Не ў белым паліто. Самыя вядомыя палітвязні ў Расіі — хто яны?
17 траўня ў Маскве на сем гадоў калоніі быў асуджаны апазіцыйны актывіст Міхаіл Крыгер. Справу на яго завялі за некалькі пастоў у фэйсбуку. У апошнім слове перад прысудам палітвязень паўтарыў тое, што раней напісаў: так, ён сапраўды марыць, што надыдзе дзень, калі Пуцін будзе павешаны.
Фота Ведомости
Напрыканцы актывіст заспяваў у сваёй клетцы забароненую ў РФ «Червону калину». Выгукнуў «Слава Украіне!».
Хто такія «харошыя рускія»
Гэты тэрмін шырока разышоўся ў сеціве пасля ініцыятывы апазіцыянера і шахматыста Гары Каспарава спрыяць легалізацыі расійскіх эмігрантаў на Захадзе, калі яны выразна заявяць пра сваю антываенную пазіцыю, прызнаюць пуцінскі рэжым нелегітымным, а тэрытарыяльную цэласнасць Украіны — непарушнай.Неўзабаве ў сацсетках з’явілася паняцце «пашпарт харошага рускага».
Такія падыходы сутыкнуліся з вялікай крытыкай. Адзін з яе ключавых сэнсаў: няма сярод сённяшніх расійцаў тых, хто б хоць у нейкай ступені не быў заражаны мікробам імперскасці. Нават тамтэйшыя лібералы — гэта проста людзі ў «белых паліто», якія лічаць сябе разумнейшымі за іншых і пыхліва вучаць навакольных свайму, адзіна правільнаму, успрыманню падзей ва Украіне.
У якой ступені гэта адпавядае рэчаіснасці — гэта пытанне асобнага дыскурсу. Але бясспрэчна тое, што ў Расіі, невыносна атручанай ідэямі вялікарускага шавінізму, застаюцца тыя, хто не проста на баку Украіны і дэмакратыі, а і гатовы ахвяраваць дзеля гэтага ўласнымі свабодай і здароўем.
Інакш быць не магло нават чыста статыстычна. Але асобныя прыклады паказваюць гэта вельмі яскрава.
Міхаіл Крыгер: «У Пуціна рукі па локаць у крыві»
Міхаіл Крыгер, фота Sota
Міхаілу Крыгеру 63 гады. Ён ураджэнец украінскага Днепрапятроўска (цяпер Днепр), у савецкай маладосці працаваў экскаватаршчыкам. Апошнім часам займаўся бізнесам, падтрымліваў «несістэмны» апазіцыйны рух «Салідарнасць». Неаднаразова быў асуджаны паводле адміністрацыйных артыкулаў.
Допісы ў фэйсбуку, якія сталі нагодай для затрымання, Крыгер пакінуў два гады таму. Тым не менш яго схапілі і абвінавацілі ў «апраўданні тэрарызму» і «ўзбуджэнні нянавісці». Расійскія праваабаронцы слушна мяркуюць, што сапраўднай прычынай пераследу мужчыны стала яго выразная праўкраінская пазіцыя.
У апошнім слове на судзе абвінавачаны казаў, што Пуціна трэба пакараць смерцю як фігурантаў Нюрнберга. Што ён «фюрэр» і «ілжывы тыран», у якога «рукі па локаць у крыві». Што ФСБ — горш за гітлераўскае гестапа.Скончыў прамову Крыгер па-ўкраінску, звярнуўшыся да «земляко-захіснікаў» і пажадаўшы ім найхутчэйшай «Перемоги».
Урэшце зрабіў свайго кшталту дысклэймер: «Звяртаюся да ўсіх, хто мяне чуе і да тых, хто прачытае гэтыя мае словы. Калі вы некалі пачуеце або прачытаеце, што «Крыгер перадумаў», або «Крыгер адмовіўся, папрасіў прабачэння» і г. д., то ведайце: над маімі блізкімі або нада мной навісла сур'ёзная пагроза».
Уласна, выступ у судзе быў настолькі моцным, што лёгка мог стаць падставай для ўзбуджэння яшчэ адной крымінальнай справы. Цалкам імаверна, што яе ў будучыні і завядуць. Адметнасць пуцінскага «правасуддзя» менавіта ў тым, што новыя абвінавачанні спраўна прад’яўляюцца пасля адпрацоўкі старых, калі асуджаны ўжо знаходзіцца ў калоніі і яму метадычна працягваюць тэрмін зняволення.
Аляксей Горынаў: Першы тэрмін за «фэйкі пра армію»
Аляксей Горынаў, фота Sota
«Буча, Ірпень, Гастомель. Вам пра нешта кажуць гэтыя назвы? Вам абвінавачанне! Пяць месяцаў Расія вядзе вайну, сарамліва называючы яе спецыяльнай ваеннай аперацыяй», — а гэта з выступу ў судзе палітыка Аляксея Горынава. Сваю прамову ён скончыў пажаданнем самому сабе — стаць у будучыні амбасадарам Расіі ва Украіне.
Нягледзячы на сухоты, яго асудзілі да сямі гадоў калоніі. Гэта быў першы рэальны тэрмін у РФ паводле артыкула аб «фэйках пра расійскую армію».
Да затрымання Горынаў быў муніцыпальным дэпутатам Краснасельскага раёна Масквы, куды абраўся як апазіцыянер-самавылучэнец (дзе-нідзе ў Расіі яшчэ лічаць галасы).
15 сакавіка 2022 года, у самым пачатку вайны, 61-гадовы палітык выступіў на чарговым пасяджэнні супраць конкурсу дзіцячых малюнкаў у маскоўскіх школах. Нагадаў, што якраз зараз гінуць дзеці ва Украіне, таму любыя забавы цяпер будуць пірам падчас чумы. Неўзабаве была ўзбуджана справа.
У Горынава была магчымасць з’ехаць, але ён адмовіўся гэта рабіць. У красавіку яго затрымалі. Нягледзячы на кепскае здароўе, адбываць пакаранне палітвязня адправілі ў Пакроўскую калонію Уладзімірскай вобласці — адну з самых жорсткіх у Расіі, дзе зняволеных сістэмна катуюць.
Ілля Яшын: Вярнуць Крым Украіне
Ілля Яшын, фота ТАСС
39-гадовы Ілля Яшын — з той катэгорыі расійскіх палітыкаў, што лічылі магчымым і правільным супрацьстаяць пуцінскаму рэжыму знутры РФ. Пасля анексіі Крыма ён казаў, што калі ўлада зменіцца, паўвостраў трэба будзе неадкладна вярнуць Украіне. Ён быў у першых шэрагах усіх буйных акцый пратэсту на працягу больш дзесяці гадоў, за што неаднаразова трапляў за краты. Ён выйграваў у Маскве мясцовыя выбары і здабываў дэпутацкія мандаты для сябе і сваіх паплечнікаў. Ён жорстка крытыкаваў кіраўніка Чачні Рамзана Кадырава — відэа збіралі мільёны праглядаў — хаця даўно вядома, што гэта небяспечна для жыцця.
Пасля пачатку вайны Яшын адразу пачаў жорстка крытыкаваць пуцінскую агрэсію і ўсяляк выступаць супраць яе. Пры гэтым — катэгарычна адмовіўся з’язджаць за мяжу.
У чэрвені 2022 года ён даў інтэрв’ю блогеру Юрыю Дудзю. Значная частка размовы была прысвечана таму, што арышт палітыка па крымінальнай справе непазбежны. «Канечне, я баюся турмы. Канечне, я не хачу там апынуцца. Але яшчэ менш я хачу пакідаць сваю краіну», — сказаў апазіцыянер, які на той момант знаходзіўся ў Стамбуле. Праз некалькі дзён ён адправіўся на радзіму, дзе неўзабаве быў затрыманы.
У снежні яму прысудзілі 8,5 гадоў калоніі за выказванні пра вайну (усё за тыя ж «фэйкі»). Перад абвяшчэннем выраку абвінавачаны звярнуў увагу на тое, што ў пракурора «трасуцца рукі», зноў назваў вайну злачыннай, згадаў «кадыраўскіх галаварэзаў» і «прыгожынскіх бандытаў», заявіў, што ні аб чым не шкадуе.
Аляксей Навальны: Асабісты вораг Пуціна
Аляксей Навальны, фота ТАСС
Ва Украіне гэтага палітыка шэльмуюць, згадваючы словы пра Крым, які «не бутэрброд», каб перадаваць яго туды-сюды. І ў Беларусі да яго неадназначнае стаўленне за выказванні шматгадовай даўніны. Але факт застаецца фактам: менавіта Аляксей Навальны з’яўляецца найбольш вядомым і бескампрамісным барацьбітом з пуцінскім рэжымам.
Яго расследаванні ў ютубе збіралі дзясяткі мільёнаў праглядаў, ён спрычыніўся да таго, што ўвесь свет разгледзеў за кіраўніком РФ звычайнага карупцыянера, які абкрадае краіну і ніяк не насыціцца.
Бясспрэчны і іншы факт: Навальны — галоўны асабісты вораг Пуціна. Тым больш мужным, на мяжы вар’яцтва, уяўляецца рашэнне апазіцыянера вярнуцца ў Расію ў студзені 2021 года. Да таго яго доўга лячылі ў Германіі пасля спробы забойства, якую ўчынілі спецслужбы з дапамогай яду «Навічок». Але і гэта не ўтрымала Навальнага ад вяртання на радзіму, з чаго ён у дадатак яшчэ і зладзіў шоу у прамым эфіры.
Вядома, палітыка адразу па прылёце затрымалі. Ад той пары ён сядзіць. І сядзець будзе, паводле агульнага меркавання, да той пары, пакуль у Расіі не зменіцца ўлада. Навальнаму ўвесь час прад’яўляюць усё новыя абвінавачанні і выносяць новыя прысуды. Вядома, што ў калоніі яго катуюць, не надаючы неабходнай медыцынскай дапамогі.
Тым не менш у няволі ён трымаецца. Цяпер ужо выразна падтрымлівае Украіну, зычыць Расіі паразы ў вайне і вяртання Крыма, а Захад заклікае да яшчэ больш жорсткіх санкцый. З лютага палітык знаходзіцца ў адзіночнай камеры (2,5 на 3 метры), куды яго перавялі на шэсць месяцаў.
Уладзімір Кара-Мурза: «Не толькі не раскайваюся, а ганаруся»
Уладзімір Кара-Мурза, фота ТАСС
Палітыка, журналіста і бацьку траіх непаўнагадовых дзяцей Уладзіміра Кара-Мурзу пуцінскія чэкісты спрабавалі атруціць двойчы. Пасля першай спробы (у 2015 годзе) яго літаральна даставалі з таго свету — амаль адмовілі сэрца, лёгкія і ныркі, пацыента падключылі ажно да васьмі апаратаў штучнага жыццезабеспячэння. Пасля другой ён доўга аднаўляўся за мяжой, перасоўваўся з кійком.
Лічыцца, што пераслед Кара-Мурзы звязаны ў першую чаргу з яго паслядоўным лабіяваннем на Захадзе антырасійскіх санкцый. Гэтым ён займаўся шмат гадоў — асабліва пасля таго, як Расія анексавала Крым.
У красавіку мінулага года палітык выступіў перад дэпутатамі амерыканскага штата Арызона, выказаўшы пра пуцінскі рэжым і развязаную ім вайну ўсё, што думаў. Ведаў, што за гэтыя словы яго пасадзяць, тым не менш вярнуўся ў Расію. І яго затрымалі, і пасадзілі.
Уладзіміру Кара-Мурзу прызначылі 25 гадоў калоніі. Абвінавачанне складалася з цэлага шэрагу артыкулаў, уключна з «дзяржаўнай здрадай». Суд праходзіў у закрытым рэжыме, але змест апошняга слова апазіцыянера стаў вядомым.
У сваёй прамове гэты хворы (абвастрыліся наступствы атручэнняў) і схуднелы (мінус 22 кілаграмы за час у СІЗА) чалавек заявіў, што не прызнае віну ні па адным пункце абвінавачання.
«На стадыі паказанняў суддзя нагадаў мне, што адным са змякчальных абставінаў з'яўляецца «раскаянне ў зробленым». І хоць вясёлага вакол мяне цяпер мала, я не змог стрымаць усмешку. У зробленым павінны раскайвацца злачынцы. Я ж знаходжуся ў турме за свае палітычныя погляды. За выступы супраць вайны ва Украіне. За шматгадовую барацьбу з дыктатурай Пуціна. За садзейнічанне прыняццю персанальных міжнародных санкцый па «законе Магніцкага» супраць парушальнікаў правоў чалавека. Я не толькі не раскайваюся ні ў чым з гэтага — я гэтым ганаруся», — сярод іншага сказаў Кара-Мурза.
Колькі ў Расіі палітзняволеных
Паводле красавіцкіх даных «Мемарыяла», у Расіі 558 палітвязняў. Гэта ў разы менш, чым у Беларусі, а калі ўлічыць і розніцу ў насельніцтве, то лёгка прыйсці да высновы: па ўзроўні рэпрэсій Пуціну яшчэ далёка да Лукашэнкі.
Але расійскаму дыктатару і прасцей: значная частка насельніцтва падтрымлівае і яго палітыку, і злачынную агрэсію ва Украіне. За вайну ў РФ стала галасуе ўстойлівая большасць (каля 75%), і тым гарчэй доля тых, у каго іншае меркаванне.
Расійскія палітвязні, адрозна ад беларускіх, адлюстроўваюць пазіцыю меншасці. Большасць жа нават пра іх існаванне мала што ведае. А калі і ведае, то лічыць ворагамі, якія перашкаджаюць «вялікай» Расіі ўставаць з каленяў.