Круглая крэпасць Боргрынг

Дацкія навукоўцы працягваюць даследаванне Боргрынга — круглага фартыфікацыйнага ўмацавання эпохі вікінгаў, рэшткі якога знойдзеныя на востраве Зеландыя, блізу населенага пункта Хойельсэ (Højelse). Цяпер ім удалося здабыць пацвярджэння таго, што крэпасць была пабудавана пры Харальдзе Сінезубым.

Да выяўлення Богринга было вядома пра шэсць так званых «круглых крэпасцяў» (ring fort). Чатыры з іх знаходзяцца на тэрыторыі Даніі (Агерсборг, Фюркат, Нонэбакен, Трэлеборг), а дзве — у паўднёвай Швецыі (Боргебю і яшчэ адзін Трэлеборг). Па-дацку іх часта называюць словам trelleborg па назве першага ўмацавання такога тыпу — дацкага Трэлеборг, раскапанага археолагамі яшчэ напярэдадні Другой сусветнай вайны. Усе круглыя ​​крэпасці ўяўлялі сабой земляны вал у форме ідэальнага круга з чатырма драўлянымі варотамі, накіраванымі ў розныя бакі. Унутры іх былі пракладзены дзве перпендыкулярныя брукаваныя бярвёнамі вуліцы, якія дзялілі крэпасць на чатыры роўныя часткі. Ва ўнутранай зоне будаваліся дамы, а ў цэнтры часам размяшчалася назіральная вышка.

Дыяметр круглай крэпасці Трэлеборг ў Швецыі складаў 125 метраў і гэта самае маленькае з падобных ўмацаванняў, самае вялікае - Агерсборг — мела дыяметр 228 метраў. Шырыня землянога вала складала ад 11 да 19 метраў. Колькасць дамоў у крэпасцях магла даходзіць да сарака з лішнім, але звычайна іх было каля паўтара дзесятка. Круглыя ​​крэпасці выбудоўвалі з такім разлікам, каб іх гарнізоны маглі кантраляваць ключавыя наземныя і водныя шляхі: дарогі, пралівы. Побач павінна была знаходзіцца бухта, зручная для караблёў.

Гісторык А.Я. Гурэвіч апісвае дамы ў круглых крэпасцях так: «Дамы ў лагерах, нягледзячы на ​​варыяцыі ў памерах, належаць да агульнага тыпу доўгіх драўляных дамоў са сценамі, якія маюць эліптычную форму; у сярэдняй частцы дом шырэй, да канцоў паступова звужаўся; вострыя канцы, аднак, зрэзаныя. Высокі двухсхільны дах абапіраўся на два рады слупоў. Унутры дом дзяліўся на тры памяшканні, сярэдняе — вялікае, па краях — маленькія. Самі хаты не захаваліся, але сляды сцен і апорных слупоў выразна перадаюць іх план».
Дамы ўнутры такіх крэпасцяў размяшчаліся звычайна па чатыры ў форме правільнага квадрата з унутраным панадворкам унутры. Планіроўка ўмацаванняў здзіўляе імкненнем да правільных формаў і строгай сіметрыі (круглы ​​земляны вал і роў, пабудаваны квадратам дома) і дакладнасцю ў іх выкананні. Адзін навуковец з гэтай нагоды заўважыў, што вікінгі праяўлялі ў гэтых пабудовах нечаканы для іх «бюракратычны педантызм». Падазраюць, што будаўніцтва магло весціся пад кіраўніцтвам інжынераў, запрошаных з Візантыі.

Круглыя ​​крэпасці былі не простымі селішчамі, а хутчэй ваеннымі лагерамі з пастаянным гарнізонам. Хоць у пахаваннях, знойдзеных археолагамі ў некаторых іх ўмацаванняў, прысутнічалі рэшткі не толькі мужчын, але таксама жанчын і дзяцей. Але пераважаюць косткі маладых мужчын, узростам ад 20 да 40 гадоў. На некаторых рэштках выяўленыя сляды атрыманых у баі раненняў. Мабыць, на тэрыторыі крэпасці дазвалялася жыць некаторым жанчынам. Пра гэта кажуць і знаходкі жаночых упрыгожванняў і грузікаў ад прадзільных станкоў. Археолаг Нерлунд, які кіраваў раскопкамі дацкага Трэлеборга, адзначае, што там жанчыны змяшчаліся ў асобных дамах, а ў большасці пабудоў размяшчаліся воіны гарнізона.

Збудаванне гэтых крэпасцяў звязваюць з каралём Харальдам Сінезубым (930-я — 986), які аб'яднаў пад сваёй уладай Данію і Нарвегію. Харальд вёў частыя вайны, і сістэма ўмацаванняў стала апорай яго ўлады. Працягвалі яны выкарыстоўвацца і пры пераемніках Харальда, аж да XI стагоддзя.
Рэшткі землянога вала ў Боргрынге ўпершыню згадваюцца на кадастравых планах Даніі, складзеных пры каралі Крысціяне V ў XVII стагоддзі. Умацаванне знойдзена ў 1970-х гадах пры дапамозе аэрафатаздымкі, затым наяўнасць пахаваных пад зямлёй рэшткаў пабудоў была пацверджана пры геамагнітнай разведцы мясцовасці. Але сродкі на паўнавартасныя раскопкі былі вылучаныя толькі ў 2015 годзе, а маштабныя работы пачаліся ў цяперашнім археалагічным сезоне. Раней мы распавядалі пра выяўленне слядоў пажару ўнутры ўмацавання і пра знаходку набору Платніцкі інструментаў X стагоддзя.

Боргерынг па дадзеных геамагнітнай выведкі
26 чэрвеня гэтага года археолагі выявілі ў Боргрынгу метровы кавалак разьбянога дрэва, які перажыў пажар. У драўлянай дошцы просвідравана некалькі адтулін і выразаныя доўгія шыпы з тарцоў. Хоць яна відавочна была часткай нейкага збудавання, усталяваць дакладнае яе прызначэнне навукоўцы не могуць.

Затое дзякуючы гэтай знаходцы ўдалося атрымаць каштоўную інфармацыю аб датыроўцы Боргрынга. Гэта зрабіў спецыяліст па дэндрахраналогіі з Капенгагенскага ўніверсітэта Аоіфэ Далю (Aoife Daly). Ён прыйшоў да высновы, што дрэва ўяўляе сабой дуб, які рос у Даніі ў 829-950 гадах. Такая датыроўка пацвярджае здагадкі навукоўцаў пра сувязь Боргрынга з эпохай Харальда Синезубого.
Паводле Science Pro