Дзяцей на "рынак смяротнікаў" у Афганістане пастаўляе "Талібан"
У Іраку і Сірыі "Ісламская дзяржава" нярэдка рыхтуе смяротнікаў з дзяцей і падлеткаў. У Афганістане падобную падрыхтоўку ажыццяўляе "Талібан".
Афганскі падлетак, арыштаваны ў Кабуле пры спробе здзейсніць тэракт-самападрыў
Еўрапейскія СМІ публікуюць нямала інфармацыі пра тое, як "Ісламская дзяржава" рыхтуе ў спецыяльных цэнтрах на тэрыторыі Сірыі і Ірака так званых "ільвянят халіфата" — баевікоў і тэрарыстаў з ліку дзяцей і падлеткаў. Аднак у Цэнтральнай Азіі гэтая практыка існуе ўжо даўно — падобную падрыхтоўку на тэрыторыі Афганістана ажыццяўляе рух "Талібан". У тым ліку ў раёнах, размешчаных паблізу ад мяжы з іншымі цэнтральнаазіяцкімі дзяржавамі.
Дзеці-смяротнікі і дзеці-дыверсанты
"У паўночнай правінцыі Кундуз, у павеце Імам-Сахіб, у талібаў маецца буйны цэнтр падрыхтоўкі баевікоў, дзе навучаюць не толькі дарослых, але і дзяцей. У тым ліку, з дзяцей рыхтуюць смяротнікаў і практычных дыверсантаў. Іх навучаюць, у прыватнасці, усталёўцы прыдарожных мін. Некаторым "курсантам" усяго па 6-8 гадоў ", — распавядае эксперт Цэнтра вывучэння сучаснага Афганістана Андрэй Серэнка. Навучанне дзяцей можа займаць год і нават больш. "Трапіўшы ў такі лагер, як у Кундузе, у шэсць гадоў, дзіця можа пакінуць яго ў дзесяць і нават у дванаццаць гадоў. Толькі тады яно атрымлівае канкрэтнае заданне або мэту для знішчэння", — працягвае Серэнка.
"Існуе талібскі цэнтр у павеце Гармач паўночна-заходняй правінцыі Бадгіс. Там падрыхтоўкай смяротнікаў займаўся даволі вядомы інструктар мула Каюм, да гэтай ролі рыхтавалі дзяцей, выкрадзеных
або набытых у бацькоў, — кажа спецыяліст. — Гэта самы сапраўдны рынкавы працэс. За адных дзяцей заплацілі тысячу даляраў, за іншых — дзесяць тысяч даляраў. Па нашых
дадзеных, у канцы лістапада ў гэтым лагеры праходзілі падрыхтоўку, у тым ліку, у якасці смяротнікаў, шэсць ці сем дзяцей ". Яшчэ адзін талібскі лагер па падрыхтоўцы смяротнікаў — у
тым ліку з дзяцей і падлеткаў — ёсць у паўночнай правінцыі Сары-Куль. Там сярод інструктараў, якія рыхтуюць дзяцей, нямала пакістанцаў. У адрозненне ад лагера ў Кундузе, курс навучання
разлічаны прыкладна на тры месяцы, распавядае Серэнка.
Ключавы матыў
Прычына, па якой для ажыццяўлення тэрактаў выкарыстоўваюць дзяцей, відавочная — у патэнцыйнай ахвяры або ахвяр псіхалагічна больш высокі ўзровень даверу да дзіцяці, таму прасцей наблізіцца да мэты, тлумачыць эксперт Цэнтра даследаванняў крызісных сітуацый CSRC Наталля Харытонава. "У гэтым сэнсе дзеці больш "эфектыўныя", чым жанчыны-смяротніцы і, тым больш, мужчыны. Аднак у дзяцей ёсць "абмежаванні" — да прыкладу, дзіцяці цяжка справіцца з кіраваннем аўтамабіля, начыненага выбухоўкай. Магчыма, таму цана на "рынку смяротнікаў" у Афганістане і ў Пакістане за падрыхтаванае дзіця-смяротніка ў разы ніжэй, чым за дарослага мужчыну-смяротніка", — працягвае яна.
Наталля Харытонава
"Дзяцей часта выкарыстоўваюць для ўстаноўкі і прывядзення ў дзеянне самаробных выбуховых прылад (СВУ), прычым і "усляпую", калі выбуховае прыстасаваньне прыводзіцца ў дзеянне
з пульта, а дзіця выконвае ролю курьера — такое дзіця можна спецыяльна не рыхтаваць. Вядомыя выпадкі, калі дзяцей без працяглай падрыхтоўкі выкарыстоўваюць для размініравання",
— распавядае Наталля Харытонава.
Паводле яе слоў, часта ў такія цэнтры падрыхтоўкі трапляюць дзеці загінуўшых баевікоў — іх не трэба дадаткова матываваць, а "Талібан" ці ІД пазбаўляецца ад лішніх ратоў, атрымліваючы вельмі важкія дывідэнды за прададзенага смяротніка або ажыццёўленыя тэракты ад спонсараў. У лагеры падрыхтоўкі таксама могуць патрапіць дзеці, захопленыя ў палон падчас баявых дзеянняў, завербаваныя ў адукацыйных установах. Пры падрыхтоўцы з іх смяротнікаў выкарыстоўваюцца метады ломкі псіхікі, пачынаючы ад сэксуальнага і іншага гвалту, і заканчваючы прапагандай гераізацыі смяротніцтва.
ІД у падрыхтоўцы дзяцей не заўважаная
Калі ў Сірыі і Іраку "Ісламская дзяржава" рыхтуе да ролі смяротнікаў і жанчын, і дзяцей, то ў Афганістане ёсць правераная інфармацыя аб падрыхтоўцы ў цэнтрах ІД толькі дарослых мужчын. "Па неправераных дадзеных, дзеці ў такіх цэнтрах таксама сустракаюцца, але іх роля не высветленая, і, у адрозненне ад талібаў, ІД пакуль не была заўважаная ў выкарыстанні ў Афганістане дзяцей у якасці тэрарыстаў-смяротнікаў", — кажа Андрэй Серэнка.
"На жаль, у афганскай і пакістанскай традыцыях жыццё дзіцяці мала што каштуе. Вядомыя выпадкі масавага забойства дзяцей, у цэлым распаўсюджаны продаж дзяцей ўласнымі бацькамі. І рынак, дзе выстаўляюцца на продаж падрыхтаваныя або патэнцыйныя смяротнікі, не дыверсіфікаваны, гандлем дзецьмі і дарослымі займаюцца адны і тыя ж людзі. Такі рынак смяротнікаў існаваў у павеце Баква ў правінцыі Фарах, і там выстаўляліся на продаж і дарослыя смяротнікі, і дзеці", — распавядае эксперт Цэнтра вывучэння сучаснага Афганістана.
Арабскі ўплыў
Мэтанакіраваная падрыхтоўка смяротнікаў, у тым ліку з ліку дзяцей — гэта арабскі ўплыў у Афганістане і Пакістане, якое з'явіўся пасля прыходу ў рэгіён "Аль-Каіды", працягвае Андрэй Серэнка. "Таксама трэба мець на ўвазе, што баевікі "Ісламскага руху Узбекістана" (ІРУ) ў перыяд іх знаходжання ў Вазарыстане і ў Афганістане былі здольнымі інструктарамі ў падрыхтоўцы смяротнікаў. А цяпер тая частка ІРУ, якая засталася ў Афганістане, улілася ў шэрагі ІД", — сцвярджае ён. Але ў якасці "курсантаў" выкарыстоўваюцца часцей за ўсё пуштунскія дзеці. "Мне не вядомы ні адзін выпадак знаходжання там дзяцей з дзяржаў Цэнтральнай Азіі або з Паўночнага Каўказа. Няма і інфармацыі аб тым, што ў гэтых рэспубліках ёсць свае цэнтры, дзе б з дзяцей рыхтавалі тэрарыстаў", — заключае Андрэй Серэнка.