Крук: Каб Беларусь дагнала Польшчу, спатрэбіцца 246 гадоў

Чаму рэцэпты росту эканомікі з 2000-х ужо не выратуюць беларускую эканоміку.

У той час як міжнародныя фінансавыя арганізацыі прадракаюць запаволеньне росту ВУП Беларусі, эканамісты настойваюць на тэрміновым пошуку апоры для яго паскарэння. Без гэтага айчынная эканоміка працягне таптацца на месцы, і ўсё больш адставаць ад краін Цэнтральнай Еўропы і Балтыі.
Што дазволіць расці эканоміцы больш актыўна, абмеркавалі эксперты на семінары «Ад стабільнасці да эканамічнага росту: перспектывы Беларусі».

Як не затрымацца ў стагнацыі?

Самымі паспяховымі ў гэтым плане для Беларусі прайшлі 2003-2008 гады, калі патэнцыйны рост павялічваўся. Але з 2008 да 2013 ён запаволіўся. А ў апошнія гады практычна замарозіўся, распавёў старшы навуковы супрацоўнік Беларускага эканамічнага даследча-адукацыйнага цэнтра BEROC Дзмітрый Крук. Сярэдні рост, які эканоміка можа генераваць ў яе цяперашнім стане і пры адсутнасці знешніх рызык — гэта 2%.
Але пры такім тэмпе росту стаць паспяховай і забяспечыць макростабільнасть ў айчыннай эканомікі шанцаў няма. Яна будзе ўсё больш адставаць ад краін Цэнтральнай Еўропы і Балтыі, на якія, як лічыць эканаміст, Беларусі трэба было б абапірацца.
— Росту апошніх сямі гадоў відавочна недастаткова для таго, каб падтрымліваць статус-кво. Больш за тое, мы істотна пагоршылі свае адносныя пазіцыі. Пайшла рассінхранізацыя з гэтымі краінамі, — адзначыў Дзмітрый Крук.
Калі айчынная эканоміка працягне развівацца сённяшнімі тэмпамі, то фактычны ўзровень дабрабыту будзе пагаршацца ў параўнанні з заходнімі суседзямі.
— Беларусь будзе устойліва больш беднай краінай. Гэта само па сабе пагроза, паколькі не дае магчымасці сфармавацца дабратворнаму кругу. Дабратворны круг атрымліваецца, калі мы маем высокі рост. І дзякуючы высокаму росту мы ствараем перадумовы для будучага росту. А яны, у сваю чаргу, стымулююць рост, — патлумачыў эксперт BEROC.
Дзмітрый Крук ужо некалькі гадоў кажа пра важнасць паскарэння росту эканомікі. Па яго ацэнцы, каб выйсці на траекторыю хуткага развіцця, Беларусі на працягу 10 гадоў трэба расці 6-7% у год.
— Калі мы хочам да 2030 года быць нароўні з Чэхіяй, усе гады, што засталіся сярэдні рост павінен скласці 7,6%. Калі жадаем дагнаць Польшчу да 2050 года, гэты рост можа складаць 3,2%, — кажа Зміцер Крук.
Эксперт дадае, што пры росце каля 2% у год Чэхію, Латвію, Літву, Славакію Беларусь не дагоніць ніколі, а каб дагнаць Польшчу, спатрэбіцца 246 гадоў.
Але нават калі не думаць аб спаборніцтве з больш паспяховымі краінамі, павышэнне росту эканомікі вельмі важна для яе ўстойлівасці.
Здаровая нармальна функцыянуючая эканоміка — гэта аснова ўстойлівасці нацыянальнай валюты, адзначыла начальнік упраўлення даследаванняў Нацбанка Наталля Мірончык.
— Рост нізкі і няўстойлівы. Трэба як мага хутчэй прымаць важныя меры па яго нарошчванні. Але не хацелася б паўтараць тыя памылкі, якія былі ў 2011 годзе — вельмі не хацелася б наступаць на тыя ж граблі, — падкрэсліла прадстаўнік Нацбанка.
У апошнія гады запаволіўся патэнцыял росту. Пры гэтым разрыў выпуску вагаецца каля нуля, што кажа аб збалансаванасці эканомікі. І стымуляваць эканамічны рост з боку попыту ні да чаго. Нацбанк выступае супраць стымулявання эканомікі за кошт манетарнай палітыкі. Гэта разагрэла бы попыт, а разам з ім паскорыла б інфляцыю, прывяло да нестабільнасці на валютным рынку, знізіла ўзровень даходаў.
— Зараз вельмі важныя захады з боку прапановы. Доўгатэрміновы рост залежыць ад такіх ключавых фактараў, як праца, капітал, тэхналогіі, арганізацыя вытворчасці. І ці патрэбныя меры, якія будуць ўздзейнічаць на гэтыя кампаненты, — сказала Наталля Мірончык.

За кошт чаго расці?

Рэцэпты росту эканомікі, якія выкарыстоўвалі ў 2000-х гадах (стымуляванне інвестыцый у асноўны капітал, залішняя роля дзяржавы ў размеркаванні і акумулявання інвестыцый і ахвяраванне цэнавай і фінансавай стабільнасцю дзеля росту) не прынясуць жаданага эфекту. Нават, здавалася б, паспяховы інструмент назапашвання капіталу стаў канфліктаваць з прадукцыйнасцю, таму што стаўка на назапашванне капіталу і факусаванне эканамічных уладаў на механізме размеркавання інвестыцый прыводзіла да накладання абмежаванняў на фінансавы рынак, на нармальнае функцыянаванне рынкаў працы і тавараў і паслуг.
Глыбокі і ўстойлівы рост эканомікі здольная забяспечыць больш высокая прадукцыйнасць працы і павышэнне эфектыўнасці выкарыстання рэсурсаў.
— Каб вярнуцца да ўстойлівага росту і яго павысіць, трэба думаць аб прадукцыйнасці, а пра капітал мы пакуль можам забыцца. Калі ў нас будзе расці прадукцыйнасць, там, дзе не хапае капіталу, ён будзе расці ў сілу рынкавых прынцыпаў, — кажа эксперт BEROC.
Але за апошнія 10 гадоў прадукцыйнасць практычна не вырасла. Збольшага таму, што дзяржава клапоціцца пра кампаніі з самай нізкай прадукцыйнасцю і ў краіне растуць менш эфектыўныя галіны і фірмы.
Для росту прадукцыйнасці важныя макростабільнасть, больш эфектыўнае дзяржкіраванне, забеспячэнне фінансавага пасярэдніцтва, якасць адукацыі, таварныя рынкі, палітыка канкурэнцыі, інфраструктура і адкрытасць, а таксама тэхналагічная аснашчанасць, сказаў на заканчэнне Дзмітрый Крук.