Алесь Бяляцкі: «Усходняе партнёрства» не павінна ператварыцца ў механізм падтрымкі аўтарытарных рэжымаў
Беларускі праваабаронца Алесь Бяляцкі выступіў на Форуме грамадзянскай супольнасці «Усходняга партнёрства» ў Рызе з праграмнай прамовай, у якой заклікаў Еўрасаюз не падтрымліваць аўтарытарныя постсавецкія рэжымы.
Алесь Бяляцкі пасля вызвалення з калоніі
Другая канферэнцыя грамадзянскай супольнасці «Усходняга партнерства», якая адкрылася сёння напярэдадні Рыжскага саміту, прысвечаная праблеме пашырэння правоў і магчымасцяў недзяржаўнага сектару ў краінах-партнэрах Еўрасаюза, бягучым выклікам і будучым сцэнарам.
Грузія, Малдова, Украіна здзейснілі гераічныя намаганні
Выступаючы на форуме ад імя Беларусі і Міжнароднай федэрацыі правоў чалавека, старшыня Праваабарончага цэнтру «Вясна», былы палітвязень Алесь Бяляцкі згадаў пачатак ініцыятывы Еўрасаюза, калі ў якасці партнёраў былі запрошаныя шэсць краін-суседзяў на ўсходзе — Азербайджан, Арменія, Беларусь, Грузія, Малдова, Украіна:
«Калі стваралася «Усходняе партнёрства» Еўрасаюза, пяць краін былі на адным узроўні ў плане развіцця дэмакратыі, а Беларусь была такім прычапным вагонам, з якім не ведалі, што рабіць. Тры краіны здзейснілі гераічныя намаганні, каб увайсьці ў еўрапейскае грамадства, наблізіцца да яго. Яны прайшлі праз людскія страты, вялікія пакуты. Зразумела, што гэтыя краіны павінны атрымаць ясны і выразны сігнал ад ЕС пра тое, што яны маюць еўрапейскую перспектыву, таму што яны плацяць за гэта вельмі вялікую цану».
Алесь Бяляцкі выказаў спадзеў, што былыя савецкія рэспублікі, цяперашнія сябры ЕС, «нашы калегі па турме народаў» лепш разумеюць сітуацыю, у якой знаходзяцца Беларусь і іншыя краіны-партнёры, і «маральна абавязаныя дапамагчы гэтым тром краінам, якія на сённяшні дзень праяўляюць жаданне ўвайсьці ў сям’ю еўрапейскіх народаў».
Паводле Алеся Бяляцкага, у незразумелым стане знаходзіцца Арменія, якая хоча сябраваць з усімі:
«Але так не бывае. Зразумела, што рана ці позна давядзецца рабіць выбар. І роля грамадзянскай супольнасці ў вызначэнні гэтага выбару ў Арменіі вельмі вялікая».
Трагічныя падзеі ў Азербайджане
Паводле Алеся Бяляцкага, вельмі пагоршылася сітуацыя ў Азербайджане за апошнія 2–3 гады.
Апошні дыктатар Еўропы Аляксандр Лукашэнка ўжо аддаў гэтыя лаўры іншым. Цяпер ён трэці дыктатар.
«Апошні дыктатар Еўропы Аляксандр Лукашэнка ўжо аддаў гэтыя лаўры іншым. Цяпер ён трэці дыктатар. Ільхам Аліеў ужо дзесьці абагнаў яго. Больш за 100 палітычных зняволеных у Азербайджане, разлад у грамадзянскай супольнасці, пераслед СМІ кажуць пра тое, што цяпер там адбываюцца проста трагічныя падзеі, грамадзянская супольнасць знішчаецца і на нашых вачах, і на вачах Еўропы. У той жа час Ільхам Аліеў, напэўна, будзе заўтра ў будынку бібліятэкі ў Латвіі», — заявіў Бяляцкі.
(На самой справе сёння стала вядома, што Аліеў не прыедзе на саміт Усходняга партнёрства. Азербайджан на саміце ў Латвіі 21-22 мая прадставяць кіраўнік МЗС і два чыноўнікі прэзідэнцкай адміністрацыі, паведамляе Reuters. «Графік працы прэзідэнта Азербайджана празмерна перагружаны, таму ён не зможа ўдзельнічаць на саміце ў Рызе», — сказаў памочнік прэзідэнта Алі Гасанаў, — Новы час)
Паводле Бяляцкага, патрэбныя выразныя крытэры для краін з аўтарытарнымі рэжымамі, якія ўваходзяць ва «Усходняе партнерства».
«Гэта тычыцца і Беларусі. Нельга даваць нейкіх прывілеяў і паляпшэння адносін краінам, у якіх сітуацыя не змяняецца. Або нават, з правамі чалавека, пагаршаецца».
Грамадзянская супольнасьць як лакаматыўеўраінтэграцыі
Паводле Алеся Бяляцкага, выразны саюзнік Еўрасаюза ў дзяржавах партнёрства — грамадзянская супольнасць:
«Таму што грамадзянская супольнасць — актыўная праеўрапейская частка нашых народаў, лакаматыў, які цягне нашы краіны ў еўрапейскую супольнасць. «Усходняе партнерства» не павінна ператварыцца ў механізм падтрымкі аўтарытарных рэжымаў. Яно павінна быць інструментам абароны еўрапейскіх каштоўнасцяў».
Што тычыцца Беларусі і Азербайджану, то, паводле Бяляцкага, стаўленне ўладаў да грамадзянскай супольнасці — добры маркер:
«Калі ў турме знаходзяцца палітвязні, калі абмежаваная прэса і заціскаецца інтэрнэт, пераследуюцца грамадзянскія актывісты і неўрадавыя арганізацыі, не праводзяцца свабодныя выбары, як у Беларусі і Азербайджане, то трэба рабіць ясныя і зразумелыя высновы — трэба дамагацца пазітыўных зменаў у нашых краінах не праз паддобрыванне да аўтарытарных уладаў, не праз фінансаванне, якое ўмацоўвае гэтыя рэжымы, а праз падтрымку грамадзянскай супольнасці і незалежных СМІ. Салідарнасць паміж грамадзянскімі супольнасцямі нашых краінаў — гэта тая зарука, якая ўсяляе нейкі аптымізм».
Расійская прапаганда як гвалт і парнаграфія
Паводле Алеся Бяляцкага, незалежнасць краін звязаная з тымі саюзамі, якія будуюць урады:
«Калі Беларусь цяпер, дзякуючы Аляксандру Лукашэнку, знаходзіцца ў розных геапалітычных, эканамічных і вайсковых саюзах з Расіяй, то я думаю, што першы, хто здасць незалежнасць Беларусі, то гэта якраз гэты ўрад, які цяпер знаходзіцца ва ўладзе. Яшчэ адно пытанне — пытанне інфармацыйнага нападу. Калі хоць трошкі паглядзець расійскае тэлебачанне, то можна з’ехаць з глузду. Калі я ў мінулым годзе глядзеў яго ў калоніі, пасля тыдня прагляду пачынаеш думаць: што гэта такое і дзе я знаходжуся? Гэта чыстая гебельсаўская прапаганда, і яе трэба спыняць. У Латвіі гэта можна зрабіць заканадаўчым шляхам. Гэта рабіць трэба. Як нельга рэкламаваць гвалт і парнаграфію, таксама нельга рэкламаваць і такую прапаганду».