Нічога асабістага, толькі бізнэс

Канфлікт вакол Украіны ўжо жыве сваім жыццём. Узаемныя санкцыі толькі ўгнойваюць глебу для эскалацыі канфлікту. У адказ на санкцыі ЗША і ЕС Расія ўвяла свае. Пакуль гаворка ідзе пра абмежаванне імпарту прадуктаў харчавання з краін, якія адзначыліся санкцыямі супраць РФ. Што ж рабіць у гэтай сітуацыі Беларусі?



Апублікаваны спіс харчовых тавараў, забароненых да ўвозу ў РФ з краін Еўрасаюза, ЗША, а таксама Канады, Аўстраліі і Нарвегіі. Ён уключае 13 найменняў: мяса буйной рагатай жывёлы, свініна, мяса птушкі, рыба і іншыя морапрадукты, малако і малочныя вырабы, садавіна, арэхі, каўбаса і прадукты на аснове раслінных тлушчаў. Імпарт гэтых прадуктаў у РФ даволі значны. На долю імпарту мяса буйной рагатай жывёлы прыпадае да 60 адсоткаў харчовага рынку, свініны — да 40 працэнтаў, малака — да 20 працэнтаў. Праўда, гэтыя дадзеныя ўлічваюць імпарт у цэлым, а не толькі з краін, якія трапілі пад санкцыі.

Вядома, скарачэнне імпарту паставак будзе стымуляваць вытворцаў гэтай прадукцыі ў самой РФ. Але гэта працэс няхуткі, таму грэх не скарыстацца такім шанцам для астатніх краін. Беларусь ужо заявіла пра гатоўнасць павялічыць экспарт сваёй прадукцыі ў РФ. Што з пералічанага можа прапанаваць Беларусь? Па-першае, гэта мяса і малочка, па-другое, гэта садавіна-гародніная прадукцыя, па-трэцяе, гэта морапрадукты.

Тут адразу ж варта дакладна вызначыць, гэтыя пастаўкі будуць банальным рээкспартам (са зменай лэйбла на "выраблена ў Беларусі") ці гэта сапраўды будзе беларуская прадукцыя?

Досвед і прэцэдэнты такога рээкспарту ёсць багатыя. Як і расійскі досвед яго парыравання. У сучасных умовах доўга хаваць пастаўкі (рэальныя, а не дакументальныя) у прамысловых маштабах у абыход дзеючых правілаў немагчыма. Методык іх выяўлення дастаткова. Напрыклад, буйныя аптавікі і аптовыя базы вядомыя, дастаткова адсочваць таварныя патокі па іх. Калі замест "галандскай" бульбы з'явіцца "беларуская", то пасля праверкі на аўтэнтычнасць усё ўстане на свае месцы. Тое ж самае будзе і з "разбіўкай" вялікіх аб'ёмаў на некалькі дробных. Методыка "лятучых" мытных пастоў таксама ўжо адпрацаваная. Гэта значыць, "прамысловы" рээкспарт будзе магчымы толькі з адабрэння РФ.

Па вялікім рахунку, рэальны аб'ём паставак гэтых прадуктаў абмежаваны толькі вытворчымі магутнасцямі Беларусі і рэальнымі магчымасцямі па нарошчванні вытворчасці. Напрыклад, вытворчасць сыру ўжо размеркавана паміж унутраным і расійскім рынкамі, і рост паставак магчымы толькі за кошт скарачэння ўнутранага рынку. Прыкладна тая ж карціна і па іншых санкцыйныя пазіцыях. У апошнія гады па малочных прадуктах аб'ёмы паставак у РФ штогод узгадняліся спецыяльным дакументам, то бок гандаль ішоў у рэжыме кватавання, таму прырост магутнасцяў быў штучна абмежаваны. Цяпер паўстае ва ўвесь рост пытанне аб неабходнасці росту магутнасцяў.

Самым "чыстым" спосабам нарасціць пастаўкі прадуктаў харчавання ў РФ стане замена імпартам прадуктаў на ўнутраным рынку ў Беларусі, і экспарт беларускай прадукцыі ў РФ. Ну, ці рээкспарт ў дадзеных аб'ёмах (унутранага рынка). Таму цяпер Беларусі трэба прыкласці максімум намаганняў, каб абгрунтаваць магчымасці росту ўнутранай вытворчасці. У цяперашніх умовах гэта задача №1.

А ўжо потым можна глядзець, ці сапраўды трэба павялічваць вытворчыя магутнасці, ці досыць абмежавацца "легальным" рээкспартам ў рамках абгрунтаваных магчымасцяў. Кідацца ў інвеставанне на злом галавы не варта, бо тэрмін акупнасці праектаў, асабліва ў малочнай галіне, вылічаецца гадамі. А тэрміны санкцый абмежаваныя 2015 годам (гэта значыць 1–1,5 гады).

Варта адзначыць, што 19 жніўня завяршаецца так толкам і не пачатая гандлёвая вайна паміж Беларуссю і Украінай. Бакі ўсё абдумалі і зрабілі правільныя высновы. І калі б не існаванне ЕС і МС, то ўсё б і засталося бясхмарна. Але рэальнасць патрабуе ўлічваць абавязацельствы перад партнёрамі. Беларусь не падтрымала РФ у пытанні адмены ільготнага мытнага рэжыму ў гандлі з Украінай. Таму паступленне ўкраінскіх тавараў у Беларусь працягнецца на ранейшых умовах. Пры гэтым Беларусь не зможа рээкспартаваць гэтыя тавары ў РФ.

Расія апынулася ў складанай сітуацыі, бо сур'ёзна канфліктаваць з Беларуссю ў цяперашніх умовах неразумна. Да таго ж, Беларусь аператыўна перанесла пытанне ратыфікацыі дамовы аб ЕАЭС на канец года. Але і дазваляць Беларусі моцна нажывацца на сваіх праблемах РФ не можа. Таму канфлікты і спыненне патокаў рээкспарту будуць вырашацца ціха, па-дзелавому, пасля выяўлення фактаў. Адпаведна, для Беларусі лепей абмежавацца папяровым афармленнем росту ўнутранай вытворчасці і рээкспартам. Расія аддасць перавагу "не заўважыць" гэтага ў разе не перагінання з аб'ёмамі.

Для павелічэння паставак прадуктаў харчавання ў РФ наўрад ці будуць моцна задзейнічаны рэзідэнты СЭЗаў, бо з'яўленне афшораў на расійскім рынку цяпер дакладна не будзе вітацца. Галоўная задача, якая стаіць перад пастаўшчыкамі, — гэта легалізацыя тавару, а не мінімізацыя падаткаў. Трэба альбо забяспечыць пастаўкі "беларускіх" тавараў, альбо забяспечыць таварах "несанкцыяванае" паходжанне з іншых краін. Але з-за адсутнасці выхаду да мора апошняе зрабіць будзе складана, ды і транспартныя выдаткі прыкметна вырастуць.

Усё гэта зноў уздымае пытанне стварэння Беларуссю ўласных збытавых сетак, з дапамогай якіх было б нашмат прасцей забяспечыць легальныя пастаўкі беларускіх тавараў з мінімумам праблем (усе нюансы было б прасцей вырашаць і хаваць). Стварэнне ўласных збытавых сетак павінна стаць асноўнай задачай знешняй гандлю. І дадатковыя даходы ад павелічэння паставак у Расію павінны пайсці менавіта на стварэнне сетак, а не на латанне дзірак у бюджэце.

Уладзімір Арцюгін, галоўны рэдактар часопіса "ЗЭД і валютнае рэгуляванне", спецыяльна для Telegraf.by