Як у вёсцы, вядомай з часоў Вітаўта, бароны сцерагуць людзей

Некалі жыхары Мірклішак, што пад Крэвам, былі падданымі вялікага князя Вітаўта, якому належала вёска. Цяпер у селішчы больш баброў, чым людскіх душаў, кажуць мясцовыя насельнікі.



Бабуля Рэня

Атрымаўшы на пачатку XV стагоддзя Мірклішкі ў падарунак ад князя Вітаўта, віленскі ваявода Войцех Манівід, запісаў маёнтак ашмянскім манахам-францішканцам.

Мірклінская хата

На «школьным пляцы» ў вёсцы з больш чым 600-гадовай гісторыяй няма ні асфальту, ні помнікаў. Школу разабралі яшчэ ў 70-ыя гады мінулага стагоддзя. Некалькі дзясяткаў гадоў таму вяскоўцы сварыліся, хто мае большае права касіць сена на «школьным пляцы». Цяпер жа трава там бушуе – яна нікому не патрэбная. Пад яблынямі гніюць яблыкі-ападкі – іх ніхто не збірае.

Мірклінскія хаты сталіся прывідамі і палохаюць сваёй запушчанасцю і адзінотай. Нешматлікія хаты прагнуць чалавечага цяпла, як няспрытныя дзяўчаты на моладзевай забаве, якія пакорна чакаюць у куточку, што іх нехта зараз запросіць да танцу. Некаторыя хаты разабралі на дровы, шмат іх пагарэла ў пажарах, якія ўзніклі невядома адкуль, а студні на былых дварах прыкрылі баронамі – каб хто выпадкова не ўваліўся.

Адна з баронаў на студні сцеражэ, каб туды ніхто не ўваліўся

Затое на безыменнай рачулцы, што цячэ пасярод вёскі, бабры пабудавалі плаціну. «Бабры тут большыя гаспадары, чымся мы», – жартуюць мірклінцы, якіх усяго цяпер 5 чалавек. Адна з іх – мая бабуля Рэня.

Нават аўдавеўшы, бабунька трымала вялікую гаспадарку – некалькі кароў, каня, парсючкоў, гусей ды курэў. Пераважваючы неяк на выгане каня, бабуля моцна скалечылася – нага заблыталася ў ланцугу, жывёліна рванула ды моцна здратавала старэнькую. Бабуля прадала каня, а грошы прызначыла на аперацыю – пасля здарэння не магла хадзіць. «Так я пабагацела», – пасміхаецца яна.

Бабуля Рэня

Бабуля Рэня – шчырая каталічка, моліцца з кніжачкі па-беларуску. «Прыязджаў нагдай (нядаўна) ксёндз. Пытаўся ў мяне нешта па-польску. А я яму і не магла адказаць, не ўмею па-польску і ўсё», – дзеліцца народжаная за польскім часам у сям'і Тшэцяк гербу «Стшэме». Але нават да малога дзіцяці бабуля звяртаецца з павагай, у множным ліку, з гэткім шляхецкім «Pluralis majestatis»: «Такія справы, дзеткі».

Цэлымі днямі, як звяла гаспадарку, не стамляецца бабуня сядзець у акулярах і перачытваць доўгія літаніі, бясконца перабіраць пальцамі бубкі ружанцаў, шаптаць пацеры «за сябе, за ўнукаў, за няшчасных людцоў». Ейны гонар – стракаты крыж пры сялібе. «Раз адваліліся ад крыжа промні, дык адзін баптыст, што начаваў у мяне, паправіў», – распавядае бабуня.

Гонар бабуні – стракаты крыж

Мірклішкі – адразу пры трасе Менск-Вільня. Часта ў бабулі просяцца пераначаваць заезджыя падарожнікі. Не адмаўляе. Для аднаго з начлежнікаў бабуля з 4-ма класамі адукацыі была настаўніцай беларускай мовы.

Гасцяваў у яе аднойчы кіроўца-дальнабойнік аднекуль з глыбокай Расеі. Хацеў ехаць з таварышам фураю ў Заходнюю Еўропу праз Літву, але з дакументамі не ўсё было ў парадку – не пусцілі літоўскія памежнікі. Калега паехаў далей, а гэты, бездапаможны, мусіў некалькі дзён перачакаць у Мірклішках. Пасяліўся ў бабулі Рэні, якая карміла яго мачанкаю, таркаванаю бульбай, запечанай у кішцы, вантрабянкаю, кумпякамі, якія ў нас называюць «клундзюкамі». Расеец дзівіўся ўсяму і пра ўсё распытваў – на ягонай радзіме ўсё было інакш. «И говорите вы совсем не так, как у нас», – зрабіў кіроўца для сябе адкрыццё ў Мірклішках. Пры словах «саган», «патэльня», «цыбуля», «студня», «поліўка», «кій» ён ніякавеў, гмыкаў ды трос галавою.

На радзіме расейца ўсё было інакш

Неяк бабуля пайшла палоць буракі, а госця папрасіла абраць парэчкі – самая лёгкая праца, якую звычайна прызначалі для дзяцей. Калі ж прыйшла з поля, кусты чырванелі сакавітасцю ягадаў. «Чаму ж вы не абралі парэчак?», – спыталася кіроўцу. «Я не понял, что это?», – адказаў разгублены мужчына. «Глядзіце, парэчкі – гэта вось такія ягады», – цярпліва тлумачыла бабунька. «Вось як у вас гавораць на снеданне – завтрак, а на вячэру – ужин, так у нас на гэтыя ягады кажуць парэчкі», – вучыла яна расейскага кіроўцу беларускай мове. «Да, да», – неяк сумна адказваў мужчына.

Стары склеп у Мірклішках

«Смуткуе, – са спачуваннем казала бабуля. – Не ягоная тут старонка. Цяжка чалавеку – і ўсё». Кіроўца ж часта выходзіў на трасу ды з тугою ў вачах глядзеў на дарогу, па якой, што караблі, імчалі на ўсход фуры. Тады ён быў падобны да бусла з параненым крылом, што дрыбае па палёх на худых нагах і з невымоўным жалем глядзіць у неба, дзе з развітальным «курлы-курлы» кружацца яго пабрацімы. «Не смуткуйце, прыедзе ваш калега, не пакінуў жа вас назаўсёды», – як умела суцяшала старэнькая.

Другі кіроўца неўзабаве вярнуўся? і госць паехаў. Недзе праз год ён зноў ехаў у Літву, завітаў да бабулі ды прывёз гасцінцаў: чырвоную рыбу за вантрабянку, кедравыя арэхі за парэчкі, а ківі за бульбу.

Гэтак у вёсцы, што належала некалі Вітаўту, дзве асобы з розных «светаў» засталіся людзьмі.

Віктар Шукеловіч для belsat.eu