Еўропа плануе зрабіць беларускім уладам Калядны падарунак

Апошнім часам надзвычай актывізавалася дзейнасць Міністэрства замежных спраў Беларусі. Амаль штодня ўзнікаюць паведамленні аб размовах невыязнога ў Еўропу міністра замежных спраў Уладзіміра Макея з еўрапейскімі чыноўнікамі і амбасадарамі. Аднак што цікава — усе гэтыя перамовы адбываюцца па ініцыятыве еўрапейскага боку.



Віганд і іншыя

Пра візіт Віганда ў Мінск паведаміла вечарам 17 снежня прэс-служба беларускага МЗС. У кароткім прэс-рэлізе было сказана, што падчас сустрэчы Віганда з міністрам замежных спраў Уладзімірам Макеем "бакі абмеркавалі комплекс пытанняў, якія тычацца бягучага стану адносін паміж Беларуссю і ЕС і шляхоў іх нармалізацыі".

У беларускім прадстаўніцтве ЕС заявілі, што якіх-небудзь паведамленняў па выніках яго візіту рабіць не плануецца.

19 снежня Макей паразмаўляў з  міністрам замежных спраў Чэхіі Карэлам Шварцэнбергам — па ініцыятыве чэшскага боку. А 21 снежня Макей сустрэўся з пасламі Вялікабрытаніі і Эстоніі. І гэтыя сустрэчы зноў адбыліся па ініцыятыве саміх амбасадараў.

У ходзе сустрэч з паслом Вялікабрытаніі Брусам Бакнелам і паслом Эстоніі Яааком Ленсмента бакі "абмеркавалі актуальныя пытанні двухбаковых адносін, уключаючы перспектывы нарошчвання гандлёва-эканамічнага і інвестыцыйнага ўзаемадзеяння, і супрацоўніцтва ў гуманітарнай сферы". З паслом Бакнелам была таксама "закранутая тэматыка адносін паміж Беларуссю і ЕС".

Гэта тое, што вядома з афіцыйных паведамленняў. Але наўрад ці эканамічныя і гуманітарныя пытанні можна было абмяркоўваць без гутаркі па палітычных пытаннях. Проста таму, што эканамічнае і гуманітарнае супрацоўніцтва немагчыма без нармалізацыі адносінаў з Захадам, а нармалізацыя гэтых адносін немагчымая без вырашэння пытання вызвалення палітзняволеных.

Не выклікае пытанняў гутарка толькі са Шварцэнбергам — днямі заканчваецца тэрмін паўнамоцтваў чэшскага пасла Іржы Караса. Бакі абмяркоўвалі яму замену. Навошта паслы Брытаніі і Эстоніі дамагліся сустрэчы з Макеем — пытаннечка.

Палітзняволеныя застаюцца праблемай

Па меркаванні экспертаў, "рабочыя сустрэчы" з еўрапейскімі дыпламатамі — гэта не дзіва. Палітычны аглядальнік Раман Якаўлеўскі лічыць, што сам па сабе факт сустрэч Макея "можна лічыць пазітыўным". "Гэта значыць, што бакі шукаюць шляхі дазволу ненармальнай сітуацыі, якая склалася па вядомай прычыне — 19 снежня 2010 года і ўсе падзеі, звязаныя з гэтай датай", — адзначыў Якаўлеўскі.

На яго думку, у ходзе перамоваў, хутчэй за ўсё, абмяркоўвалася невыязны статус Макея. "Макей па-ранейшаму застаецца міністрам замежных спраў, які мае статус неўязных у Еўрасаюз", — заўважыў аглядальнік.

Аднак якіх-небудзь прыкмет таго, што афіцыйны Мінск гатовы ісці на саступкі Брусэлю, Якаўлеўскі пакуль не бачыць. "Візіт Віганда можа сведчыць пра тое, што тэма палітвязняў не знятая з парадку дня Еўрасаюза, — сказаў ён. — Але ці будуць вызваленыя палітвязні? Я гляджу на гэта са скептыцызмам. Наўрад ці ад гэтага нешта зменіцца", — дадаў Якаўлеўскі.

Палітолаг Валер Карбалевіч расцэньвае перамовы еўрачыноўніка з Макеем як "дастаткова руцінную" падзею. "Я не бачу нічога сенсацыйнага ў тым, што чыноўнік Еўрасаюза, які адказвае за гэты рэгіён, ездзіць і размаўляе", — адзначыў ён. Зрухаў у адносінах Брусэля і Мінска ад візіту Віганда палітолаг не чакае. "Еўропа настойвае на вызваленні палітвязняў як на перадумове для пачатку дыялогу. Лукашэнка таксама займае жорсткую пазіцыю і адмаўляцца ад яе не збіраецца", — канстатаваў Карбалевіч.

Еўропа думае пра Беларусь…

На фоне гэтых сустрэч амаль незаўважанай прайшла інфармацыя БелаПАН пра тое, што 30 лістапада ў Вільні ў закрытым фармаце была створана экспертная група, сфарміраваная ў рамках ініцыятывы "Зверка з рэальнасцю".

Ініцыятыва створана пры ўдзеле і падтрымцы аб'яднанняў "Конрад-Адэнаўэр-Шціфтунг" (Германія), Pact (ЗША) і Цэнтра вывучэння краін Усходняй Еўропы (Літва). Мэта экспертнай групы — зрабіць больш эфектыўнай палітыку Еўрасаюза ў дачыненні да Беларусі. Акрамя аналітыкаў у яе склад увайшлі спецыялісты-практыкі, дыпламаты і прадстаўнікі кіруючых колаў.

У распараджэнне БелаПАН трапіў англамоўны дакумент, прыняты па выніках дыскусіі. З яго вынікае, што эксперты абмяркоўвалі сітуацыю ўнутры Беларусі і з пункту гледжання знешнепалітычнага кантэксту, а таксама выпрацавалі рэкамендацыі, якія тычацца палітыкі Захаду ў дачыненні да краіны.

…І што яна думае?

На думку экспертаў, палітыка ЕС у адносінах да Беларусі не выглядае стратэгічнай ні ў кароткатэрміновай, ні ў доўгатэрміновай перспектыве. Беларусь, як правіла, аказваецца альбо "занадта маленькай" для таго, каб стаць прыярытэтам Захаду, альбо Захад глядзіць на яе праз прызму адносін сваёй краіны з Расіяй".

Дарэчы, нічога сенсацыйнага эксперты не выдумалі. Улады разлічваюць на далейшыя субсідыі з боку Расіі. Масква мае рэсурсы для звяржэння рэжыму ў Беларусі, але пры гэтым разумее, што наступная непрадказальнасць з боку Мінска можа ёй дорага абысціся. Таму Расія не зацікаўленая ў змене ўлады ў Беларусі. А ЕС не мае рэсурсы, якія б склалі канкурэнцыю падтрымцы, якая прадастаўляецца Мінску Расіяй.

Эксперты прыйшлі да высновы, што прыход перамен паскораць самі беларусы. "Для таго, каб паскорыць перамены знутры, палітычныя партыі павінны, нарэшце, сканцэнтраваць сваю ўвагу на рэбрэндынгу сваіх ідэй, улічваючы надзённыя праблемы насельніцтва, — сказана ў дакуменце. — Было б мэтазгодна правесці рэбрэндынг таксама самога тэрміну "апазіцыя", бо цяпер большасць насельніцтва супрацьстаіць і прэзідэнту Лукашэнку, і таму, што называецца "апазіцыяй". Гэта дасягальная мэта, бо, як правіла, кампаніі, якія праводзяцца палітычнымі партыямі, ствараюць куды большы рэзананс у апытаннях думкі грамадскасці, чым самі партыі або іх лідары". Таксама не навіна.

Сам факт спробы вывесці палітыку ЕС у дачыненні Беларусі на нейкі стратэгічны ўзровень можа толькі вітацца. Але наколькі гэтыя рэкамендацыі экспертаў будуць пачутыя ў Еўропе?

Макей чакае Дзеда Мароза?

Такім чынам, з размоў еўрачыноўнікаў з Макеем можа атрымацца толькі адзін вынік: "выключэнне" спадара Макея са спісу неўязных у Еўропу. Сапраўды, неўязны ў Еўропу і ЗША міністр замежных спраў — гэта проста нонсэнс.

Прыкладам, лідар Аб'яднанай грамадзянскай партыі Анатоль Лябедзька зусім не супраць, каб Макей паездзіў па свеце. Але навошта? "Калі Макей паедзе нармалізаваць адносіны з Еўропай — то калі ласка. Але калі ён там будзе казаць старую шарманку пра тое, што ў Беларусі няма палітзняволеных, няма праблемаў з правамі чалавека, са свабодай мірных сходаў, свабодай аб'яднанняў, а нашы выбары самыя дэмакратычныя ў свеце — то навошта ён там, у Еўропе?" — кажа Лябедзька.

Так што тое, што Еўропа зробіць Беларусі падарунак, сумненняў амаль ні ў каго няма. Але якім будзе гэты падарунак? Дачакаецца шэнгену Макей? Пэўна, пабачым пасля святаў, калі падарункі будуць разгорнутыя.