Сербскія выбары і крамлёўская адзінота

Сербы, якія перажылі навязлівае каханне Расіі, хлусню і падман Крамля, вырашылі зрабіць выбар: на парламенцкіх выбарах перамагла партыя Аляксандра Вучыча, праеўрапейскага палітыка.

Сербская прагрэсіўная партыя прэм'ера Аляксандра Вучыча перамагла, але ў парламент увойдзе і партыя Ваіслава Шэшаля, сербскага нацыяналіста, і, магчыма, яшчэ дзве-тры прарасійскія партыі.
Аляксандр Вучыч стаў ініцыятарам правядзення пазачарговых выбараў, каб паспрабаваць наблізіць Сербію да Еўрасаюза і NАТО. Збольшага гэта атрымалася, але не так бліскуча, як спадзяваліся. Наўрад ці варта радавацца палавіністай перамозе Вучыча.
У панядзелак Федэрыка Магерыні, вярхоўны прадстаўнік Еўрапейскага саюза па замежных справах і палітыцы бяспекі, а таксама сябар Еўракамісіі па перамовах аб пашырэнні Еўрасаюза Ёханэс Хан выказалі задавальненне. «Грамадзяне Сербіі паказалі моцную падтрымку стратэгічнай мэты сваёй краіны далучыцца да ЕС. Яны ўсклалі на пераможцаў — Сербскую прагрэсіўную партыю і яе лідара, прэм'ер-міністра Аляксандра Вучыча — вялікую адказнасць. Мы з нецярпеннем чакаем своечасовага фарміравання парламента", — было напісана ў камюніке высокапастаўленых прадстаўнікоў ЕС.
Каментар Дэпартамента інфармацыі і друку МЗС Расіі быў вельмі лаканічным: «разлічваем на пераемнасць у яго працы на аснове раней дасягнутых пазітыўных вынікаў па ўсіх пытаннях расійска-сербскіх адносін». Менавіта гэта і насцярожвае актывістаў «рускага свету», якія марыць калі не пра сусветнае панаванне, дык, як мінімум, разлічваюць на працяг балканскай гульні, у якой Крэмль заўсёды надаваў асаблівае месца Сербіі і Балгарыі. Апошняя нарэшце рашуча адышла ад Масквы, цяпер чарга за Сербіяй.
Услед за Грузіяй, Малдовай, Украінай і Балгарыяй, пасля не зусім інтэграцыйных заяў Мінска і Астаны, Крэмль губляе сваё апошняе апірышча. Сербія сябравала з Расіяй на працягу многіх гадоў, з таго часу, як Слабадан Мілошавіч у 1991 годзе стаў яе першым прэзідэнтам і практычна адразу развязаў дзве вайны з саюзнымі рэспублікамі — са Славеніяй і Харватыяй.

Мілошавіч і Пуцін вельмі падобныя адзін да аднаго, хоць розніца ва ўзросце давала сербскаму нацыяналісту перавагу. Абодва — камуністы, абодва будавалі новую ідэалогію, у аднаго «рускі свет», у другога — «сербскі». Як і Пуцін, Мілошавіч спрабаваў утрымаць югаслаўскую імперыю, якая пачала распаўзацца. Пуцін палічыў, што яму даруюць і Чачню, і Грузію, і Дагестан, і Украіну. Мілошавіч здагадваўся, што яму не даруюць, таму ваяваў адчайна, падтрымліваючы сербскі нацыяналізм, які да сярэдзіны 1990-х гадоў стаў адкрытым нацызмам.
Сербы ваявалі супраць усіх — славенцаў, харватаў, баснійцаў, касавараў-албанцаў, македонцаў. Толькі чарнагорцаў мінула крывавая вайна, і, хутчэй за ўсё, таму, што Мілошавіч сам родам з Чарнагорыі. Дзякуючы расійскай прапагандзе, асабліва з пачатку праўлення Пуціна, расіяне да гэтага часу не ведаюць пра маштабныя злачынствы, у якіх абвінавачваюць сербскіх палітыкаў і вайскоўцаў. Гісторыя Югаславіі была ў чымсьці падобная да расійскай: з 1918 года гэта было Каралеўства Сербаў, Харватаў і Славенцаў, з 1929-га да пачатку Другой сусветнай вайны — арыентаванае на Захад Каралеўства Югаславія. Пасля вайны ўладу захапілі камуністы на чале з маршалам Ціта, які кіраваў краінай да 1980 года.
Любоў да сербаў — хутчэй сучаснае расійскае вынаходства. Менавіта з пачатку войнаў Мілошавіча ў Югаславію, што стала развальвацца, пачалі накіроўвацца шматлікія расійскія добраахвотнікі. Яны ваявалі выключна на баку сербаў. Тады і з'явілася новая ідэалагічная аснова — «праваслаўнае брацтва». Не з харватамі-каталікамі ж сябраваць, а тым больш не з баснякамі-мусульманамі або мусульманамі-албанцамі! Хутчэй за ўсё, пра «рускі свет» тады мала казалі, але цяперашнія расійскія ідэолагі прайшлі ўсе югаслаўскія войны — і Лімонаў, і Дугін, і Стралкоў-Гіркін, і тысячы іншых.
На самай справе, на лаве падсудных «Міжнароднага трыбуналу для судовага пераследу асоб, адказных за сур'ёзныя парушэнні міжнароднага гуманітарнага права, учыненых на тэрыторыі былой Югаславіі з 1991 года» ў Гаазе, павінны сядзець і расіяне. Беспакаранасць спарадзіла наступныя злачынствы: да прыкладу, Дугін быў ініцыятарам падрыхтоўкі добраахвотнікаў для вайны ў Грузіі ў жніўні 2008 года. Многія з расійскіх ветэранаў югаслаўскіх войнаў маюць дачыненне да стварэння «рускага свету» на ўсходзе Украіны.
Нельга сказаць, што расійскія тэлеканалы да 2000 года нічога не распавядалі пра падзеі ў былой Югаславіі. У наваколлі горада Хрвацка Костайніца 1 верасня 1991 года загінулі два журналісты — Віктар Ногін і Генадзь Курэнны. Тады яшчэ быў Савецкі Саюз, і журналісты адкрылі зараз ужо велізарны спіс загінулых рэпарцёраў. Сімпатыі расійскіх палітыкаў таго часу падзяліліся, але са з'яўленнем у Крамлі Пуціна тэлебачанне казала выключна пра няшчасных сербаў, «нашых аднаверных братоў», якім не дае жыць Захад, а NАТО — забівае.
Менавіта пра гэта мы яшчэ тады ў 2000-м мелі намер напісаць кнігу — пра новую інфармацыйную вайну, у якой «гінулі» выключна расіяне, што нічога не ведалі пра зверствы, этнічныя чысткі і масавыя забойствы, і таму меркавалі пра сітуацыю выключна паводле прапаганды. Рускія нацыяналісты загартоўваліся ў Югаславіі, там жа атрымлівалі ваенны досвед, адтуль вярталіся ідэолагамі новага «рускага свету». Мала хто ўсведамляў падабенства прычын развалу Югаславіі і СССР, асабліва падабенства нацыянальнай палітыкі ў шматнацыянальнай дзяржаве. Югаславія стала прыкладам таго, як камуністы пагарджалі правамі і свабодамі іншых народаў, калі на чале краіны стаяў серб.
У адносінах сербаў і прадстаўнікоў «рускага свету» існуе толькі палітычная мэтазгоднасць, але калі палітыкі спрабуюць растлумачыць, што яшчэ можа аб'ядноўваць два народы, дык пачынаюць блытацца ў паказаннях. Зусім іншыя традыцыі, зусім іншая кухня, зусім іншая музычная культура, нязначнае падабенства мовы і зусім іншая ментальнасць, сфарміраваная на балканскіх традыцыях, — нішто не падобнае ні да разанскіх, ні да наўгародскіх. Сербы — паўднёвыя славяне, за шмат стагоддзяў яны зазналі асіміляцыю з суседнімі народамі і моцны ўплыў буйнейшых нацый, напрыклад, турак.
Непрыемнасці ў Крамля пачаліся ў 2006 годзе, калі Чарнагорыя правяла рэферэндум і выйшла з Дзяржаўнага Саюза Сербіі і Чарнагорыі. 29 ліпеня 2008 года Сербія і ЕС падпісалі Пагадненне аб стабілізацыі і асацыяцыі, праз год, 22 верасня 2009 года, Сербія падала заяўку на ўступленне ў ЕС. 1 сакавіка 2012 года Сербія атрымала афіцыйны статус краіны-кандыдата на ўступленне. Да таго часу Славенія ўжо была з 2004 года сябрам ЕС, Харватыя ўступіла ў 2013 годзе. Асацыяванымі сябрамі з'яўляюцца Боснія і Герцагавіна (з 2008 года), Косава (2015), Македонія (2001), Чарнагорыя (2010) і Сербія (2011). Славенія таксама з'яўляецца сябрам NАТО з 2004 года, на пяць гадоў пазней сябрам NАТО стала Харватыя, астатнія краіны ці з'яўляюцца ўдзельнікамі Плана дзеянняў па сяброўству, ці ўдзельнікамі індывідуальнага партнёрства, як Сербія.
Зараз у Аляксандра Вучыча ёсць усе шанцы падвесці Сербію да сяброўства і ў ЕС, і ў NАТО нашмат хутчэй, чым планавалася. Традыцыйна, у тым ліку і Вучыч, можа казаць пра асаблівыя адносіны з Масквой, але гэта хутчэй даніна дзіўным традыцыям апошніх двух-трох дзесяцігоддзяў, чым «шматвяковае сяброўства». Суседзі Расіі, блізкія і далёкія, былыя партнёры і паплечнікі ў барацьбе за камунізм, ужо разумеюць перавагу развіцця і прагрэсу, у параўнанні з тайговым нацыяналізмам і бесперспектыўнасцю адносін з Расіяй. Крэмль застаецца ў адзіноце, кінуты ўсімі былымі «сябрамі». Дзіўна, як велізарная краіна з фантастычным капіталам давяла сябе да стану адзіноты. 

Рускамоўны варыянт артыкула Алега Панфілава можна прачытаць тут