак Вячорка нагадаў, што Лукашэнка не раз выяўляў антысемітызм і ў сваіх заявах, і ў выступах. «Ён рабіў неадназначныя заявы і на адрас Ізраіля, таму тут нічога новага няма. Ён ужо абвінавачваў габрэяў у "гістарычнай несправядлівасці", а цяпер апраўдвае свае няўдачы і адкрытыя правалы ў дзяржаўным кіраванні ў карупцыі габрэяў. Для яго як для "савецкага чалавека" антысемітызм уяўляецца нормай, ён сам не разумее, што гаворыць», — адзначыў палітык.
Глядзіце таксама
Пры гэтым Франак Вячорка лічыць рэакцыю ізраільскай дзяржавы недастатковай. «Чамусьці ўсё сыходзіць Лукашэнку з рук, таму мы спадзяемся на нешта большае, чым словы асуджэння. Ізраіль павінен больш актыўна заступацца за габрэйскае кам'юніці ў Беларусі, таму што цяпер яно знаходзіцца пад велізарным ціскам рэжыму Лукашэнкі», — перакананы старшы дарадца Ціханоўскай.
Ён падкрэсліў, што сярод беларусаў ніколі не было антысемітызму. І беларусы, і габрэі, і татары заўсёды суіснавалі побач і жылі мірна. «Габрэйская супольнасць зрабіла вялікі ўнёсак у беларускую культуру, гісторыю, жыццё гарадоў. Наш народ ганарыцца тымі вядомымі палітыкамі, дзеячамі культуры, якія маюць беларускія карані. Гэта шэсць прэм'ераў і прэзідэнтаў Ізраіля, галівудскія зоркі, вядомыя мастакі Марк Шагал і Хаім Суцін», — пералічвае ён.
І рэзюмуе: «Таму такія заявы Лукашэнкі не маюць аніякай грамадскай падтрымкі і глебы. Гэта маргінальны сярэднявечны погляд на свет, які рэтранслюе Лукашэнка і які жыве толькі ў яго ўласным уяўленні. Навошта ён гэта робіць, зразумела толькі богу, але з гэтым антысемітызмам Лукашэнкі трэба змагацца, як і з усім яго рэжымам».
«Лукашэнка даўно не саромеецца дэманстраваць адсутнасць у яго прыхільнасці правілам добрага тону»
Галоўны рэдактар «Ежедневного журнала» Аляксандр Рыклін лічыць, што рэакцыя на антысеміцкае выказванне Лукашэнкі была ў Ізраілі вельмі жорсткай. Ён прывёў цытату з заявы міністра замежных спраў Ізраіля Ісраэля Каца, які назваў словы Лукашэнкі пра габрэяў непрымальнымі, абуральнымі і антысеміцкімі, дадаўшы ад сябе: «І з гэтым немагчыма спрачацца».
У каментары для «Голасу Амерыкі» Рыклін адзначыў, што нічога дзіўнага ў такіх рэпліках беларускага дыктатара няма: «Лукашэнка не першы раз дазваляе сабе антысеміцкія выказванні. Такое былі і сем гадоў таму, і раней. У нейкі момант ён заклікаў кіраўніка Мінскай вобласці "кантраляваць сваіх габрэяў". І нешта падобнае ён гаварыў не аднойчы. Вядома, гэта самы сапраўдны антысемітызм».
Паводле слоў Рыкліна, у ізраільскае МЗС выкліканы пасол Беларусі Яўген Вараб'ёў для ўручэння яму ноты пратэсту. «Але насамрэч у Ізраілі мала каму цікава, што там гаворыць ці не гаворыць Лукашэнка. Хоць, вядома, мы тут адсочваем падобнага кшталту эпізоды, але на дадзены момант іх такі вал, што "лыжка Лукашэнкі" мала што дадае ў "гэты боршч". Ну, сказаў і сказаў», — паціскае плячыма Аляксандр Рыклін.
Суразмоўца «Голасу Амерыкі» таксама паказвае, што Лукашэнка з'яўляецца самым верным на сённяшні дзень саюзнікам Пуціна. «Хоць Беларусь у вайну не ўступіла, але мы ж разумеем, што Расія выкарыстоўвае гэтую краіну як плацдарм для ваенных дзеянняў супраць Украіны, і гэта мае відавочны фон. А антысеміцкія выказванні проста паказваюць сутнасць гэтага чалавека, але я не думаю, што падобная "місія" была ўскладзеная на Лукашэнку Пуціным. Мне складана сабе ўявіць, каб у тэлефоннай размове Пуцін сказаў бы яму: "Ты там пры выпадку па габрэях прайдзіся, а то яны зусім берагі паблыталі". Паўтару: Лукашэнка даўно не саромеецца прадэманстраваць адсутнасць у яго прыхільнасці правілам добрага тону. Ён — чалавек без тармазоў і заўсёды вярзе, што ні прыйдзе на думку. Ён напэўна лічыць сябе добрым аратарам, і сапраўды, ён можа рабіць доўгія прамовы на ўзроўні старшыні не вельмі прасунутага калгаса. І мы чарговы раз мелі магчымасць пераканацца ў тым, што ён, канешне, антысеміт», — заключае Аляксандр Рыклін.
Глядзіце таксама
«Лукашэнка вельмі часта гаворыць рэчы, за якія яго чыноўнікам даводзіцца выбачацца»
Тое, што ў мінулым у Лукашэнкі былі падобныя сентэнцыі, пацвярджае і беларускі журналіст і палітычны аналітык Арцём Шрайбман.
«Ён гаварыў, што Бабруйск — габрэйскі горад, таму ён брудны, што там жывуць габрэі. І гэтую цытату лёгка знайсці. Таксама ён даручаў аднаму са сваіх чыноўнікаў "прыглядаць" за ўсімі габрэямі ў краіне. Былі яшчэ такія паўжарты прыземленага гумару — Лукашэнка часта робіць дасылкі да габрэяў у сваіх так званых "жартах"», нагадаў ён у гутарцы з «Голасам Амерыкі».
Падобную рыторыку Арцём Шрайбман тлумачыць тым, што так званы «бытавы антысемітызм», зрэшты, не асабліва выяўлены, з'яўляецца часткай светапогляду Лукашэнкі. «Гэта не галоўная рыса яго характару, але часам праскоквае. І па зразумелых прычынах відавочна, што такія выказванні ператвараюцца ў скандал, таму што так гаварыць, зразумела, не прынята», — дадае палітычны аналітык.
Пры гэтым Шрайбман не лічыць, што самаабвешчаны прэзідэнт Беларусі свядома пайшоў на абвастрэнне адносінаў з Ізраілем. «Гэта тое, што называецца "проста ляпнуў". Лукашэнка вельмі часта кажа рэчы, за якія яго чыноўнікам даводзіцца выбачацца, як было з той фразай пра Бабруйск, калі прэм'ер-міністр паехаў у Ізраіль прасіць прабачэння. Перыядычна ён кажа падобнае, таму што ён імпульсіўны чалавек, без нейкіх падаплёк або спроб з кімсьці пасварыцца», — падсумоўвае сітуацыю эксперт.