6 жніўня 1517 года ў Празе пабачыла свет першая друкаваная беларуская кніга. Гэта быў «Псалтыр».
Яе аўтарам быў біблейны цар Давід, а перакладчыкам, рэдактарам і выдаўцом — палачанін Францыск Скарына. Добра, што хаця б першая кніга — гістарычна ўстаноўлены факт. Бо сёння
здаецца: спрэчка пра тое, якая ж беларуская кніга найлепшая, ніколі не аціхне. Дзеячы беларускай культуры працягваюць падводзіць кніжныя вынікі 2010 года.
Падвядзенне кніжных вынікаў ужо зрабілася традыцыяй у нашай неафіцыйнай культуры. Балазе, беларускія культурныя інстытуты, якія бяруцца за такую адказную справу, так маргіналізаваныя нашым
«схільным» да культурнага дыялогу дзяржапаратам, што спрос з іх невялікі: чытай, ацэньвай, абвяшчай. Чырвоных дарожак, імёнаў у канвертах, грашовых падарункаў і іншых прыкметаў
прэстыжу тут, зазвычай, няма. А добрае слова — яно ўсім даспадобы.
Самымі грунтоўнымі на сёння можна назваць рэйтынгі газеты «Наша ніва» і Радыё «Свабода». Гэтыя СМІ запрашаюць экспертаў — уладальнікаў кнігарань,
крытыкаў, літаратуразнаўцаў — і вызначаюць найлепшую кнігу паводле набраных балаў. Не бракуе ў прэсе і індывідуальных рэйтынгаў. І калі літаратурныя крытыкі імкнуцца падкрэсліць сваю
староннасць і незалежнасць у справе ацэнкі, то супрацоўнікі выдавецтваў наадварот — судзяць толькі сваё, фактычна, сярод дзяцей сваіх выбіраюць. Колькі кніг — столькі і
меркаванняў.
НАЙЛЕПШЫЯ КНІГІ ПА ВЕРСІІ «НОВАГА ЧАСУ»
Любы рэйтынг — справа суб’ектыўная. Калі кніга не фігуруе ў нейкім спісе — гэта не значыць, што яна нявартая. У Беларусі гэта толькі падкрэсліваецца, і чытаючае грамадства
ўжо прызвычаілася ставіцца да розных экспертных ацэнак з разуменнем і нават з гумарам. Ацэнкі экспертаў адначасова агаляюць галоўныя праблемы кнігагандлю краіны. Кнігі рэгіянальных выдавецтваў не
трапляюць у сталіцу, а сталічных — у рэгіёны. А ва ўшанаванні таго ці іншага аўтара паводле мастацкіх вартасцяў не на апошнім месцы — палітычныя крытэры. Рэклама кніжных навінак,
лічы, адсутная, інстытут крытыкі — у стагнацыі... Рэйтынгі і прэміі сёння — ці не адзіны спосаб зрабіць цікавую кнігу заўважнай.
Усвядоміўшы гэта, культаглядальнікі «Новага часу» вырашылі апытаць супрацоўнікаў газеты з нагоды кніг, якія яны ўпадабалі цягам мінулага года. Паколькі такая апытанка ладзіцца намі
ўпершыню, мы пакінулі ў аўтарскіх рэйтынгах і кнігі, выдадзеныя ў годзе 2009. Для беларускага кніжнага рынку — гэта, можна сказаць, навінкі.
Рэдакцыйны выбар кнігі–2010 «Новага часу» лічым невыпадковым і сімвалічным.
Вольга Хвоін, палітаглядальнік
1. Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941–1944 гг.: документы и материалы. Минск: НАРБ, 2010
«Вельмі ўражвае сухая мова, без эмоцый: «расстралялі столькі, габрэі займаліся тым і тым, забралі ў іх столькі шуб, столькі ботаў»... Людзі, якія камандавалі расстрэламі,
расказваюць пра іх, як пра бытавыя рэчы».
2. Захар Шыбека. Гарадская цывілізацыя. Беларусь і свет. Вільня: ЕГУ, 2009.
«Пазнавальна. Мноства дробязяў, як, напрыклад, звесткі пра публічныя дамы ў Мінску. І ўвогуле — нечаканы разрэз жыцця сталіцы канца ХІХ — пачатку ХХ
стагоддзя».
3. Рышард Капусцінскі. Імперыя. Мінск: Логвінаў, 2009.
«Гэтую кнігу я б увяла ў абавязковы курс журфаку «Як ствараць у рэпартажы эфект прысутнасці».
Генадзь Кеснер, палітаглядальнік
Валерий Карбалевич. Александр Лукашенко. Политический портрет. Москва: «Партизан», 2010. — 720 стр.
«Не мог уявіць, што так хутка праглыну такую аб’ёмную кнігу. Я не мог адарвацца!»
Барыс Пятровіч, рэдактар дадатку “Літаратурная Беларусь
«Тры найлепшыя кнігі года ў алфавітным парадку»:
1. Міхась Андрасюк. Вуліца добрай надзеі. Мінск: Медысонт, 2010.
2. Уладзімір Някляеў. Кон. Вершы двух стагоддзяў. Мінск: Лімарыюс, 2010.
3. Андрэй Хадановіч. Несіметрычныя сны. Мінск: Логвінаў, 2010 (Серыя «Кніга+аўдыё»).
Анатоль Мяльгуй, музычны аглядальнік
«Найлепшыя кнігі пра музыку»:
1. Зміцер Сасноўскі. Гісторыя беларускай музычнай культуры ад старажытнасці да канца XVIII ст. Мінск: Харвест, 2010 (серыя «Неизвестная история»).
2. Вітаўт Мартыненка. Рок-online. Мінск, 2010.
3. Яраш Малішэўскі, Аксана Спрынчан. Незвычайная энцыклапедыі беларускіх народных інструментаў. Мінск: Мастацкая літаратура, 2010.
Андрэй Расінскі, кінакрытык
«Фотаальбом года» — Андрэй Лянкевіч. Паганства /Andrei Liankevich. Pagan. На беларускай і ангельскай мовах. Крынкі (Польшча), Дом друку «Arx Baltica»,
2010.
Марыя Мартысевіч, культаглядальнік
Найлепшы «фікшн». Курт Вонегут. Бойня №5, або Крыжовы паход дзетак. Пераклад і паслямова Паўла Касцюкевіча. Мінск: Логвінаў, 2010 (Серыя «Бібліятэка Бацькаўшчыны).
Найлепшы «нон-фікшн»: Вольга Бабкова. ...І цуды, і страхі. Мінск: Логвінаў, 2010 (серыя «Галерэя Б»).
Найлепшы зборнік паэзіі: Алесь Разанаў. Воплескі даланёю адною. Пункціры. Мінск: Логвінаў, 2010.
Алег Новікаў (Лёлік Ушкін), замежны аглядальнік
«Найлепшыя кнігі, якія мне падаравалі іх аўтары — мае карэфаны»:
1 .Сяргей Календа. Помнік атручаны людзям. Апавяданні, мініяцюры. Мінск: Галіяфы, 2009.
2. Міхась Башура. Думкі — гэта не гульня. Вершы. Мінск: Галіяфы, 2010.
3. Зміцер Вішнёў. Замак, пабудаваны з крапівы. Мінск: Галіяфы, 2010.
Аляксей Кароль, шэф-рэдактар
0. Виктор Мартинович. Параноя. Москва: АСТ; Астрель-СПб, 2009.
«Хаця кніга выдадзена ў мінулым годзе, але глыбінны падтэкст яе напоўніцу раскрыўся толькі ў гэтым годзе, асабліва на фоне снежаньскіх падзей».
1. Уладзімір Някляеў. Кон. Вершы двух стагоддзяў. Мінск: Лімарыюс, 2010.
«Рэдкі выпадак нават для сусветнай гісторыі, калі паэт пацвярджае свае вершы сваёй жыццёвай пазіцыяй, учынкамі ў палітыцы. На аднолькава высокай ноце таленту і мужнасці».
2. Генадзь Бураўкін. Лісты да запатрабавання. Вершы і паэмы. Мінск: Кнігазбор, 2010.
3. Наталля Гардзіенка. Беларусы ў Вялікабрытаніі. Мінск: Медысонт, 2010.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кніжныя вынікі 2010 года: агляд рэйтынгаў
«Наша ніва» вызначала найлепшыя кнігі ў дзвюх намінацыях.
Найлепшая мастацкая кніга: Уладзімір Караткевіч. Ладдзя Роспачы. Першае непадцэнзурнае выданне. — Мінск: Медысонт.
Найлепшая гістарычная кніга: Мікола Ермаловіч. Выбраныя творы. Укладанне і каментар К. Цвіркі; прадмова А. Грыцкевіча. — Мінск: Кнігазбор (серыя “Беларускі
кнігазбор).
Радыё «Свабода». Кніга года — Ларыса Геніюш. Збор твораў у 2 тамах. Укладанне, прадмова і каментары М. Скоблы. Мінск: Лімарыюс (серыя “Галасы
Айчыны).
Валянцін Акудовіч для праграмы Радыё «Свабода» «Пяцікніжжа свабоды»:
Сонца тваё не закоціцца, і месяц твой не схаваецца. Укладальнік Ірына Дубянецкая. Мінск: “Тэхналогія, 2010 (Кніга прысвечана 80-годдзю з дня нараджэння і 50-годдзю святарства айца
Аляксандра Надсана, беларускага грэка-каталіцкага святара, апостальскага візітатара беларусаў-каталікоў замежжа).
Павел Касцюкевіч, прэс-дырэктар выдавецтва «Логвінаў» — для блогу выдавецтва (найлепшая кніга па выніках года і водгуках чытачоў) — Мікаэль Ніемі.
Папулярная музыка з Вітулы. Раман. Пераклад са шведскай Вольгі Цвіркі (серыя “Кнігарня “Наша Ніва).
Зміцер Вішнёў, сузаснавальнік выдавецтва «Галіяфы» — для сайту грамадскай кампаніі «Будзьма!»:
Юры Станкевіч. П’яўка (сумесны праект з выдавецтвам “Каўчэг).
Ганна Кісліцына для газеты «Звязда»:
Найлепшая кніга прозы — Юры Станкевіч. П’яўка. Мінск: «Галіяфы».
Найлепшыя кнігі паэзіі — Адам Глобус. Новае неба. Мінск: Галіяфы; Андрэй Хадановіч. Несіметрычныя сны. Мінск: Логвінаў.
