Зісер: ІТ-дэкрэт сімвалізуе пачатак развароту беларускай дзяржавы ў будучыню
Заснавальнік парталу TUT. BY Юры Зісер лічыць новы дэкрэт пра лічбавую эканоміку рэвалюцыйным крокам.
Чарговы герой «Інтэрв’ю тыдня» на "Радыё Свабода" — заснавальнік парталу TUT. BY Юры Зісер. Ён лічыць, што падпісаны сёння Аляксандрам Лукашэнкам дэкрэт «Аб развіцці лічбавай эканомікі» стане рэвалюцыйным крокам для ўсёй галіны.
Паводле эксперта, беларускім кампутарным фірмам цяпер няма неабходнасці міграваць у Літву альбо Эстонію, бо ўсе ўмовы ёсць у Беларусі. Ён прагназуе, што неўзабаве і айцішнікі будуць уплываць на ўладу і палітыку.
«У дэкрэце рэалізавана большая частка чаканняў ІТ-супольнасці»
— У гэты момант, калі мы з вамі запісваем інтэрв’ю, праходзіць сустрэча Аляксандра Лукашэнкі з прадстаўнікамі дзелавых колаў, на якой прысутнічае каля трохсот чалавек. Але вас там няма. Чаму?
— Мяне туды ніхто не запрашаў, шчыра кажучы.
— Вы ўжо бачылі асноўныя палажэнні доўгачаканага дэкрэту «Аб развіцці лічбавай эканомікі», які 22 снежня афіцыйна падпісаў Аляксандр Лукашэнка. Як бы вы яго ў цэлым ацанілі? Гэта тое, чаго вы чакалі? Што гэты дакумент нясе эканоміцы краіны?
— Я вельмі чакаў гэтага дэкрэту. Ягонае прыняцце заняло надта шмат часу. Яшчэ ў верасні я прадказаў, што ён будзе падпісаны ў апошні працоўны дзень году. Як бачыце, памыліўся на цэлых 5 дзён. Думаю, паўгода можна было не губляць.
Але добра, што ён увогуле падпісаны, і, наколькі я разумею, падпісаны ў першапачатковым выглядзе. То бок ніхто на яго не замахнуўся, не абкарнаў, не нівеляваў, і гэта вельмі добра.
Дэкрэт рэвалюцыйны для ІТ-галіны, рэалізаваная большасць чаканняў ІТ-супольнасці. Прыкметна, што ён рыхтаваўся групай юрыстаў паводле заявак ІТ-супольнасці. Таму ён атрымаўся цэласны, кампактны, там няма нічога лішняга і ёсць усё неабходнае. Ён канцэптуальна цэласны.
— Гэта ваша агульная стратэгічная ацэнка. А што канкрэтна вы б назвалі галоўным пазітыўным чыннікам у прыняцці гэтага дэкрэту, што можа прывесці да станоўчых і патрэбных зменаў у беларускай эканоміцы?
— Самае галоўнае, што ў параўнанні з ПВТшным дэкрэтам 2005 году разам з аўтсорсінгам узаконена «прадуктовае праграмаванне». Нарэшце фірмам, якія гэта робяць, можна будзе працаваць легальна, а не праз нейкія пасярэднія структуры на Захадзе.
Крытыкі ПВТ увесь час кажуць, што «стымулюем продаж мазгоў за мяжу». Па-першае, гэта ўжо даўно ня так. Нашы «прадуктовыя кампаніі» цяпер атрымалі магчымасць працаваць без «фірмаў-пракладак», легальна. Дэкрэт будзе стымуляваць іхні рост, таму што будучыня не ў аўтсорсінгу, мы моцныя сваімі мазгамі.
— Ініцыятары новых льготаў для ІТ-сферы кажуць, што менавіта гэтая галіна стане лакаматывам усёй беларускай эканомікі. А крытыкі — што яна становіцца прывілеяванай сферай, «дзяржавай у дзяржаве», якая працуе выключна на сябе і не мае станоўчага эфекту ў маштабах усёй краіны.
— У эканоміцы любой краіны ёсць вядучыя галіны. Ужо сёння беларускія праграмісты трацяць грошы на будаўніцтва жылля, набыццё ўласнасці, беларускіх прадуктаў харчавання, плацяць за дзіцячыя садочкі, палепшаную медыцыну і гэтак далей. Гэтыя грошы застаюцца ў краіне і падымаюць іншыя сферы эканомікі, галоўным чынам сферу паслугаў. Таму нельга казаць, што гэта нешта ізаляванае, гэта ўплывае на ўсю эканоміку.
Парк высокіх тэхналогій у Мінску
«Беларускім фірмам няма неабходнасці міграваць у Літву або Эстонію»
— Аргумент, які прыводзяць многія, у тым ліку, напрыклад, эканаміст Сяргей Чалы — калі ІТ-сфера такая прагрэсіўная і паспяховая, як сцвярджаецца, чаму яна ўвесь час патрабуе нейкіх ільготаў ад дзяржавы? Microsoft ці Apple не патрабавалі ад дзяржавы падтрымкі, і без гэтага вырваліся ў лідэры рынку. Чаму наша ІТ-сфера ўвесь час патрабуе ўмоваў значна лепшых, чым у іншых?
— Microsoft ці Apple ад пачатку развіваліся ў лепшых умовах. Іхнія ўмовы супастаўныя з тымі, якія ёсць цяпер у ПВТ. У ПВТ, вядома, шыкоўныя, ільготныя, «шакаладныя» ўмовы. Але амерыканскія ўмовы не параўнаць з тымі, якія існуюць у Беларусі для іншых галінаў.
Дарэчы, Сяргей Чалы цалкам справядліва запытваецца, чаму гэтыя льготы ўведзеныя толькі для ПВТ, а не для ўсіх. Тут я з ім салідарны. Але я ўпэўнены, што для ўсіх галінаў такі дэкрэт бы не прайшоў, яго б завярнулі. Таму добра, што ён прайшоў хаця б для ІТ-галіны, і потым можна будзе гэты досвед распаўсюдзіць на іншыя галіны, хаця б часткова.
— А што такога новага прапануе гэты дэкрэт, каб беларусы маглі вырвацца ў лідэры на гэтым вельмі канкурэнтным рынку? Як вы казалі, беларусы дагэтуль пераважна займаліся аўтсорсінгам. Ці ёсць падставы меркаваць, што пасля прыняцця дэкрэту будзе зроблены скачок наперад, каб дагнаць тую ж Эстонію, Ізраіль, Індыю?
— Даганяць Эстонію ці Літву нам не трэба, мы даўно наперадзе, па-мойму. Але пакуль вельмі многія беларускія фірмы працуюць у Вільні, бо там ад пачатку былі нармальныя ўмовы для праграмавання прадуктаў. Цяпер тыя фірмы, якія там працуюць, могуць спакойна вяртацца працаваць дадому, у Беларусь. А новым фірмам няма неабходнасці міграваць у Літву або Эстонію, бо цяпер усе ўмовы ёсць тут.
Беларускія прыкладанні агульнавядомыя ў свеце, імі карыстаюцца. Цяпер гэты бізнес зможа легальна развівацца ў Беларусі. Дагэтуль цалкам легальна, цалкам «па-беламу» гэта было фактычна немагчыма.
— Адна з ацэнак гэтага дэкрэту — улады хочуць працягваць курс на аўтарытарную дзяржаву, але на гэты раз у пэўным саюзе з ІT-бізнесам. То бок людзі, які ня ўвойдуць у спіс абраных, да «новага жыцця» ня будуць дапушчаныя. Хіба можна казаць, што гэты дэкрэт спрыяе фармаванню нейкага шырокага слою «сярэдняй клясы»?
— Уласна кажучы, а што такое ІТ-супольнасць? Гэта і ёсць сярэдняя кляса. Так, праграмісты часта абыякавыя да палітыкі. Але рана ці позна яны задумваюцца, і, у прынцыпе, гэта добра для фармавання грамадзянскай супольнасці.
— Ці можна чакаць, што за гэтым крокам пойдуць далейшыя па пераўтварэньнях у беларускай эканоміцы? То бок улада пабачыла добрыя вынікі — і вырашыць, што гэтыя мэтады можна скарыстаць і ў іншых сфэрах? Ці ІТ-сфэра застанецца такім асобным востравам?
— Цяжка сказаць. Бо ўсе гэтыя перамены адбываюцца вельмі павольна, паўзком, з вяртаннямі назад. Але будзем спадзявацца на лепшае.
— Я зноў спрабую ацаніць усе пазытыўныя і нэгатыўныя бакі. Магчыма, сярод станоўчага можна адзначыць, што паступова расце ўплыў новых людзей, ІТшнікаў, — на ўладу і ўвогуле сытуацыю ў краіне. Можа, разам з ростам іхняга ўплыву можна канстатаваць і змяншэнне ўплыву «чырвоных дырэктараў» і нават сілавікоў?
— Тут я вельмі з вамі згодны, гэта вельмі станоўчы чыннік у сэнсе палітыкі. Мяняецца арыентацыя дзяржавы з мінулага на будучыню. Калі дагэтуль наша дзяржава была накіраваная ў мінулае, — то гэты дэкрэт сымбалізуе пачатак развароту ў будучыню.