«Вашы імёны будуць аўтаматычна выклікаць у людзей агіду і грэблівасць»

Ігар Ільяш, муж Кацярыны Андрэевай, звярнуўся з адкрытым лістом да следчых Курыловіча і Кудзелі, якія вялі справу журналісткі.

Роўна два месяцы таму было здзейснена злачынства — Кацярыне Андрэевай прад'явілі абвінавачванне па арт. 342 КК. Кацю затрымалі за пяць дзён да таго, але сядзела на той момант па адміністрацыйным пратаколе і праз два дні магла б выйсці на волю... калі б не "банальнасць зла". Калі б 30-гадовы капітан юстыцыі Ігар Курыловіч, выконваючы загад зверху, не падпісаў хлуслівую паперку, дзе яна абвінавачваецца ў арганізацыі "грубага парушэння грамадскага парадку" з дапамогай прамога рэпартажу з плошчы Пераменаў. І гэта пры тым, што там і грубага парушэння грамадскага парадку не было — людзі на плошчы Пераменаў не парушылі абсалютна нічога. А Каця і пагатоў проста выконвала свае прафесійныя абавязкі.
Сёння я апублікаваў адкрыты ліст да следчых Курыловіча і Кудзелі. Навошта? Зразумела, не для таго, каб да іх дагрукацца. А для таго, каб сапраўды паставіць дыягназ. Важна разумець, з чым мы маем справу.
***Адкрыты ліст да следчых Фрунзенскага РАСК г. Мінска, капітана юстыцыі Ігара Курыловіча і лейтэнанта Ігара Кудзелі, якія вялі справу Кацярыны Андрэевай і Дар'і Чульцовай.
Ігар Віктаравіч, Ігар Уладзіміравіч!
Сёння мінула роўна два месяцы з таго дня, калі вы прад'явілі маёй жонцы Кацярыне Андрэевай абвінавачванне па ч. 1 арт. 342 Крымінальнага кодэкса (арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак) за жывы эфір з плошчы Пераменаў 15 лістапада. Абвінавачванне ў дачыненні да маёй жонкі зусім абсурдна. У рэчаіснасці Кацярына пазбаўленая свабоды толькі за тое, што паказала ўсяму свету супрацьстаянне сілавікоў і абаронцаў народнага мемарыяла Рамана Бандарэнкі. Ужо не ведаю, чым вы займаліся раней і ці даводзілася вам ужо ламаць чалавечыя лёсы па замове начальства. Але вы дакладна не нарадзіліся злачынцамі. Вы імі сталі. І я цяпер раскажу вам, як гэта адбылося.
Любая, самая жорсткая і бяздушная рэпрэсіўная машына складаецца з людзей. Прычым большасць з іх зусім не маньякі, псіхапаты і садысты, а цалкам нармальныя людзі, якія здзяйсняюць жудасныя ўчынкі выключна пад уплывам сітуацыі – проста «робяць сваю працу». Лепш за ўсё падобны тыпаж жахлівай нармальнасці апісала Ханна Арэнт на прыкладзе Адольфа Эйхмана. Не сумняваюся, што гэта як раз ваш выпадак. Гатовы паверыць, што за межамі працы вы абодва — мілыя людзі, якія клапоцяцца пра сваіх блізкіх, паважаюць старэйшых і дапамагаюць сябрам. Ва ўсякім выпадку, па-за сваёй службы вам наўрад ці прыйшло б у галаву выкрасці дзвюх дзяўчат, павезці іх у Жодзіна і трымаць там у зняволенні два месяцы. Але на працы вы, тым не менш, робіце менавіта так. У псіхалогіі гэта называецца «паасобнае мысленне» — калі нормы і прынцыпы чалавека працуюць у адной сферы яго жыцця, але зусім не працуюць у іншай.
А пачалося ўсё з таго, што аднойчы вы сталі часткай сістэмы — гэта значыць паступілі на службу ў Следчы камітэт. Зразумела, вы не ператварыліся ў гэты момант у злачынцаў, але ўжо ўзялі на сябе абавязацельствы падпарадкоўвацца правілам гэтай сістэмы ў рамках прапанаванай вам ролі. Спачатку вы выконвалі пераважна разумныя і аб'ектыўныя патрабаванні, што толькі ўмацоўвала ў вас упэўненасць у неабходнасці падпарадкоўвацца правілам. Але затым патрабаванні станавіліся ўсё больш несправядлівымі і празмернымі. Нарэшце, вы атрымліваеце адкрыта злачынны загад, але сам факт загаду дазваляе вам зняць з сябе адказнасць — гэта ж не ваша ініцыятыва, вы проста падпарадкоўваецеся кіраўніцтву. Магчыма нават начальства літаральна гэта прагаварыла вам: маўляў, усю адказнасць мы бярэм на сябе. Ды і робіце вы гэта нібыта дзеля высокай мэты — дзяржавы, грамадскага парадку і т. д.
Вядома, гэтага мала — вы ж выдатна разумееце, што робіце дрэнны ўчынак. Але, па-першае, «кошт выхаду» з сістэмы вельмі высокі — перш за ўсё, псіхалагічна. Вы ж ужо сталі яе часткай і пагадзіліся з правіламі. І ад выканання гэтых правілаў напрамую залежыць ваша кар'ера. Сказаць цяпер «не» — страшна. А вы, па ўсёй бачнасці, не вельмі смелыя людзі. Па-другое, на дапамогу прыходзяць эўфемізмы. Дзяўчат вы не выкрадаеце і не бераце ў закладнікі, а «вядзеце следства» і «абіраеце меру стрымання ў рамках крымінальнай справы». Дадаеце пабольш фармулёвак з КПК, якія не маюць дачынення да справы, і вось рэальная карціна ўжо грунтоўна замаскіраваная з дапамогай семантычных ператварэнняў. Перад вамі зараз не бязвінныя ахвяры, а «падазраваныя» і «абвінавачаныя».
Але і гэтага мала, бо ў глыбіні душы вы ўсё выдатна разумееце. Таму вам трэба тэрмінова ачарніць сваю ахвяру і ўскласці на яе віну за тое, што адбываецца. Вядома, гэта задача не з лёгкіх. Будзь перад вамі анархісты з «кактэйлямі Молатава» або футбольныя фанаты працэс дэгуманізацыі быў бы прасцей. А тут — дзве маладыя дзяўчыны, журналісткі, якія проста сумленна выконвалі свае прафесійныя абавязкі. Таму вы зрываецеся ўжо на дасканалы абсурд — кажаце ў вочы сваякам Кацярыны, што яна нібыта не журналістка, што ніякія прафесійныя абавязкі яна на плошчы Пераменаў не выконвала. Мала таго, што гэта нахабная хлусня, так яна яшчэ і пазбаўленая ўсякага сэнсу: як быццам не журналістаў незаконна пазбаўляць волі можна.
Але гэта аб'ектыўна ўсё, што вы можаце сказаць сваякам: калі вы паспрабуеце сфармуляваць у чым заключаецца «крымінальнае злачынства» Кацярыны, вы напэўна не зможаце стрымаць смех, настолькі гэта будзе па-дурному выглядаць. А вы ж лічыце сябе людзьмі разумнымі.
Таму вы спяшаецеся знайсці прытулак у іншай думкі — мы людзі маленькія, ад нас нічога не залежыць, вырашае ўсе суд. І сапраўды: калі ўжо пракуратура і суд закрыюць вочы на тую пустышку, якую вы ім падсунеце, то пра што наогул можа ісці гаворка?.. Гэта ўсё тое ж дэлегаванне адказнасці, але толькі больш маштабнае. Хоць не менш універсальнае: не сумняваюся, што пракурор, які накіраваў справу ў суд, аналагічным чынам перакладаў адказнасць на вас і сваё начальства, думаў пра «цану выхаду» і хаваўся за эўфемізмамі. Ды і потым, якая розніца? Калі не зробіце вы, то знойдуць іншага, які зробіць. І можа быць зробіць яшчэ горш, а вы, маўляў, хаця б залішне старацца не будзеце. Бо менавіта так вы думаеце, праўда?..
Ігар Віктаравіч, Ігар Уладзіміравіч! Ваша гісторыя — гэта сумная гісторыя самаразбурэння асобы. Прычым самаразбурэння незваротнага. І я зараз кажу не пра юрыдычныя наступствы вашых дзеянняў (хоць неўзабаве будуць і яны), а пра чыста чалавечыя. А гэта куды страшней, чым тыя тры гады зняволення, якімі вы пагражаеце Кацярыне і Дар'і.
Так, на жаль, ваша гісторыя не ўнікальная — гэты шлях прайшло незлічонае мноства людзей. Але зусім ужо згубіцца ў гэтым патоку вам не ўдасца: вы былі следчымі па справе Кацярыны Андрэевай. А гэта вечнае таўро. Каця ўжо ўвайшла ў гісторыю — і цяпер пацягне вас за сабой. У яе будучых біяграфіях вам месца забяспечана — адным радком, праз коску, але ўсё ж. Там наўрад ці хтосьці стане разбірацца ў матывах вашых учынкаў, як я гэта рабіў цяпер. Не, вашы імёны будуць аўтаматычна выклікаць у людзей агіду і грэблівасць. А выпрацаваць у людзей такі рэфлекс — гэта дарагога варта.
Наўрад ці вы хацелі сабе такой славы. Але вы абвыкайце, абвыкайце. Гэта ж быў выключна ваш выбар. Хоць вы зараз і пераконваеце сябе, што ўсяго толькі выконвалі загад.
PS. Кацярына ў адным з лістоў распавядала, што следчы ёй абяцаў: маўляў, яе справу ніхто не будзе асвятляць, бо ў яе «звычайная хуліганка». Ужо не ведаю, вы, спадар Курыловіч, агучвалі гэтае глупства ці ваш малодшы калега. Але вы цяпер разумееце, як моцна памыляліся? Ці гэта вы сябе такім чынам спрабавалі супакоіць?..