«Вагнер» і Сувалкаўскі калідор: Беларусь як самастойны чыннік небяспекі ў Еўропе

Не паспелі «вагнераўцы» заехаць у Беларусь, як у кагосьці на іх з'явіліся вялікія планы. І гаворка ідзе не пра беларускага кіраўніка. Расія хутка забылася пра «мяцежнікаў» і «здраднікаў» і пачала разважаць, да якой бы справы прыплесці гэтую ПВК ужо на тэрыторыі Беларусі.

Кіраўнік камітэта Дзярждумы па абароне Андрэй Картаполаў, той самы, які раней абвінаваціў ПВК ні многа ні мала, а ў «дзяржздрадзе», цяпер заяўляе, што «Вагнер» уведзены ў Беларусь для магчымага наступнага захопу Сувалкаўскага калідора. «Зразумела, што байцы «Вагнера» сышлі ў Беларусь, каб там навучаць беларускія ўзброеныя сілы. Насамрэч жа не толькі. Не толькі і не столькі. Ёсць такі Сувалкаўскі калідор. (...) І вось гэты Сувалкаўскі калідор, у выпадку чаго, нам вельмі патрэбны. (...) Гаворка ідзе пра тое, што гатовы ўдарны кулак, які вось гэты няшчасны калідор возьме за лічаныя гадзіны», — заявіў ён.

Сувалкаўскім калідорам называюць участак тэрыторыі Польшчы і Літвы, размешчаны паміж Беларуссю і Калінінградскай вобласцю Расіі.

Прадстаўнікі Польшчы, Літвы і Украіны злёгку напружыліся. «Літоўскае войска бачыць паведамленні, аналізуе іх і ацэньвае, асобна іх не каментуе, бо крыніцы неправераныя. Звестак выведкі мы не раскрываем, — сказана ў каментары Узброеных сіл Літвы. — Цяпер працэсы, якія адбываюцца ў суседніх краінах, асаблівай пагрозы не ўяўляюць».

Кіраўніца МУС Літвы Агне Білатайце адзначыла, што цяпер для Літвы «прамых пагроз няма», але яна «вельмі ўважліва» сочыць за сітуацыяй на мяжы з Беларуссю — разам з выведвальнымі органамі і «іншымі нашымі ўстановамі — Міністэрствам абароны, арміяй».

Міністр нацыянальнай абароны Літвы Арвідас Анушаўскас заявіў, што прыезд «вагнераўцаў» у Беларусь «прынцыпова не мяняе сітуацыі з бяспекай у рэгіёне», але прэзідэнт краіны Гітанас Наўседа мяркуе, што размяшчэнне ў Беларусі баевікоў мяняе сітуацыю з бяспекай Літвы.

Прадстаўнік міністра-каардынатара спецыяльных службаў Польшчы Станіслаў Жарын заявіў, што польскія адпаведныя службы таксама манітораць інфармацыю аб ПВК «Вагнер» у Беларусі. «Ёсць пацвярджэнне знаходжання групы «Вагнер» у Беларусі... Пры гэтым невядомая ступень іх заангажаванасці ў гэтай краіне. Ведаем адно: расійцы будуць выкарыстоўваць групу «Вагнера» так, як яны гэта робяць па ўсім свеце: дэ-факта «вагнераўцы» выконваюць місіі для Крамля і ад імя Крамля», — сказаў ён.

Спікер Дзяржпамежслужбы Украіны Андрэй Дземчанка адзначыў, што «вагнераўцы», якія прыбылі ў Беларусь, не ўяўляюць пагрозы. Паводле яго, колькасць «вагнераўцаў» у РБ недастатковая для таго, каб стварыць нейкую ўдарную групоўку. «Аднак, вядома, Беларусь можа іх задзейнічаць і для дэстабілізацыі сітуацыі на мяжы з Украінай або з іншымі краінамі, з якімі мяжуе», — адзначыў ён.

З донара бяспекі — у донары небяспекі

Як бачым, прыбыццём «вагнераўцаў» у Беларусь суседзі заклапочаны, але пакуль не да небяспечнай ступені. Але і скідаць гэты фактар з уліку не маюць намеру. Аднак важна не тое, у якой колькасці, калі і куды прыбылі «вагнераўцы». Важны сам факт іх прыбыцця.

А іх прыбыццё паказвае, як усяго за пару-тройку гадоў Беларусь эвалюцыяніравала (ці, дакладней, дээвалюцыяніравала) з «донара рэгіянальнай стабільнасці» да такога ж донара, але з супрацьлеглым знакам — донара рэгіянальнай нестабільнасці. Прычым пра гэтую эвалюцыю шматкроць папярэджвалі Еўропу прадстаўнікі дэмакратычных сіл, беларускія незалежныя СМІ, хто заўгодна. Але Еўропа працягвала і працягвае ігнараваць Сінявокую як фактар дэстабілізацыі.

Падавалася б, пачатак 2020-га краіна сустрэла яшчэ ў ролі «міратворца». У Мінску праходзілі перамовы паміж Расіяй і Украінай па Данбасе, і нават намаляваўся нейкі прарыў у нармалізацыі адносін з Захадам — у Сінявокую прылятаў цэлы Дзяржсакратар ЗШАМайкл Пампеа. У траўні таго года, пасля 12 год адсутнасці, у Беларусь была прызначана амбасадарка ЗША Джулі Фішэр.

Але 2020 год перакрэсліў усё. І Лукашэнка, які перад выбарамі прасіў «даць захаваць краіну» і «не дапусціць вайны», пачаў займацца цалкам адваротным, ператварыўшы краіну ў пагрозу.

Яшчэ ў 2021 годзе, пасля пасадкі рэйса «Ryanair» у Мінску з Раманам Пратасевічам на борце, беларускія дэмакраты казалі, што факт паветранага пірацтва — гэта менавіта пагроза еўрапейскай бяспецы і стабільнасці. Але ў высокіх кабінетах Еўропы паставіліся да гэтага як да адзінкавага факта.

Потым, увосень 2021-га, выбухнуў «мігранцкі крызіс», справакаваны беларускімі (і, па некаторых звестках, расійскімі) уладамі. Але Еўропа ўсё роўна пераклала гэты момант на плечы Латвіі, Літвы і Польшчы.

Справіліся з ім. Але ў 2022 годзе Беларусь прадставіла сваю тэрыторыю для агрэсіі Расіі ва Украіну. І дагэтуль спрачаюцца: безумоўна, беларускія ўлады — саўдзельнік вайны, але ж ці былі яны самастойнымі ў гэтым рашэнні? Якая іх ступень заангажаванасці і, адпаведна, віны?

У пачатку 2023-га Пуцін абвясціў пра размяшчэнне ў Беларусі ядзернай зброі. З боку Захаду пачулася шмат розных «сур’ёзных заклапочанасцей», але адказу на гэты крок, акрамя «вербальных інтэрвенцый», проста не было. Нават санкцыі не ўводзіліся.

І вось цяпер у Сінявокай атабарылася ПВК «Вагнер», якую шмат хто вызнае за тэрарыстычную арганізацыю і якая стварае даволі сур’ёзную напружанасць для суседзяў Беларусі адной сваёй прысутнасцю.

Дэградацыя Беларусі са стабільнага аўтарытарызму да агрэсіўнага таталітарызму адбылася менш чым за тры гады. І гэты працэс па-ранейшаму неяк не заўважаюць на Захадзе.

«Ніхто не стаў на абарону суверэнітэту Беларусі — нават на словах»

Беларусь — праблема самастойная

Часткова Захад можна зразумець. У іх галоўная праблема, на фоне якой блякнуць усе астатнія (той жа «мігранцкі крызіс» працягваецца: ці не штодзень на межах Беларусі і ЕС спыняюць па сто мігрантаў) — гэта вайна ва Украіне. І там лічаць, што перамога Украіны вырашыць праблему Расіі і аўтаматычна — праблему Беларусі. Часткова гэта, можа быць, і так. Але часткова.

Таму што рэжым Лукашэнкі цяпер атрымлівае такія «бонусы», што ён ператвараецца ў самастойную праблему, якая з вырашэннем «расійскага пытання» можа і не знікнуць.

Так, наўрад ці Лукашэнка здолее кіраваць расійскай ядзернай зброяй у Беларусі, і яму наўрад ці ўдасца запусціць ядзерныя ракеты куды-небудзь без расійскага «ядзернага чамаданчыка». Але калі з «праблемай Расіі» разбяруцца радыкальна, то ніхто не перашкодзіць беларускаму аўтакрату «аджаць» ядзерныя боегалоўкі і зрабіць з іх, напрыклад, «брудную бомбу».

Што будзе рабіць Лукашэнка, калі «вагнераўцы» сапраўды рушаць на Сувалкаўскі калідор? Зноў будзе крычаць «Мы ў агрэсіі не ўдзельнічаем»?

Беларусь ператвараецца ў самастойную праблему для рэгіянальнай бяспекі ў Еўропе. У той час як на Захадзе яе па-ранейшаму бачаць часткай «расійскай» праблемы, не падзяляючы Расію і Беларусь. Хаця насамрэч падзяляць трэба.

Прыбыццё ў Беларусь нікому непадкантрольных «вагнераўцаў» паказвае, што Беларусь — гэта праблема для еўрапейскай бяспекі, не «падрасійская», а свая, суверэнная. І з рашэннем расійскага пытання аўтаматычна можа і не рассмактацца, як на тое шмат хто разлічвае.

Эксперт: Беларусь для Расіі стане апошняй мяжой абароны постсавецкіх калоній

Дагары нагамі

Усё гэта становіцца добра зразумела, калі павярнуць праблему дагары нагамі і ўсвядоміць, што беларуская праблема — не частка расійскай, а наадварот расійская праблема — частка беларускай праблемы. Беларусь (так ужо сталася) — гэта своеасаблівы расійскі «балкон» у Еўропу. З яе тэрыторыі можна пагражаць краінам ЕС: зверху — Латвіі, Літве, Эстоніі, Польшчы — па цэнтры і Украіне — знізу. Варта вырашыць беларускую праблему — і ў Расіі не застанецца магутнага плацдарма для пагроз Еўропе.

Ёсць у гэтым нешта непрыгожае, калі Беларусь будуць разглядаць як «буфер» паміж ЕС і Расіяй, але буфер — гэта ў тым ліку і месца счэпкі. Цяпер і Польшчу можна разглядаць як «буфер» паміж краінамі былога СССР і «старой Еўропай», і нічога, палякі, падаецца, з гэтай нагоды не парацца.

Днямі ВВС апрылюдніла рассакрэчаныя дакументы брытанскага дзяржаўнага архіва. З іх свет дазнаўся, што больш за 20 гадоў таму, у 1998 годзе, тагачасны прэзідэнт Украіны Леанід Кучма прасіў прэм'ер-міністра Вялікабрытаніі Тоні Блэра падтрымаць мару Украіны аб уступленні ў ЕС. Аднак у той момант верх узялі прыхільнікі менш цесных стасункаў Кіева з Еўрасаюзам, якія дзеля сяброўства з Пуціным вырашылі пакінуць Украіну ў «сферы ўплыву» Расіі.

Чым гэтая стратэгія «ўлагоджання Расіі» абярнулася цяпер — усе мы бачым.

Ігнараванне «беларускай праблемы» як самастойнай, разгляданне яе толькі ў кантэксце «расійскага пытання» можа прывесці да новых праблем у еўрапейскай бяспецы. І ўжо не ў мяккіх формах «міграцыйнага крызісу», а ў цалкам сабе вайсковых. Бо рэжым у Беларусі працягвае сваю дээвалюцыю ўсё больш хуткімі тэмпамі.