Узурпацыя ўлады ці гульня ў дэмакратыю? Што робіць Латушка з Каардынацыйнай радай
Скандальны «прадстаўнічы орган беларусаў» не перастае выбухаць скандаламі. Толькі-толькі скончыліся выбары ў КР трэцяга склікання — і вось мы ўжо маем усе прэтэнзіі на новую аўтакратыю.
Павел Латушка падчас выступлення ў КР. Фота: «Белсат»
Я тут у сувязі са скаргамі на Паўла Латушку і яго «большасць» прыгледзеўся да працэдур і таго, што адбываецца ўнутры Каардынацыйнай рады. Так, мяне цікавіла і будзе цікавіць гэтая тэма. Калі да гэтага часу не ясна чаму — паспрабую растлумачыць яшчэ раз у працэсе.
Як я пісаў у папярэднім допісе, нават у бягучых цяжкіх умовах нам патрэбна гэтае «практыкаванне ў дэмакратыі», піша аўтар ТГ-канала «Политонелогия».
Спашлюся зноў на сябе мінулага.
Калі я разважаў пра Паўла Латушку як пра «палітыка будучыні», я напісаў наступнае: «Мяне не пакідае адчуванне, што Павел Паўлавіч выконваў да пэўнай ступені індывідуальнае практыкаванне. Мае права, але мне ўсё мроіцца небяспечнае дзяржаўніцтва. Экстрапаляцыя звыклых, заскарузлых і сумнеўна эфектыўных наменклатурных практык выклікае пэўную збянтэжанасць». Скажу як ёсць: збянтэжанасць мая расце.
Калі я пісаў, што нам патрэбны інстытут рэпутацыі, я меў на ўвазе вось што: нам патрэбны інстытут рэпутацыі. Добра, не пытанне, мы аднойчы змірыліся з тым, што свет не заўсёды чорна-белы (але ж часам нібіта хацелася — выбарачна... выбарча, так бы мовіць). І нават, даруй божа, Мартынава ў сваім дыялогу з Азаравым прапаноўвала мяжой люстрацыі ўстанавіць 2020 год (яна там потым не вельмі спрытна скокнула на Розу Турарбекаву, але няспраўныя скачкі заканчваюцца пацешнымі падзеннямі, так што не важна). Добра, дапусцім наменклатурная дзейнасць Паўла Паўлавіча для новага пакалення палітызаваных беларусаў не вельмі важная. І яго ратная праца ў розных дзяржаўных выявах — не аргумент. І ўсе пытанні мы пакінулі ля мяжы 9 жніўня.
Глядзіце таксама
Аднак тым і карыснае наша «практыкаванне ў дэмакратыі», што вось ён цяпер — той самы момант, калі інстытут рэпутацыі можа з'явіцца і людзі, якія так ці інакш маюць амбіцыі стаць ажно палітыкамі, могуць гэтую самую рэпутацыю страціць або зарабіць.
Дык вось. Ёсць такі персанаж: Трамп. Ён вельмі хацеў пасля мінулых выбараў застацца ўладаркай марской. Яму, беднаму, перашкодзілі. І перашкодзілі яму не людзі, а працоўныя інстытуты. Пэўны набор правілаў і законаў, дзеянне якіх стаіць вышэй за думку аднаго чалавека. Тое, што дазволіла, наколькі гэта наогул было магчыма, трымаць Трампа ў цуглях.
І яшчэ. У 2016 годзе выйшаў амерыканскі серыял: «Designated survivor». ДАЛЕЙ ЛЁГКІ СПОЙЛЕР:
Завязка ў тым, што нейкія злыя тэрарысты ўзарвалі Капітолій разам з большасцю членаў урада, прэзідэнтам і кангрэсменамі (і кангрэсвуменамі). У жывых застаўся адзін толькі чалавек — міністр па справах жыллёвага будаўніцтва. Па законе ён атрымаў у спадчыну пасаду прэзідэнта.
Далей там весела і на тры сезоны. Я пакуль гляджу, з перапынкамі. Мараль жа застаецца нязменнай: інстытуты важнейшыя за персаналіі. Уласна, утрымаць наглуха абезгалоўленыя ЗША, хай не без намаганняў (і месцамі журавінавых сюжэтаў), у серыяле атрымліваецца толькі дзякуючы таму, што правілы хай і складаныя, але нязменныя.
А таму хачу ўдакладніць адну рэч: удзел Паўла Латушкі ў выбарах у Каардынацыйную раду я вітаю. Удзел гэта не супярэчыць статуту КР, а менавіта, пункту 2.8: «Дэлегатам Каардынацыйнай рады не можа быць сябра Аб'яднанага пераходнага кабінета ці яго намеснік з правам голасу».
Кабачковую ікру я люблю з дзяцінства, а вось з юрыспрудэнцыяй адносіны ў нас доўга не складваліся. Але ж прыгожа: Пал Палыч на выбарах сапраўды не супярэчыць гэтаму пункту. І ўсё добра — ён паўдзельнічаў. Ён нават абраны.
Толькі быць дэлегатам пакуль што не можа. Ці ўжо не можа (крыху ніжэй зразумееце чаму), трэба палічыць. Палічыць, бо ў Палажэнні аб дэлегатах я выяўляю такі вось нюанс: «У выпадку, калі пры размеркаванні мандатаў высвятляецца, што кандыдат ад выбарчага суб’екта не можа быць дэлегатам Каардынацыйнай рады сыходзячы з дзеючага Статута Каардынацыйнай Рады, то кандыдату даёцца два тыдні на вырашэнне канфлікту. У гэты перыяд мандат делэгата прыпынены і дэлегат не мае права голасу. У выпадку калі канфлікт не быў вырашаны ў пазначаны тэрмін, дэлегат пазбаўляецца свайго мандата».
Калі два тыдні лічыць з вынікаў выбараў, дакладней з іх аб'яўлення (што лагічна), то аказваецца: кропка адліку — 31 мая. А сёння ўжо цёмна на вуліцы і перад носам маячыць 17 чэрвеня (тэкст быў апублікаваны 17 чэрвеня. — Заўв. рэд.). 2 тыдні — гэта 14 дзён, не?
Я стараюся быць аб'ектыўным, таму, нягледзячы на крыху іранічную танальнасць, усё, як гаворыцца, у адпаведнасці з дакументамі. Гэта значыць, прабачце, інстытуцыйна. Што ж мы знаходзім у тэлеграм-каналах Латушкі і яго калег? На вылеце двух тыдняў, па краі проста, 12 чэрвеня, з'яўляецца дакумент, азагалоўлены спрэчна (але мы не будзем прыдзірацца): «Супольная заява абраных выбарчых спісаў Каардынацыйнай Рады lll склікання Аб арганізацыі працы Каардынацыйнай Рады дэмакратычных сіл Беларусі, сфармаванай па выніках выбараў 2024 года».
Глядзіце таксама
Мая беларуская, напэўна, дрэнная, таму спраўлюся з перакладчыкам: «Совместное заявление избранных избирательных списков Координационного совета 3-го созыва Об организации работы Координационного совета демократических сил Беларуси, сформированного по итогам выборов 2024 года», — назва такая, як быццам усе разам сабраліся і напілілі сумленную заяву. Забягаем наперад і бачым подпіс:
«Каманда Латушкi i Рух «За Свабоду», 28 чалавек
Еўрапейскі Выбар, 8 чалавек
Незалежныя Беларусы, 8 чалавек
Воля, 6 чалавек
Хопіць Баяцца, 3 чалавекі»
Фух, усё ў парадку, проста хтосьці не ўмее пісаць.
«Не ўмее пісаць» — гучыць лепш, чым «маніпуляцыя», праўда ж?
Трэба было сфармуляваць зусім інакш: «Сумесная заява некаторых (асобных) абраных выбарчых спісаў (за «абраных выбарчых», вядома, кандэлябрамі трэба па руках біць, але ўжо добра). Загаловак ўводзіць у зман, але пад канец, як у добрым дэтэктыве, мы-ткі даведаемся, хто забойца.
Тэкст заявы ж выклікае ў мяне сутаргі. Хоць ён смешны, асабліва яго забойны фармат рэзалюцыі ААН.
«– улічваючы той факт, што любыя рашэнні папярэдняй Каардынацыйнай рады не звязаныя з заканчэннем асноўнай місіі — арганізацыі выбараў — ад даты 8 лютага 2024 году не маюць легітымнасці;»
Тут ці то спытаю, ці то усклікну: гэта як? Гэта значыць, раптам, ні з таго, ні з сяго, кааліцыя пэўных «спісаў» узяла на сябе смеласць паведаміць народу, што з лютага рада не дзейнічала?
Я нічога не пераблытаў? Выдатна. Я б вельмі хацеў пачуць каментар аўтараў гэтага. І каментар па сутнасці. Усялякая дэмагагічная бадзяга надакучыла — выратавання няма. Хачу толькі нагадаць, што Бухарын таксама дрэнна скончыў.
Зрэшты, па такой жа схеме я магу пабудаваць канструкцыю, якая будзе абапірацца на юрыдычныя падставы: «Улічваючы той факт, што адзін або больш членаў выбарчых спісаў, згодна са статутам Каардынацыйнай рады, на падставе якога, у прыватнасці праводзіліся выбары, не маюць магчымасць ажыццяўляць дзейнасць дэлегата ў адпаведнасці з пунктам 2.8 статута (займаюць пасаду, несумяшчальную са статусам дэлегата КР), прызнаць дадзенае і наступныя заявы вышэйадзначанай кааліцыі не маючымі юрыдычнай сілы». Можна і яшчэ фантазіраваць.
Глядзіце таксама
Чытаем далей.
«Мы бярэм на сябе адказнасць у фармаванні працоўных органаў і павесткі дня першага працоўнага пасяджэння новай Каардынацыйнай рады.
Для рэалізацыі гэтай задачы будзе сфармаваны аргкамітэт, у які мусяць быць выстаўлены па адным прадстаўніку ад кожнага спісу, з вагою голаса згодна з колькасцю працэнтаў, атрыманых па выніках выбараў 2024 года».
І тут чыстай вады расчлянёнка. Гэтыя спецыялісты прыдумалі чвэрцьмандатнікаў. Слова смешнае, сітуацыя — не вельмі. Я ўяўляю сабе, калі развіваць гэтую думку: два кандыдаты ў прэзідэнты. Адзін атрымаў 30-35%, другі, дапусцім 56,5%. Выходзіць, утрыманне прэзідэнцтва ў крыві ў іх рознае, але прысутнічае і ў таго, і ў іншага. Ці добра гэта?
Аргкамітэт, наколькі я разумею (заява не вельмі тлумачыць), закліканы вырашаць працэдурныя пытанні. Напрыклад, вызначаць павестку і парадак вядзення пасяджэнняў. Памятаю я адну класічную гісторыю пра СБ ААН. Карэйская вайна. Старшынствуе СССР — іх месяц. Цягам усяго тэрміну павестка не была зацверджаная ні разу. Хоць ад чвэрцьмандатнікаў нават сталы прадстаўнік савет пры ААН Якаў Малік ахрэнеў бы.
Замест роўнага працэдурнага доступу нам прапануюць дэлегатаў-ампутантаў, уваткнутых у аргкамітэт (у рубрыцы «як прыбілі, так і трымаецца»), каб трацінамандатнікі ў адзіным бязногім скачку галасавалі... так, уласна кажучы, якая розніца, як яны будуць галасаваць, калі ў нас кааліцыя большасці?
Гэта гісторыя не пра парламентарызм і дэмакратыю, а то зноў пачынаецца (з наступнай ужо заявы той жа каманды): «Таму нам важна стварыць эфектыўны прадстаўнічы орган. Нам важна ўзмацняць дэмакратычную альтэрнатыву рэжыму ўзурпатара».
Выходзіць, першымі дзеяннямі талерантная і дыверсіфікаваная кааліцыя, назавем яе «Рух — хопіць баяцца» замахнулася на чыстай вады аўтакратычны пераход — на разбурэнне інстытута. Роўна таго інстытута, які дазволіў ім жа выбрацца ў КР. Нічога не нагадвае, іранічныя вы мае змагары з узурпатарам?
Тут, вядома, аўтары статута першапачаткова далі маху. Забыліся на радасцях прапісаць і прадумаць па-нармальнаму працэдуру ўнясення паправак. Цяпер для гэтага дастаткова 2/3 галасоў усёй КР. Небяспечная сітуацыя. Асновы не могуць і не павінны мяняцца так легкаважна. І ўсё ж, усё ж адно цешыць: 2 тыдні, за якія некаторыя з дэлегатаў павінны былі вырашыць, хто яны сёння — скончыліся.
І яшчэ адно. Усе, хто разважаюць на тэму сеймаў Літвы і іншага, маўляў, міністр можа быць і дэпутатам. Па-першае — гэта няважна. Статут КР не прадугледжвае такую магчымасць — ну напісана ж.
Глядзіце таксама
Вакол Каардынацыйнай рады шмат негатыўных падзей. Выбары прайшлі па-даўлатаўску: «— Надрукавалі апавяданне? — Надрукавалі. — Грошы атрымаў? — Атрымаў. — Добрыя? — Добрыя. Але мала».
У імкненні да дэмакратыі, і я сёння ўжо стаміўся гэта паўтараць — няма нічога важнейшага за інстытуты. Памятаеце бо, што такое «падвойны абарот Хантынгтана»: «Калі ў краіне 2 разы (не абавязкова запар, але абавязкова ў рамках заканадаўчых абмежаванняў знаходжання ва ўладзе) дзеючая ўлада на выбарах перадае пасады і паўнамоцтвы таму, хто з ёй спаборнічаў, значыць у краіне спелая сапраўдная дэмакратыя».
Гэта не пра людзей. А пра механізм. І пра яго ўзнаўляльнасць. На найгоршы выпадак у мяне ёсць адна практычная парада. Хочаце зламаць статут? Ламайце. Толькі змены будуць дзейнічаць для КР-4. Без вас. Асноўны лозунг дэмакратычнай сістэмы, максімальна пазбаўлены папулізму: «Без вас!» Спачатку інстытуты — потым амбіцыі. Ва ўсталяванай рамцы. Па правілах. «Заўсёды да законаў».
Хочаце паправак? Доўга і пакутліва абмяркоўвайце. Без ціску. Стварыце камісію. Так павінна працаваць працэдура.
Інакш атрымліваецца нейкі вакуум і аўтафеляцыя ў духу «Атлант выдаліў рэбры». А ў максімуме — аўтакратыя.