Французская шматхадоўка ці расійскі фэйк: што наспявае ў Прыднястроўі?

Ці рызыкне Малдова вярнуць сабе Прыднястроўе?

Сітуацыя вакол Прыднястроўя і ў самой непрызнанай рэспубліцы апошнім часам паступова змяняецца, але гэтая тэрыторыя застаецца праблемнай. У чым прычыны, пры чым тут Францыя і ў чым цікавасць Румыніі?

Палітыка, замяшаная на цікавасці

Нягледзячы на асцярогі, што Прыднястроўе наўпрост пакліча да сябе расійскіх «братоў і вызваліцеляў», пасля чаго і гэты рэгіён запаліцца вайной, як так званыя «ДНР» і «ЛНР» ва Украіне — «з'езд дэпутатаў» ПМР прыняў толькі заяву аб неабходнасці дапамогі з боку РФ.

Так што падобна, што мясцовыя эліты ў ПМР сапраўды самі не хочуць ісці на аб'яднанне з Расіяй, таму што цяперашняе статус-кво іх цалкам задавальняе: паводле слоў былога кіраўніка контрвыведкі Малдовы Аляксандра Балана, каля 60% тавараў і паслуг, якія вырабляюцца на левым беразе Днястра, цяпер экспартуецца ў ЕС.

«З 1 студзеня ў нас змяніўся Мытны кодэкс, паводле якога ўсе прадпрымальнікі Прыднястроўя абавязаныя плаціць падаткі ў бюджэт Рэспублікі Малдова, чаго не было дагэтуль. Яшчэ адзін момант — з боку Украіны мяжа з Прыднястроўем цалкам перакрытая. Гэта значыць, калі да поўнамаштабнага ўварвання Расіі грамадзяне, якія жывуць у прыднястроўскім рэгіёне, маглі на прыднястроўскіх нумарах ездзіць ва Украіну, маглі з прыднястроўскімі пашпартамі ехаць ва Украіну, то цяпер гэтага не адбываецца. Да чаго гэта прывяло? Грамадзяне, якія жывуць у Прыднястроўі, пачалі масава атрымліваць малдаўскія як унутраныя, так і замежпашпарты. Гэта дазваляе ім свабодна перасоўвацца ва Украіну і ЕС», — расказаў ён. 

Але, вядома, «не ўсё так адназначна»: Канстытуцыйны суд Рэспублікі Малдова аднавіў дзейнасць прарасійскай партыі Шор, знятай з перадвыбарчай гонкі на мінулых мясцовых выбарах, якія адбыліся летась восенню.

Дык ці атрымаецца ў Крамля зноў пасадзіць «сваіх» людзей ва ўладзе Малдовы? Балан кажа, што аднаўленне дзейнасці партыі Шор — гэта сапраўды адзін з фактараў, які дае магчымасць прарасійскім сілам атрымаць долю на будучых прэзідэнцкіх (у лістападзе 2024 года) і парламенцкіх выбарах у 2025 годзе.

Падступныя шчупальцы Расіі спрабуюць дацягнуцца да Еўропы

«На другім месцы сярод прарасійскіх сіл — партыя сацыялістаў, якую ўзначальвае былы прэзідэнт Ігар Дадон. Ён вельмі актыўна сябе паводзіць на палітычнай арэне ў нашай краіне. Пасля тэракту ў Падмаскоўі ў "Крокус Сіці Холе" ён стаў адным з першых палітычных лідараў, хто выказаў свае спачуванні РФ і ўсклаў кветкі да расійскай амбасады ў Кішынёве», — дадаў ён.

Аднак дзеючую прэзідэнтку Малдовы Маю Санду зрушыць з пасады ўсё-ткі наўрад ці ўдасца.

«Зыходзячы з апошніх апытанняў, у нас адбудзецца два туры прэзідэнцкіх выбараў. На першым месцы, паводле гэтай статыстыкі, знаходзіцца спадарыня Санду. Выкажам здагадку, што другім кандыдатам — з боку прарасійскіх партый — будзе спадар Дадон. Аднак, паводле гэтых апытанняў, пра якія я згадваю, у яго няма ніякіх шанцаў выйграць у фінале. Гэта значыць, спадарыня Майя Санду лідзіруе», — паведаміў Балан.

Пры гэтым і вынікі парламенцкіх выбараў наўрад ці зменяць бягучы знешнепалітычны курс Малдовы.

«Як сведчаць сацыялагічныя апытанні, ні цяперашняя кіруючая партыя ПАС, ні сацыялісты не атрымаюць большасці. У парламент зойдуць і цэнтрысцкія партыі, і правыя партыі... Такім чынам, ім давядзецца ствараць кааліцыі з правых і левых партый. Думаю, усе яны разам змогуць дамовіцца і стварыць праеўрапейскую кааліцыю», — указаў Балан, дадаўшы, што да яе ўрэшце могуць далучыцца нават асобныя прадстаўнікі прарасійскіх партый.

Чуткі ці рэальнасць?

Дык ці ўяўляюць «расійскія міратворцы» з ПМР цяпер істотную пагрозу для Украіны? І як і калі павінна быць вырашана «прыднястроўскае пытанне»?

Самая вялікая праблема Расіі ў сувязі з Прыднястроўем — гэта тое, што ў РФ няма з ПМР ні аднаго сантыметра мяжы, нагадвае Балан.

«Акрамя гэтага, дзякуючы Украіне у РФ цяпер няма ніякай магчымасці падымаць гэтае пытанне. Таму Прыднястроўе і не атрымала адказу на заяву аб "далучэнні"... Я думаю, што Прыднястроўе і Гагаузія пасля сур'ёзных ракетных нападаў на Украіну з боку РФ падымаюць галаву і выказваюцца ў інтарэсах Расіі. Але ваеннай пагрозы з боку Прыднястроўя або Гагаузіі, рызык для бяспекі Рэспублікі Малдова і Украіны я не бачу», — падкрэсліў ён.

Паводле слоў украінскага паліттэхнолага і вайскоўца Тараса Беразаўца, сітуацыя вакол ПМР працягвае напальвацца перш за ўсё з-за дзеянняў саміх акупантаў. Пра што ідзе гаворка? Нагадаем, Уладзімір Зяленскі паводле вынікаў Стаўкі вярхоўнага галоўнакамандуючага заявіў пра шкоду ад нядаўніх расійскіх ракетных нападаў, калі цэлямі ворага сталі Канеўская і Днястроўская ГЭС: паводле яго слоў, РФ імкнецца да паўтарэння экалагічнай катастрофы кшталту падрыву Кахоўскай ГЭС на Херсоншчыне.

Выспа Малдова. Ці здольна Расія да яе дацягнуцца?

«Аднак цяпер пад пагрозай ужо не толькі тэрыторыя Украіны, але і суседняй Малдовы, таму што, як заявіў Зяленскі, вада не спыніцца перад памежнымі слупамі, як не спыніцца расійская вайна, калі разам своечасова не спыніць яе ва Украіне», — адзначыў Беразавец. 

Таму прэзідэнт Францыі Эманюэль Макрон і плануе прыкласці руку да праблемы Прыднястроўя — на фоне паскарэння падрыхтоўкі Еўропы да магчымага ўварвання Расіі ўжо ў найбліжэйшыя гады.

«Шэраг тэлеграм-каналаў паказваюць, што сітуацыя можа быць вырашана пры непасрэдным удзеле Францыі. Прэзідэнт гэтай краіны Макрон яшчэ 7 сакавіка падпісаў з Маяй Санду пагадненне аб бяспецы, якое пашырае вайсковую місію Францыі ў Малдове і стварае дадатковыя магчымасці для пастаўкі ўзбраення ва Украіну. На дадзены момант французская ваенная прамысловасць, якая з'яўляецца адной з найбуйнейшых у Еўропе, фактычна цалкам адмаўляецца ад экспартных пагадненняў і пачынае вырабляць зброю мэтанакіравана на запыт УСУ, — пра гэта паведамляюць французскія СМІ. Частка гэтай зброі адправіцца і ў Малдову. Канчатковая мэта — назаўжды закрыць гісторыю самаабвешчанага Прыднястроўя», — мяркуе ён.

Як пераконвае шэраг расійскіх тэлеграм-каналаў, працягнуў Беразавец, ідэя Макрона даставіць французскі вайсковы кантынгент у Адэскую вобласць «накіраваная нібыта на тое, каб вызваліць размешчаныя там украінскія войскі для спынення існавання самаабвешчанай ПМР».

Прыднястроўе. У чаканьні выбуху сытуацыі

«І нібыта галоўная перашкода цяпер — персанальна ў асобе прэзідэнта Малдовы Маі Санду, якая пакуль не вырашаецца даць канчатковае "дабро". Аднак да гэтага яе актыўна падштурхоўвае не толькі Францыя, але і суседняя Румынія, якая на працягу многіх дзесяцігоддзяў знаходзіцца ў сферы ўплыву Францыі. Асабліва трывалыя сувязі паміж Бухарэстам і Парыжам не з'яўляюцца сакрэтам, гістарычна Румынія ў сваёй знешняй палітыцы заўсёды імкнулася да Францыі, у тым ліку на працягу XIX і ХХ стст. Таму нічога дзіўнага ў тым, што цяпер Макрон карыстаецца гэтымі гістарычнымі сувязямі, каб схіліць Маю Санду да згоды на правядзенне ваеннай аперацыі супраць войска самаабвешчанага Прыднястроўя», — паведаміў ён.

Пры гэтым паліттэхнолаг адзначыў, што расійскі кантынгент у ПМР УСУ канкурэнцыі скласці не ў сіле, а вось з войскам Малдовы пацягацца ўсё-ткі можа. Таму Рэспубліцы Малдова вельмі неабходная падтрымка саюзнікаў і партнёраў, і ваенная аперацыя супраць ПМР не з'яўляецца такой нерэальнай, як уяўляецца на першы погляд.

«Пакуль прамых доказаў гэтаму няма, але дзеянні французскай і румынскай дыпламатыі ствараюць пэўную прастору для здагадак», — рэзюмаваў эксперт.