Тэрмін «народнага ўльтыматуму» заканчваецца. Што будзе далей?
З рэдактарам анлайн-выдання Belarus-Analysen ва ўніверсітэце Брэмена Вольгай Дрындавай DW паразмаўляла пра магчымыя сцэнары развіцця сітуацыі ў Беларусі пасля заканчэння тэрміну ультыматуму.
Партызанскі марш. Фота Дзмітрыя Дзмітрыева
— Пра якія сцэнары развіцця падзей пасля 25 кастрычніка можна казаць?
— Вельмі складана казаць пра нейкія сцэнары. Шанцы, што Лукашэнка неяк адрэагуе на гэты ультыматум, зводзяцца амаль да нуля. З іншага боку, верагоднасць усеагульнай забастоўкі, як мне здаецца, на сённяшні дзень таксама не вельмі вялікая. У першыя тыдні пасля выбараў мы бачылі спробы рабочых страйкаваць некалькі дзён. Аднак нацыянальнай забастоўкі тады не атрымалася. На людзей пачалі ціснуць, дый досведу ўдзелу ў забастоўках у беларусаў не так шмат. Думаю, пасля 25 кастрычніка мы ўсё ж такі ўбачым нейкія спробы страйкаваць — магчыма, на асобных прадпрыемствах або ў асобных цэхах. Але нельга быць упэўненым у тым, што гэтая акцыя прыме нейкі ўсеагульны, нацыянальны характар.
Пры гэтым важна разумець, што ў беларусаў ёсць і іншыя формы пратэсту. Вось ужо два месяцы мы атрымліваем паведамленні аб тым, што яны ўдзельнічаюць у так званай "італьянскай забастоўкі", гэта значыць працуюць павольна або толькі па правілах. Плюс людзі доўга не плацяць за камунальныя паслугі, каб у мясцовага бюджэту было менш грошай, ці не купляюць прадукцыю прадпрыемстваў, бізнес якіх звязаны з Лукашэнкам. Думаю, што ўсе гэтыя формы пратэсту захаваюцца незалежна ад выніку ультыматуму Ціханоўскай.
— Гэта значыць, 25 кастрычніка не стане паваротным пунктам?
— Паваротным пунктам гэты дзень мог бы стаць, калі б супрацоўнікі паловы прадпрыемстваў краіны сапраўды не выйшлі на працу. Але мне здаецца, беларусаў моцна напалохалі. Святлана Ціханоўская і яе каманда цяпер падтрымліваюць кантакт са стачкамамі і ахвярамі рэпрэсій. Але пакуль я хачу быць асцярожнай у прагнозах адносна таго, ці выйдзе ўся краіна на страйк.
— Ці дарэчы вылучэнне ультыматуму, які прадугледжвае нейкую эскалацыю, калі Ціханоўская падкрэслена кажа пра мірны пратэст?
— Мне здаецца, у гэтым выпадку каманда Ціханоўскай паспрабавала злучыць два сродкі — ультыматум і заклікі да мірнага пратэсту, формай якога з'яўляецца і страйк. Бо яны не заклікаюць пратэстоўцаў, калі Лукашэнка не сыдзе, ісці на будынак рэзідэнцыі (беларускага кіраўніка). І кідаць у міліцыю кактэйлі Молатава.
— Наколькі моцны ўплыў Ціханоўскай, якая цяпер знаходзіцца ў Еўропе, на людзей у Беларусі?
— З аднаго боку, яна — сімвал пратэсту, свабоды і дэмакратычных выбараў, і беларусам прыемна ўсведамляць, што яе прымае канцлер Меркель. У мінулым апазіцыйныя палітыкі не былі ўдастоены такога гонару. Але, з іншага боку, у Ціханоўскай няма ўсеагульнага ўплыву. Яе штаб не кіруе пратэстамі. Што тычыцца Каардынацыйнай рады, то вынікі нядаўняга апытання (даследчага цэнтра) Chatham House кажуць пра тое, што людзі на вуліцы толькі часткова лічаць, што ён прадстаўляе іх інтарэсы.
Аднак чальцы КР ужо пачынаюць працаваць у гэтым кірунку, маючы зносіны са стачкомами, ахвярамі рэпрэсій і гэтак далей. Вядома, гэта складана рабіць, знаходзячыся за межамі Беларусі, толькі ў рэжыме анлайн. Тое, што людзі не ўспрымаюць КР як цэнтр, кіруючы пратэстам, трэба зразумець і беларускай уладзе. Як мне здаецца, ён усё спрабуе знайсці якіх-небудзь арганізатараў, але іх проста няма. Пасадзілі аднаго — людзі арганізаваліся і выйшлі зноў.
— Як можна расцаніць мову ультыматуму, яго дзейснасць у перамоўным працэсе ў цэлым?
— Мае сэнс вылучаць ультыматум, калі ёсць упэўненасць, што ён спрацуе. Таму што ў адваротным выпадку бок, які яго высунуў, можа страціць твар. Іншай функцыяй ультыматуму можа быць змена дынамікі пратэстаў або іх эскалацыя, неабавязкова ў плане гвалту, а, напрыклад, у плане хуткасці прыняцця рашэнняў. Думаю, для штаба Ціханоўскай была важная менавіта гэтая функцыя. Бо беларуская ўлада ўжо больш за два месяцы ігнаруе сотні тысяч людзей на вуліцах, паказваючы, што не ўспрымае іх як кагосьці, з кім трэба лічыцца ў беларускай палітыцы.