«Вобраз Робін Гуда ўжо не ўражвае, аднак новых ідэй няма»

Аляксандр Лукашэнка зноў асядлаў любімага канька — тэму барацьбы з карупцыяй. У 1994‑м ён прыйшоў да ўлады, абяцаючы сцерці наменклятурную мафію, піша палітычны аналітык Аляксандр Класкоўскі. Але наўрад ці яго рыторыка запальвае публіку так, як гэта было тры дзесяцігоддзі таму.

Выступаючы 17 лістапада ў Гомелі перад работнікамі вытворчага аб'яднання «Крышталь», Лукашэнка, як паведамляюць афіцыйныя крыніцы, паабяцаў «і далей публічна выкрываць выяўленыя факты карупцыі»: «Мы дажывём. У будучы год — год якасці — мы прымусім усіх якасна працаваць. Хто хоча і хто не хоча. Ну а хто злодзей, жулік, прайдзісвет — будзе як з малочнікамі. Ніхто цырымоніцца ні з кім не будзе. І будзем публічна называць прозвішчы і іх “стварэнні”. Я маю на ўвазе карупцыянераў».

Вобраз Робін Гуда ўжо не ўражвае, аднак новых ідэй няма

Пра «справу малочнікаў» — пра нібыта махінацыі пры пастаўках на расійскі рынак, паўтара дзясятка арыштаваных, меркаваную датычнасць членаў урада — Лукашэнка распавёў на нарадзе 14 лістапада. У гэтым кантэксце фігураваў Магілёўскі холдынг «Бабуліна крынка», прадукцыю якога добра ведаюць і беларусы, і расіяне.

Кіраўнік тады падкрэсліў: «Я спецыяльна гэта пры губернатарах кажу, таму што гэта характэрна для вас. Я проста ўзяў “Бабуліну крынку”, але адказваць будзеце ўсе, прытым жорстка будзеце адказваць».

Лукашэнка і сапраўды не раз даваў ход гучным справам аб карупцыі, у выніку чаго за краты траплялі вялікія тузы. Але гэтую гідру суровы кіраўнік так і не адолеў. У апублікаваным Transparency International глабальным індэксе ўспрымання карупцыі за 2022 год Беларусь заняла толькі 91‑е месца, да таго ж апусціўшыся на дзевяць пазіцый.

Пры гэтым крытыкі рэжыму падкрэсліваюць, што набліжаны да ўлады бізнес мае асаблівыя ўмовы, яго ўладальнікі недатыкальныя — прынамсі датуль, пакуль хто-небудзь з іх не разгневае правадыра.

Кадравы голад. Лукашэнка зноў саджае карупцыянераў на кіроўныя пасады

Савецкі нафталін

Новых ідэй у кіраўніка Беларусі няма ў прынцыпе. Ён атрэсвае пыл са старой савецкай спадчыны. У Гомелі Лукашэнка падтрымаў ідэю заснаваць у Беларусі адзіны дзяржаўны знак якасці, ідэя нібыта прагучала знізу. Пры гэтым, як паведамляюць афіцыйныя крыніцы, прапанаваў узяць за аснову «савецкі знак якасці, які вонкава яму падабаецца».

Ён таксама паўтарыў сваю прапанову абвясціць 2024-ты Годам якасці. Таксама рэха камуністычнага мінулага. У СССР дзясятая пяцігодка (1976-1980) была аб'яўлена пяцігодкай эфектыўнасці і якасці. Але звонкая назва не выратавала савецкую эканоміку ад упаўзання ў стагнацыю. Якасць жа многіх тавараў было настолькі агіднай, надпіс «Зроблена ў СССР», які красаваўся на іх, спажыўцы прамаўлялі часцей за ўсё з сарказмам.

Заўважце, як Лукашэнка фармулюе: «Мы прымусім усіх якасна працаваць. Хто хоча і хто не хоча». Гэта значыць, дручок і страх бачацца ўніверсальным інструментам. І трэба прызнаць, што прынамсі ў палітыцы гэты інструмент пакуль эфектыўны. Кіраўнік, як і марыў, загнаў ворагаў унутры краіны пад плінтус. Даказаў Крамлю, што валодае сітуацыяй (і таму спяшацца з транзітам улады не варта).

У эканоміцы дручок таксама ў нейкай меры працуе. Атрымалася дырэктыўна прытармазіць кошты. Але незалежныя эканамісты прадракаюць, што спружына стрэліць (гэта ўскосна прызнае ўжо і ўрад).

Хоць у цэлым Лукашэнка можа быць задаволены. За дзесяць месяцаў года ВУП вырас на 3,8%. Кажучы ў Гомелі пра санкцыі, кіраўнік заявіў, што «мы выстаялі. У нас ёсць куды прадаць нашу прадукцыю. Гэта самае галоўнае». Так, выратаваць экспарт атрымалася ў асноўным за кошт рынку і транспартных шляхоў Расіі. Афрыка, колькі б пра яе ні трубіла цяпер прапаганда, займае ў знешнім гандлі мізэрную долю, і скачка там не будзе.

Масква ж атрымала тое, чаго даўно дамагалася: моцна прывязала да сябе «малодшую сястру» ў эканамічным (а значыць, і ў палітычным) плане. Гандаль Беларусі з ЕС, Украінай практычна знішчаны.

Сёння — Міжнародны антыкарупцыйны дзень. Як у Беларусі карупцыя стала сістэмнай?

Брыльянты для правадыра

Фактычна правадыр рэжыму ўжо пачаў выбарчую кампанію. На Гомельскім «Крышталі» ён заявіў: «Я мірны чалавек, і я буду рабіць усё, каб вайны не было. Гэта для вас вельмі актуальна. Вы ведаеце — тут за плотам ідзе гэтая вайна. І мне нямала намаганняў патрабуецца для таго, каб праз мяжу яна не перасягнула сюды». Такім чынам, Лукашэнка малюе сябе мудрым кіраўніком, дзякуючы якому на беларусаў не сыплюцца бомбы і ракеты.

Паказальна, як ён пры гэтым трактуе вытокі бед паўднёвых суседзяў: «Ва Украіне пачалося з таго, што пачалі расцягваць багатую краіну — прыватызавалі, парэзалі на кавалкі». Так, там і дагэтуль вялікія праблемы з карупцыяй, але Майдан быў якраз імкненнем да еўрапейскіх парадкаў, і менавіта за гэта Крэмль вырашыў пакараць Украіну.

І наогул інструментар у кіраўніка ўсё той жа: «...бачу, што там трэба ўвесці жорсткую вайсковую дысцыпліну. < ... > У пачатку будучага года мы збярэм Белкаапсаюз (там новы кіраўнік будзе, старога звольнілі) — будуць пастаўленыя вельмі жорсткія задачы». Паабяцаў: «Мы не дазволім нажывацца за кошт тых, хто жыве ў дажываючых вёсках».

Лукашэнка спрытна ўвайшоў ва вобраз змагара з жулікамі, злодзеямі, чыноўніцкай мафіяй, калі ў 1990‑м стаў дэпутатам Вярхоўнага Савета ХІІ склікання. На гэтай рыторыцы ён выйграў прэзідэнцкія выбары 1994 года. Цяпер маса электарату ўжо не такая наіўная. Пратэсты 2020 года паказалі, што значная частка беларусаў стамілася ад кіраўніка-папуліста.

Так, і яшчэ штрых: на «Крышталі» кіраўніку падарылі карту Беларусі, «выкананую з выкарыстаннем пазалочанага срэбра і сапраўдных брыльянтаў». Самае тое для бессрэбраніка.

Завод, які быў «пад асабістым кантролем Лукашэнкі», прадае станкі