«Здзелкі адменяць». Юрыст — пра лёс прададзенай на аўкцыёне маёмасці палітвязняў

Судовыя выканаўцы з аўкцыёну прадалі кватэру палітвязня Сяргея Ціханоўскага. Раней з таргоў сышлі аўтамабіль і некаторая іншая маёмасць Віктара Бабарыкі. Святлана Ціханоўская, каментуючы продаж кватэру яе сям'і, сказала, што «пасля перамогі ўся маёмасць, якая была вось так адабраная, будзе вернутая законным уладальнікам». «Люстэрка» спытала ў юрыста, ці ёсць у будучыні шанцы ў палітвязняў, у якіх канфіскавалі і прадалі маёмасць, вярнуць яе. На пытанні адказаў юрыст, сябра Беларускай асацыяцыі адвакатаў правоў чалавека на ўмовах ананімнасці.

«Маёмасць выбывае з валодання з-за здзейсненага злачынства»

— Што ў будучыні, калі ў краіне зноў будзе працаваць закон, чакае гісторыі з продажам маёмасці, канфіскаванай у палітвязняў?

— Відавочна, што рана ці позна ў Беларусь вернецца вяршэнства права. Пытанне выключна ў тым, калі гэта адбудзецца. Зразумела, што калі гэта здарыцца, палітычна матываваныя прысуды будуць адмяняцца. Зразумела, што пераслед беларусаў па палітычных матывах сам па сабе будзе лічыцца злачынствам з боку так званых сённяшніх праваахоўных органаў. Адпаведна, наступствы палітычнага асуджэння таксама будуць адмяняцца.

— Што будзе з асобамі, якія набылі гэтую маёмасць?

— У Грамадзянскім кодэксе ёсць паняцце добрасумленнага набытчыка. У пункце 1 артыкула 283 гаворыцца: калі маёмасць выплатна набыта ў асобы, якая не мела права яго адчужаць, пра што набытчык не ведаў і не мог ведаць (добрасумленны набытчык), то ўласнік мае права запатрабаваць гэтую маёмасць ад набытчыка ў выпадку, калі маёмасць згублена ўласнікам або асобай, якой маёмасць было перададзена ўласнікам у валоданне, альбо выкрадзена ў таго ці іншага, альбо выбыла з іх валодання іншым шляхам не па іх волі волі.

Але ў гэтых выпадках я не бачу спрэчкі. Думаю, адназначна гэтая канцэпцыя не будзе прымяняцца па адной простай прычыне, што канфіскаваная такім чынам маёмасць у палітвязняў лічыцца выбыўшай не па іх волі. Больш за тое, яна па сутнасці выбывае з іх валодання яшчэ і ў выніку здзейсненага злачынства, бо само па сабе асуджэнне па палітычных матывах — гэта злачынства. Таму тут выразна і адназначна зразумела, што канцэпцыя добрасумленнага набытчыка не будзе працаваць.

Хто хоча кватэру Латушкі?

Такія здзелкі ў будучыні будуць адмяняцца ў судовым парадку. Але што тычыцца набытчыкаў, то яны не будуць проста страчваць маёмасць. У праве ёсць такое паняцце як рэстытуцыя, якое можа прымяняцца ў выпадку адмены здзелкі (або прызнанні яе несапраўднай). Напрыклад, у выпадку адмены здзелкі па набыцці кватэры Ціханоўскіх у «Белюразабеспячэння» кожнага з бакоў вяртаецца ўсё атрыманае па здзелцы. Гэта значыць пакупнік вяртае свае грошы, а «Белюрзабеспячэнне» фармальна верне кватэру і, адпаведна, перадасць уладальнікам — Сяргею і Святлане Ціханоўскім.

Тут ёсць важны момант. У кватэры складана нешта канцэптуальна памяняць, значыць, яна наўрад ці моцна памяняе свае характарыстыкі. А вось пакупнік такога жылля верне свае грошы назад у тым жа аб'ёме, у якім заплаціў, у беларускіх рублях. Але наконт стабільнасці беларускага рубля, думаю, беларусам не трэба распавядаць — чым будуць гэтыя 200 тысяч рублёў да таго часу? Я бачу менавіта гэта як асноўную рызыку.

«Нават калі чалавек скажа, што не ведае перадгісторыі, здзелку адменяць»

— Дапусцім, жыллё да таго часу наўрад ці кардынальна зменіцца. Але ёсць выпадкі, калі дзяржава прадавала і іншую маёмасць палітвязняў, напрыклад, аўтамабіль Віктара Бабарыкі. Машыну з часам бо можна перапрадаць, яе могуць разбіць. Як можа вырашацца пытанне з падобнай маёмасцю?

— Так, тут можа быць серыя перапродажаў. Але сутнасць пытання не мяняецца, проста трохі ўскладняецца юрыдычны працэс — гэта будзе не адна адмена ў судовым парадку здзелкі, а адмена здзелак па ланцужку. Зразумела, што іх можа быць шмат, але кожная з іх будзе адмяняць іншую, а падставай для кожнай наступнай здзелкі будзе адмена папярэдняй. Такая практыка была ў Беларусі і да 2020 года.

Навоша аб «сваім» завочным судзе: Гэта такі ж цырк, калі б я з суседзямі асудзіў Карпянкова з Церцелем

— Атрымліваецца, што палітвязні, якіх судзілі па крымінальных справах і ў якіх адбіраюць маёмасць, могуць не турбавацца, таму што калі ў Беларусь вернецца вяршэнства закона, яны ўсё гэта атрымаюць назад?

— Мне складана рэкамендаваць, каб яны не турбаваліся. Але наогул нават у выпадку, калі будзе прымяняцца канцэпцыя добрасумленнага набытчыка, у такіх выпадках маёмасць будзе вернута ўласніку. Гэты артыкул мяркуе, што нават калі чалавек скажа, што ён не ў курсе, хто такі Ціханоўскі, і што ён палітыкай не цікавіцца і не ведае ўсёй перадгісторыі, усё роўна дзейнічае правіла, што здзелка адмяняецца, калі гэта маёмасць выбыла насуперак волі першага ўласніка. Відавочна, што кватэру Ціханоўскага канфіскоўвалі прымусова, гэта значыць насуперак яго волі.

— Мы не ведаем, хто купіў кватэру Ціханоўскіх, як і не ведаем пакупнікоў іншай маёмасці, якую канфіскоўвалі ў палітвязняў. Але можна меркаваць, што ў асобных выпадках гэта маглі быць добразычліўцы, якія потым захочуць вярнуць жыллё, машыну ці нешта яшчэ першапачатковым уладальнікам. Закон такое развіццё падзей дапускае?

— Мы ведаем, што такія выпадкі ўжо былі. Калі добразычлівец набыў маёмасць менавіта з такой мэтай, напрыклад, тую ж кватэру Святланы і Сяргея Ціханоўскіх, то цяпер юрыдычна афармляць жыллё на іх абсалютна бессэнсоўна. Думаю, ён разумее, што сума шкоды ў Сяргея велізарная і яна яшчэ не пагашана і як толькі ў яго зноў з'явіцца маёмасць, яго зноў канфіскуюць. Адпаведна, юрыдычны зварот кватэры будзе адбывацца ўжо ў Беларусі з існуючай сістэмай вяршэнства права.