«Абыякавасць да жыцця і схільнасць да самагубства». Як сістэма шкодзіць сістэме

На тыдні Лукашэнка зноўку зладзіў «разнос» медыкам. Увогуле разносы ён ладзіць рэгулярна і па адных і тых жа кірунках. З аднаго боку, канечне, можна сказаць: а што яму рабіць? Іншых жа кірункаў у грамадстве няма! А з другога боку, тое, што «іншых накірункаў няма», і паказвае заганную сістэму дыктатуры.

Праблемы ад самага пачатку

Лукашэнка ўсё не можа перамагчы карупцыю, на пытанні барацьбы з якой ён выехаў на першых сваіх выбарах у 1994-м. Між тым іншыя краіны гэтую карупцыю за час яго праўлення перамаглі. Далёка хадзіць не трэба — узяць хаця б Грузію і суседнюю Польшчу, якія звялі карупцыйныя праявы да мінімумаў.

Адзіная праява развіцця і вынік «лібералізацыі» — Парк высокіх тэхналогій і ІТ-сфера, якія неслі ў кубышку дзяржавы залатыя яйкі, у выніку пратэстаў 2020 года была зсечаная пад корань. У прынцыпе, гэта было заканамерна, таму што без свабоды думкі і інфармацыі не развіваецца цяпер ніводная галіна. Гэта разумеў нават Сталін з ягонымі «шарашкамі», дзе навукоўцам, хай яны і сядзелі ў лагерах, але была прадастаўленая адносная воля.

Прычым час сталінскіх «шарашак» сышоў у нябыт. Лукашэнка ж, ператвараючы краіну ў вялікі лагер, усё імкнецца зрабіць у розных галінах тыя самыя «шарашкі». Выходзіць кепска.

Таму дрэнна працуе Акадэмія навук — у пытанні таго, каб выконваць даручэнні Лукашэнкі. Ужо сто разоў нам былі прадстаўленыя прататыпы айчынных электракараў (хаця невядома, што ў ім айчыннага), але яны дасюль не выйшлі з стану прататыпаў.

Самы магутны «эпік фэйл» — гэта беларуская вакцына ад кавіду. Тры гады трывала пандэмія, і ўрэшце яна скончылася, а навукоўцы, якія адграблі ад дзяржавы пад яе стварэнне добрыя грошы, так і не выдалі аніякага выніку, хаця шматкроць сцвярджалі, што яна ўжо вось-вось, што ідуць тэсты і апрабацыя.

Адразу пасля разносу медыкаў Лукашэнка вымушаны быў апраўдвацца перад Пуціным у Маскве, што нашыя мікрасхемы зусім не «мікра», хоць ён і атрымаў пад іх крэдыт у паўтара мільярды долараў на «імпартазамяшчэнне». Зноўку казаў пра тое, што няма розніцы ў нейкіх «двух міліметрах» і абяцаў «упіхнуць прыбор у крыло самалёта». І гэта таксама паказвае, што нават вялікіх уліванняў грошай недастаткова для таго, каб здзейсніць хаця б нязначны прарыў у мікраэлектроніцы.

Аж да таго, што «беларускі ноўтбук» аказаўся аналагам нават не амерыканскага ці еўрапейскага, а кітайскага Itel Spirit 2. Блогер Валянцін Петухоў (Wylsacom) знайшоў у іх толькі два адрозненні. На корпусе беларускага ноўтбука ёсць літара «H» (лагатып «Гарызонта») і няма лагатыпа Itel. І, канечне ж, цана — за Horizont H-book MAK4 просяць прыкладна на 100 долараў больш, чым за Itel Spirit 2 у той жа канфігурацыі.

Усё гэта сведчыць: сістэма створаная так, што бачнасць працы ацэньваецца вышэй за саму працу і яе вынікі.

Ініцыятыва будзе пакараная

І можа быць, гэта не павінна было б турбаваць сістэму, калі б у яе былі грошы на ўпэўненае падтрыманне сваёй жыццядзейнасці, і каб гэтая безыніцыятыўнасць і абыякавасць не ўплывалі і на дзяржаўны апарат.

То-бок, не выконваюцца нават прамыя ўказанні Лукашэнкі. Вядома, збольшага таму, што яны часцяком супярэчаць самі сабе. Але не ў малой ступені таму, што чыноўнікі на месцах баяцца праявіць ініцыятыву нават у выкананні прамых даручэнняў кіраўніка. Таму што ў выпадку чаго крайнімі апынуцца ўсё роўна яны. І ў такой сітуацыі лепш нічога не рабіць, чым узяць на сябе ініцыятыву, — а з ёй і адказнасць.

«Лепш нічога не рабіць і пачакаць, чым потым сядзець у турме», — лічаць і чыноўнікі, і дзяржаўныя асобы. Таму што на бяздзейнасць яны максімум атрымаюць чарговы «разнос» ад Лукашэнкі, а вось спроба выканаць даручэнні і нешта змяніць можа выліцца ў рэальную крымінальную справу. Так ужо было шмат з якімі кіраўнікамі — ад экс-міністра сельскай гаспадаркі Васіля Лявонава да бізнесоўца Аляксандра Мураўёва, які спрабаваў падняць «Мотавела».

Адпаведна, цалкам адпадае патрэба ў якіх-небудзь новых ідэях. Увесь прагрэс закідаецца «пад сукно».

Аж да вышэйшага ўзроўню

А ў выніку, нягледзячы на вонкавую моц, мы бачым усю хісткасць беларускай мадэлі ўлады, якая завязаная на аднаго чалавека.

Варта было Лукашэнку «знікнуць з радараў» праз хваробу, адразу ж у грамадстве пачалося «браджэнне»: «А што, калі ён памрэ?» «А што будзе пасля яго?» «Хто падхопіць уладу, калі сканае Лукашэнка?»

Называліся розныя людзі, ад Віктара Лукашэнкі, сакратара Рады Бяспекі Вальфовіча і міністра абароны Хрэніна да адносна «штацкага» прэм’ера Галоўчанкі і зусім штацкай Наталлі Качанавай. Але ўсе гэтыя кандыдатуры (у чым і сыходзіліся эксперты) маюць тую самую рысу, якой прасякнутая ўся сістэма Лукашэнкі: яны безыніцыятыўныя, «абыякавыя да жыцця і схільныя да самагубства». Можа быць, нехта з іх (асабліва сілавікі) і здольныя былі б падхапіць уладу. Але «падхапіць» і «ўтрымаць» — гэта розныя рэчы.

«Як павядзе сябе міліцыя, калі Лукашэнка не аддае загадаў, як будзе паводзіць сябе войска, КДБ — усё адкрытыя пытанні. Сітуацыя можа пайсці ў любым кірунку», — адзначаў, напрыклад, Аляксандр Фрыдман.

І канешне ж, ёсць адно галоўнае пытанне: каму патрэбная такая спадчына — разваленая краіна з паліцэйскім рэжымам? Хто возьме на сябе адказнасць за яе, асабліва ў варунках, калі дзяржчыноўнікі звыклі не браць на сябе адказнасць, а наадварот, пазбягаць яе?

Таму нават сцэнар «ваеннай хунты» ў большасці зводзіўся да таго, што прыдатнага для яе «пераемніка» будзе прызначаць не Лукашэнка, а Масква. Бо больш гэтая тэрыторыя, падаецца, нікому не патрэбная

А гэтага лукашэнкаўская наменклатура рабіць не тое што развучылася — яна гэтага і не ўмела. І ўся сістэма рэжыму пабудаваная на тым, каб гэтае ўменне ў іх не з’явілася. Што ў канчатковым выніку прывяло да не ўстойлівай і турбулентнай сітуацыі.

Дзядуля стары, яму пад 70… Што далей?