«Даўно я не чуў тут гэтай мовы»

Віленскія тралейбусы — гэта цэлая асобная тэма для размоваў. Яны шармуюць мяне не так новымі камфортнымі, як старымі, звяглівымі, траскімі і часта смярдзючымі ўжо мадэлямі, якія да ўсяго дзіўным чынам зусім не халодныя ўзімку. З улікам таго, што ў Вільні няма ані метро, ані трамваяў, тралейбус з’яўляецца ў пэўнай ступені сімвалам места.

Прыгадваецца мне адна з першых маіх працоўных паездак у Вільню, калі я ехаў з калегам і размаўляў па-беларуску, зразумела. Я гаманіў досыць ціха, а калега, наадварот, досыць гучна. І ў наш бок кідалі позіркі мляваватыя і зазвычай малацікаўныя пасажыры. Адзін дзядок у рэтракапелюшы з невядома якой шафы дасталым і з старкаватым рудым кошыкам, які сядзеў зусім побач, аглядаў нас асабліва адкрыта, дужа не хаваючыся. І не адразу было зразумець, ці гэта проста па старцавай цікаўнасці, ці то па нейкай іншай прычыне паглядаў на нас ён. Люд спакойна гаманіў па-летувіску і толькі зрэдчас у гаману ўпляталася наша беларуская мова. На кожнае ўзмацненне голасу майго калегі дзядок рэагаваў асабліва ўважліва і неяк прынцыпова. Але і на маю сцішаную мову ён рэагаваў пасвятленнем у вачох.

І не чыталася ў ягоных вачах ані злосці, ані радасці, хіба нейкі здзіў. І зацікавіў гэты дзядок мяне, як мы невытлумачальна зацікавілі яго.

У цэнтры, акурат на супынку «Пляц Кудзіркі», дзе салон вызваліўся ці не на палову, дзядок усміхнуўся і загаварыў з такім мілым, непадробным віленскім акцэнтам, ды яшчэ па-беларуску. Праўда, на беларускай мове, якой ніколі ўжо не пачуць у цяперашняй Беларусі:

— Хлопцы, дазвольце ўсунуць старому свае тры грошыкі. Слухаю вас усю дарогу і, ведаеце, што зразумеў? Даўно, гой даўно, я не чуў у нас вашай мовы... Я ўжо нават падумаў, што зніклі беларусы, як зніклі жыды. А вось не, вы тут. Стары я ўжо, а вы зусім маладыя шчэ, але здыму перад вашай далікатнай і жывучай мовай капялюш.

Устаў дзядок, нахінуўся каліва і, дадушы, сцягнуў капялюш з сваёй сівой галавы.