«Самы заўзяты». Карнік, які павінен сядзець
Супрацоўнікі пенітэцыярнай сістэмы рэдка вызначаюцца гуманнасцю і чалавечым абыходжаннем са зняволенымі. Але сярод іх ёсць і аматары сваёй справы. Праваабаронцы ў сваім дакладзе расказалі пра супрацоўнікаў гомельскай жаночай калоніі. Там таксама знайшліся свае «выдатнікі».
Аляксандр Кузняцоў. Фота: «BELPOL»
На пачатку тыдня праваабаронцы выпусцілі даклад пра катаванні і жорсткае абыходжанне ў гомельскай жаночай калоніі № 4, заснаваны на інтэрв'ю з былымі палітзняволенымі. Жанчыны, якія вызваліліся, называлі імёны супрацоўнікаў калоніі, якія стваралі найцяжэйшыя ўмовы для іх. Аднаго чалавека згадвалі часцей за іншых — гэта аператыўны супрацоўнік Аляксандр Кузняцоў. Праваабаронцы атрымалі дзевяць розных сведчанняў пра яго самога і яго здзеклівыя «пакаранні». «Зеркало» прыводзіць сведчанні тых, хто пацярпеў ад яго дзеянняў, і расказвае, што вядома пра гэтага чалавека.
Расследаванне «Катаванні і жорсткае абыходжанне ў гомельскай жаночай калоніі № 4» падрыхтаваў Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі. Гэта спецпраект праваабарончай арганізацыі «Прававая ініцыятыва», заснаваны разам з беларускімі і міжнароднымі праваабаронцамі.
Для расследавання аўтары дакумента вывучылі 20 інтэрв'ю з былымі палітзняволенымі, якія адбывалі пакаранне ў ПК-4 у перыяд з траўня 2021-га да лютага 2024 года. Інтэрв'ю падрыхтавалі праваабаронцы «Вясны» і «Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі». Усе персанальныя даныя з інтэрв'ю канфіскаваныя, каб не стварыць новыя складанасці і праблемы для жанчын-асуджаных, якія застаюцца ў няволі.
«Самы заўзяты»
— Усе самыя такія жудасныя гісторыі, якія, я думаю, усе расказваюць, і я ў тым ліку, звязаныя звычайна з Кузняцовым, — расказала праваабаронцам адна з былых палітзняволеных.
Паводле слоў вызваленых жанчын, Аляксандр Кузняцоў — аператыўны куратар атрада № 9, які называюць «прэс-атрадам». Паводле сведчанняў вызваленых жанчын, у гэтым атрадзе пастаянна адбываліся правакацыі, там было мноства зняволеных, якія пагадзіліся супрацоўнічаць з адміністрацыяй калоніі. Праз такіх людзей супрацоўнікі «падстаўлялі» палітычных.
Таксама Кузняцоў працаваў у атрадзе № 18, калі там адбывала пакаранне Марыя Калеснікава.
— Кузняцоў — гэта самы быў жудасны аператыўны супрацоўнік там. Ён арганізоўваў <...> дзявяты атрад, «прэс-атрад», гэта яго была праца, яго рук праца. Потым, у 18-м ён быў аператыўнікам, дзе Маша была Калеснікава. Ён самы заўзяты такі, — згадвала зняволеная, якая прайшла праз гэтую калонію.
«Проста сталі тварыць нейкую дзічыну»
Вось як адна са зняволеных апісвала сустрэчы з Аляксандрам Кузняцовым і яго калегам, аператыўнікам жаночай калоніі Андрэем Проніным:
— Андрэй Пронін — рэжымнік, аператыўнік — Кузняцоў. Ні з таго ні з сяго закрыліся са мной у капцёрцы... і проста сталі тварыць нейкую дзічыну. «Ты што, ты хто такая? Што, табе падабаецца сядзець, так? Ты ў штрафны ізалятар трапіш, у цябе там усе валасы павыпадаюць». Я кажу: «Добра, прабачце, а ў чым справа?» — «А справа ў тым, што ты здрадніца радзімы».
Паводле слоў былых зняволеных, менавіта Аляксандр Кузняцоў ініцыяваў калектыўныя «пакаранні», падчас якіх ім даводзілася займацца бессэнсоўнай і зневажальнай працай. Жанчыны, якія выйшлі з калоніі, адзначаюць, што практыка з'явілася менавіта з яго прыходам:
— Раззлаваўся на атрад, збольшага на палітвязняў... Сказаў усім узяць брускі мыла гаспадарчага і ўзбіць іх да пены... І потым прыбіраць падлогу, намыльваць яе «васьмёркамі» проста. Калі ты робіш гэта не так, пачынаецца ціск, крыкі... Увесь свой вольны час ты сядзіш і шчоткай надрайваеш «васьмёркамі» падлогу да таго моманту, пакуль ён не скажа, што можна спыніцца…
Таксама былыя зняволеныя кажуць, што менавіта Кузняцоў «прыдумаў» пакаранне «скрынкамі» — калі жанчыны былі вымушаныя насіць уласныя рэчы з паверху на паверх. Яшчэ адно яго «вынаходніцтва» — падоўгу стаяць на вуліцы ці хадзіць строем коламі. Вось сведчанні тых, хто сутыкнуўся з яго здзеклівымі даручэннямі:
— Ён вельмі любіў калектыўныя пакаранні, калі ўвесь атрад выстройваецца на вуліцы. І вось ён так вось прымушаў нас стаяць па гадзіне, па дзве таксама зімой. Гэта быў канец лістапада, снежань.
— Потым ён прыдумаў яшчэ такое пакаранне: выносілі «шконку» з жылой секцыі на вуліцу, і ўвесь атрад павінен быў бы па чарзе расправіць ложак і заправіць. Гэта было летам, я памятаю, была невыносная спёка, хтосьці страціў прытомнасць там, падаў…
Што даведалася пра Кузняцова «Зеркало»?
Аляксандру Кузняцову цяпер 33 гады. Паводле інфармацыі аб'яднання «BELPOL», ён нарадзіўся ў Гомелі, скончыў Крымінальна-выканаўчы факультэт Акадэміі МУС.
Быў оперупаўнаважаным аператыўнага аддзела СІЗА № 3 у Гомелі, а пасля — намеснікам начальніка рэжымнага аддзела там жа. У 2017 годзе стаў оперупаўнаважаным у жаночай ПК № 4 — таксама ў Гомелі. Ужо праз год, у 2018-м, пайшоў на павышэнне, яго прызначылі старшым оперупаўнаважаным.
Аляксандра Кузняцова не заўсёды так звалі. Раней ён насіў прозвішча Джасаў, якое атрымаў ад айчыма. У 2014 годзе карнік узяў прозвішча маці і стаў Кузняцовым.
Паводле звестак на сярэдзіну 2021 года, ва ўласнасці мужчыны знаходзіўся дом у прыватным сектары на вуліцы Вясновай у Гомелі. На публічнай кадастравай мапе паказана, што ён пабудаваны на ўчастку плошчай 15 сотак. Мяркуючы па даных сэрвісу «Яндэкс.Панарамы», гэта непрыкметная аднапавярховая пабудова.
Таксама, паводле інфармацыі на сярэдзіну 2021 года, Аляксандр Кузняцоў не быў жанаты і не выязджаў за мяжу. Яго маці на той час працавала прыбіральшчыцай на адным з гомельскіх прадпрыемстваў.
У Аляксандра няма старонак у сацсетках, дзе ён быў бы зарэгістраваны пад сваім імем, не знайшлі журналісты яго і ў мэсэнджарах. У папулярным расійскім сэрвісе па «прабіве» немагчыма атрымаць інфармацыю пра чалавека з такімі ж данымі, як у Аляксандра. Бот паказвае паведамленне «Праваўладальнік абмежаваў вынікі па дадзеным запыце». З такой заяўкай могуць звярнуцца да адміністратараў сэрвісу, калі не хочуць, каб іншыя даведаліся што-небудзь пра іх.