Як «ватнік» з Брэста стаў народным рэпарцёрам

Сяргей Петрухин жыў, як многія, і не цікавіўся палітыкай. Як адбылося ператварэнне абывацеля ў актывіста, і што дапамагло яму раскрыць вочы на ​​тое, што адбываецца ў краіне і ўбачыць беларускае залюстаркоўе?

Некалькі гадоў таму Сяргей служыў у тэатры, потым працаваў вядоўцам на вяселлях.
— Я быў «ватнікам», лічыў сябе чалавекам справядлівым і прыстойным. Мяне не цікавіла палітыка: толькі б мяне не чапалі і давалі мне зарабляць. Ну, як звычайны беларус: «Жыву, у норку цягаю корм сабе, дзеткам сваім і жонцы. Ня чапайце мяне», — успамінае ён.
Жыццё змянілася, калі ў доме, у якім ён жыў, паўстала праблема:
— Прайшлі тэрміны правядзення капітальнага рамонту. Дому было 50 гадоў, і ніхто не варушыўся. Парушэнні заканадаўства былі абуральнымі.
Сяргей пачаў перапіску з ЖЭСам і зразумеў, што ўлады не адпавядаюць таму, як яны сябе пазіцыянуюць у газетах:

Ён зняў фільм пра дом, у якім зрабілі ўрэшце рэшт рамонт, потым з’явіліся іншыя сюжэты.

— Чым больш я ў гэта ўцягваўся, тым ясней разумеў, што ў нас усё перавернута з ног на галаву — усё, што дэкларуецца прэзідэнтам, на месцах наогул не выконваецца. Чыноўнікі — гэта групоўка часцей за ўсё непрыстойных людзей, якія дзейнічаюць не ў інтарэсах людзей, і жывуць лепш, чым іх працадаўца — народ. Для гэтага яны часцяком нічога не робяць, не хочуць адказваць на пытанні і адгароджваюцца ад людзей адпіскамі.
У міліцыі калі ёсць нейкі адсотак прыстойных супрацоўнікаў, то ён вельмі малы. Я бачыў, як яны хлусяць у судах — нахабна, па загадзе начальства.
Сяргей кажа, што быў сведкам трагедый, калі ў людзей забіралі бізнес, адпраўлялі ў турму. Ён згадвае гучную крымінальную справу брэстаўчаніна Сяргея Ярося, пра які здымаў фільм з Аляксандрам Кабанавым.
— Сяргей Ярось ў сваім двары ў прыватным сектары смажыў шашлыкі. Гэта было а шостай вечара ў панядзелак. Суседзі без папярэджання выклікалі міліцыю, паскардзіліся на гучную музыку. Прыехала міліцыя. Яны сказалі, што музыку зробяць цішэй, маўляў, ідзіце хлопцы, ніякіх праблем. Міліцыянты сышлі, вярнуліся з падмацаваннем, наладзілі там стральбу. Запырскалі людзям вочы газам. Сяргея збілі, зламалі яму рэбры. Хто яго біў, ён не бачыў.
Сам ён былы міліцыянт, яго бацька ўсё жыццё ў міліцыі працаваў. Мама Сяргея вырашыла не пакідаць гэта беспакараным. Пакуль у Брэсце з імі змагалася, усё было ціха, але яна выйшла на Мінск. Распачалі справу супраць міліцыянтаў, але неўзабаве яе закрылі. На Сяргея і ягонага сябра завялі справу, абвінаваціўшы ў гвалце ў дачыненні да супрацоўнікаў міліцыі.

На судзе было характэрна тое, што міліцыянты цалкам памянялі паказанні, якія яны давалі на следстве. У Ярося было тры адваката. А суддзя адкідваў усе пытанні на высвятленне важных абставін, якія задавалі адвакаты. Сяргею Яросю далі два гады агульнага рэжыму, яго сябру — тры гады «хіміі».
Сяргей Пятрухін адзначае, што суд над Яросем быў адкрытым, але людзей прыйшло мала.

Тое, што адбываецца ў Беларусі народны рэпарцёр з Брэста успрымае як акупацыю.
— Усе чыноўнікі прызначаныя, народных дэпутатаў няма, улада рэдка рэагуе на спадзевы людзей. Міліцыя — гэта апрычнікі, якія сочаць, каб народ жыў не па законах, а па паняццях — па іх правілах. Ні суддзі, ні міліцыянты не даюць сябе здымаць. Ім сорамна, таму што яны не суддзі, не праваахоўнікі, а чыноўнікі ў мантыях і форме, якім даюць загад кагосьці мачыць, і яны яго выконваюць. Справядлівых судоў у нас практычна няма, выбараў няма. Так і выглядае акупацыя ў маім разуменні.
Сяргей Пятрухін называе злачынствам тое, што ў цэнтры Брэста дамы, пабудаваныя ў пачатку стагоддзя, прызналі аварыйнымі і аддалі інвестарам:
— Гарвыканкам адсяляе жыхароў гэтых дамоў на ўскраіну. Адзін дом я выратаваў ад такога рассялення. Людзям далі кватэры ў цэнтры, пасля таго, як гісторыя была адданая агалосцы.

— Яшчэ была гісторыя, калі прызналі аварыйным першы паверх пяціпавярхоўкі ў цэнтры горада. Людзей рассялілі, а цэлы паверх аддалі пад крамы. Уяўляеце, які гэта абсурд?

За шэсць гадоў, якія Пятрухін здымае фільмы пра праблемы Брэста, прэсінг з боку сілавікоў ён адчуў, калі пачалося супрацьстаянне ўладаў і мясцовых жыхароў, якія пратэставалі супраць запуску акумулятарнага завода.

— Раней міліцыянты мяне не чапалі. Я сябе пазіцыянаваў, як кажа Шуневіч, фрыкопам — добраахвотным памочнікам прэзідэнта па барацьбе з карупцыяй.
Сяргей успамінае гісторыю, пра якую здымаў відэа:
— У цэнтры стаяў дом, там жылі тры сям’і. Сем’і рассялілі за кошт горада, то бок, за наш кошт, падаткаплацельшчыкаў, а ўчастак выдзелілі чыноўніку з Дэпартамента фінансавых расследаванняў, які за год там пабудаваў дом.
Пятрухін апублікаваў гэтыя факты, але ўзнагароду ад дзяржавы — 50 базавых за дапамогу ў барацьбе з карупцыяй так і не атрымаў:
— Сказалі, што своечасова не падаў заяву.

Апошні год Пятрухін працуе ў пары з Аляксандрам Кабанавым.
— Калі б яго не было, я б, напэўна, здаўся. Дзякуючы Сашы, якасць відэа нашмат палепшылася.

Першыя суткі Пятрухін атрымаў за асвятленне маршу «дармаедаў», адкуль вёў відэатрансляцыі. За мінулы год народны рэпарцёр адседзеў 23 сутак і атрымаў штрафаў амаль на 3 000 даляраў.
— Кампанія, якая будуе акумулятарны завод, звярталася ў суд. Ён прызнаў, што мы нанеслі страты дзелавой рэпутацыі і загадаў нам папрасіць прабачэння, але мы гэтага не зрабілі, — распавядае Сяргей. — Яшчэ штрафавалі за тое, што выйшаў на плошчу ў майцы са слоганам супраць завода АКБ, — 45 базавых. У стрыме мы з Кабанавым прыгразілі, што выйдзем на плошчу, але не выйшлі. Суд расцаніў гэта як заклік і кожнага аштрафаваў на 50 базавых.
Аплачваць штрафы народным рэпарцёрам дапамагаюць актывісты кампаніі «Брэст супраць свінцу».
— Аднойчы сабралі за дзень 750 даляраў. Яшчэ хапіла на адваката, — успамінае Сяргей Петрухин. — Адзін чалавек заплаціў за нас з Кабанавым чатыры штрафы — дзве тысячы долараў. Гэтыя грошы нам перадалі знаёмыя. Мы вельмі яму ўдзячныя. Натхняе, што ёсць такія людзі, якія не могуць хадзіць на плошчу і карміць галубоў, але салідарныя з намі.

Пасля таго, як Сяргей з «ватніка» ператварыўся ў грамадскага актывіста, ад яго сышла жонка:
— У яе праца — яна баіцца. Нашаму сыну шэсць гадоў. Яе можна зразумець. У маім жыцці было ўсякае: выбітыя дзверы, ператрусы... Яна ратуе дзіцяці. І я яго ратую — ад акумулятарнага завода, напрыклад, і ад жыцця ў краіне, дзе пануе самавольства.
Калі так будзе працягвацца, моладзі адсюль трэба з’язджаць, тут няма ніякіх перспектыў. Канстытуцыя нам гарантуе права на свабоднае развіццё асобы, а усё накіравана на тое, каб чалавека паставіць у рамкі і зрабіць яго паслухмяным рабом, які ходзіць да выбарчай урны, за тушонку ці таму што на працы сказалі.
Паводле Салідарнасці