«Людзі пачынаюць думаць пра будучыню, а рэжым грунтуецца на тым, што яны не глядзяць далей за яго»
Палітычны аналітык Арцём Шрайбман разважае пра хваробу Лукашэнкі безадносна таго, у якім стане ён цяпер. І адзначае, што здароўе вельмі падвяло яго і ў палітычным сэнсе, бо прымусіла задумацца: а што пасля яго? Прычым задумацца не толькі «апазіцыю», але і яго прыхільнікаў.
Ілюстрацыйнае фота з сайта rossaprimavera.ru
— Калі ён памірае раптоўна, не паспявае прызначыць сабе пераемніка і падрыхтаваць да гэтага рэжым, што адбывалася неяк з падобнымі сістэмамі, то нас чакае перадзел улады. І гэты перадзел будзе хаатычным, яго зыход прадказаць цяпер вельмі складана, — кажа аналітык у інтэрв'ю Радыё NV. — Сістэма і кіруючыя вярхі абсалютна адвыклі праяўляць ініцыятыву.
Іх і падбіралі туды па прыкмеце найменшай ініцыятыўнасці. Таму прадказаць цяпер, у каго прачнуцца амбіцыі, вельмі складана. Часта ў такія моманты выскокваюць вельмі нечаканыя людзі, на якіх ніхто не ставіў.
Відавочным па Канстытуцыі, якая дзейнічае ў Беларусі, пераемнікам выступае кіраўнік верхняй палаты парламента. Сёння гэта Наталля Качанава — гранічна лаяльная чыноўніца, па сутнасці датычная да таго, што ў апошнія гады ў Беларусі з'яўляецца культ асобы чалавека.
Наталля Качанава ўвасабляе сабой абагаўленне Лукашэнкі. Таму чакаць ад яе нейкага спрыту, каб узяць краіну пад кантроль і ліквідаваць усіх канкурэнтаў, мы ў прынцыпе можам, але яна пакуль не выдавала ў сабе амбіцый і падобных схільнасцей. Але мы не ведаем, як павядзе сябе чалавек, калі ўся ўлада звальваецца ў рукі.
Як адзначае Шрайбман, ёсць найважнейшы чыннік Расіі. Нельга ігнараваць факт, што для Расіі Беларусь сёння з'яўляецца найважнейшым вайсковым плацдармам. З кастрычніка мінулага года ракеты з Беларусі не выпускаюцца, але там усё яшчэ трэніруюцца расійскія мабілізаваныя і размяшчаюцца ВПС Расіі.
— Калі яны захочуць паўтарыць нешта з Паўночнага фронту, без Беларусі тут не абысціся. І гэта дыктуе, што яны будуць калі не спрабаваць прывесці свайго чалавека, то як мінімум рабіць так, каб стаўленік не супярэчыў іх інтарэсам.
Гэта значыць, яны будуць проста тэлефанаваць і ўмоўна кажучы Патрабаваць: гэты чалавек нам не падабаецца, а гэты — нармальна. Або: мы разумеем, што вы ўжо там вызначыліся, але ёсць вось такія чырвоныя лініі, толькі Паспрабуйце іх перайсці.
Як гэты клубок супярэчнасцей і розных інтарэсаў праявіць сябе ў рэальнасці, не ведае абсалютна ніхто.
У адрозненне ад многіх іншых рэжымаў падобнага тыпу, напрыклад, Цэнтральнай Азіі, дзе відавочна так ці інакш быў нумар два (альбо галоўны сілавік, альбо прэм'ер-міністр, альбо ценявы шэры кардынал), у Беларусі нумара два няма.
У розны час бліжэй да цела бываюць розныя чыноўнікі, але агулам дыстанцыя паміж Лукашэнкам і ўсімі астатнімі такая вялікая, што разглядзець у гэтым наменклатурным балоце кагосьці, хто адназначна сёння фаварыт, вельмі складана.
Пры гэтым, са слоў палітычнага аналітыка, першыя дні або тыдні кіравання пераемніка Лукашэнкі будзе назірацца кансэнсус сярод беларускіх сілавікоў.
— Але і пераемнік, калі абрасце нейкім наменклатурным уплывам, амаль заўсёды схільны мяняць сілавікоў, якія дасталіся яму ад папярэдніка. Нават не таму, што адносіны дрэнныя, а таму, што не ведаеш, чаго чакаць ад людзей, якіх прызначыў не ты.
У цэнтральнаазіяцкіх рэжымах, дзе адбываўся транзіт улады, першым, за што прымаўся пераемнік — гэта чысціў былую сілавую эліту. Тое ж можна чакаць ад будучага другога прэзідэнта Беларусі, які атрымае гэту ўладу выпадкова.
Па Канстытуцыі гэта будзе, хутчэй за ўсё, Качанава. Яна можа, атрымаўшы нейкі кансэнсус, паступова пачаць іх замяняць. А магчыма, не атрымае, тады мы можам убачыць нешта накшталт хунты, калі сілавікі самі вырашаць, што гэты чалавек нам не падыходзіць і сказаць: не, ты нам не падыходзіш, будзе, дапусцім, прэм'ер-міністр.
Для Лукашэнкі яго хвароба — вельмі некамфортная сітуацыя, і ён выбірае паміж двума дрэннымі варыянтамі: схавацца ці здацца ў такім выглядзе.
— Здаецца, самае лёгкае — проста адыграць гэту гісторыю, як мага хутчэй ачуцца і больш актыўна браць ва ўсім удзел, паказаць, што, нягледзячы на перабінтаваныя рукі, ён усё роўна можа сустракацца з людзьмі. Гэта бачыцца стратэгіяй з найменшымі рэпутацыйнымі стратамі.
Яны (прапагандысты) ужо паспрабавалі з першага яго з'яўлення пасля пачатку хваробы зарэтушаваць яго фатаграфіі, і выйшаў, мякка кажучы, канфуз, таму што гэта выглядала як музей васковых фігур. Прапагандысты потым самі былі вымушаны выдаляць са сваіх сайтаў фота.
У гэтым сэнсе Лукашэнка хацеў бы хутчэй ачухацца, таму што калі гэта будзе працягвацца доўга, то эфект будзе прыкладна такім жа, як ад яго адсутнасці.
Сітуацыя небяспечная для яго тым, што людзі вакол яго, грамадства, Расія глядзяць на гэта і разумеюць: трэба думаць пра план Б — ці мала як скончыцца гэтая хвароба, а калі яна паўторыцца?
І такія развагі пра тое, што рабіць, калі яго не стане, самі па сабе небяспечныя, бо людзі пачынаюць думаць пра будучыню. А ўвесь гэты рэжым грунтуецца на тым, што яны не глядзяць далей за яго. Таму добрых хадоў няма, думаю, прапагандысты будуць ігнараваць ягоную хваробу, — заключае Арцём Шрайбман.
