У прызнанні пашпарта новай Беларусі краінамі ЕС мы разлічваем на "эфект даміно" — Валер Кавалеўскі
Ці будзе прызнаны пашпарт новай Беларусі іншымі краінамі, ці сапраўды ААН можа нешта рэальнае зрабіць для Беларусі, ці прыслухоўваюцца еўрапейскія і амерыканскія палітыкі да довадаў дэмакратычнай Беларусі? Пра гэта і не толькі пагаварылі з прадстаўніком Аб'яднанага пераходнага кабінету па замежных справах Валерам Кавалеўскім.
Ілюстрацыйная выява, фрагмент ілюстрацыі АПК
Беларускі пашпарт: перспектывы прызнання і магчымасці дакумента
Самая галоўная задача, над якой зараз працуюць, — каб дакумент быў не проста сімвалам, які нас аб’ядноўвае, але таксама і практычным інструментам, кажа Валер Кавалеўскі.
«Калі паўстаюць пытанні пра тое, што рабіць беларусам, якія вымушана з’ехалі з Беларусі і ў якіх ёсць праблемы з легалізацыяй, наша парада заўсёды — карыстайцеся нацыянальнымі працэдурамі, легалізуйцеся, трымайце свае дакументы ў парадку. Мы разумеем, што адсутнасць дакументаў можа паралізаваць жыцці людзей, станавіцца вельмі сур’ёзнай крыніцай для стрэсу. Таму не адкладвайце гэта пытанне на пазней».
Глядзіце таксама
Прызнанне пашпарту Новай Беларусі з боку краін Еўразвязу крытычна важнае, адзначае Валер.
«Не думаю, што гэта будзе менавіта прызнанне Еўрапейскага звязу — найхутчэй, гэта будуць асобныя краіны, бо гэта іх юрысдыкцыя, гэта тыя паўнамоцтвы, якія яны за сабой захавалі ў рамках ЕЗ. Але калі будзе пачынацца з прызнання адной, дзвюма, трыма краінамі, гэта ўжо будзе значны прагрэс, які дапаможа іншым краінам прыходзіць да такога самага рашэння. То бок мы тут трохі разлічваем на "эфект даміно"».
Валер дадае, што зараз рыхтуюць прадпрыемства, якое будзе займацца выдачай пашпартоў.
«Вельмі важна, каб у гэтым прадпрыемстве былі прапісаны звычайныя працэдуры для такіх функцый і аперацый. Найперш мы думаем пра тое, як будуць захоўвацца даныя, — тое, што мы знаходзімся ў Еўрапейскім звязе проста вымагае ад нас, каб мы карысталіся такім заканадаўствам, каб мы прытрымліваліся самых строгіх правілаў».
Зараз таксама ёсць канкрэтная задача — сабраць неабходныя сродкі, каб арганізаваць вытворчасць узору дакументу.
«Для таго, каб мы прыйшлі да нацыянальных урадаў у Еўрапейскім звязе з просьбай аб прызнанні, мы павінны ім прынесці гэты дакумент, які будзе не проста электроннай версіяй, а фізічным дакументам, які можна будзе ацаніць на прадмет яго адпаведнасці стандартам ICAO (Міжнароднай арганізацыі грамадзянскай авіяцыі), і ўзважыць усе меркаванні, зыходзячы з нацыянальных інтарэсаў гэтых краін».
ICAO з’яўляецца рэгулятарам нормаў, стандартаў у галіне пашпартоў. Ёсць дакумент 9303, які цалкам прапісвае ўсе стандарты для праязных дакументаў, кажа Валер.
«Калі мы згадаем пашпарты 30-35 гадоў таму, то мы памятаем, што гэта былі аформленыя ў вельмі вольным стылі дакументы, было вельмі шмат разнабою, яны запаўняліся ад рукі. А зараз пашпарты ўсе аднолькавыя фактычна. Мы толькі можам іх адрозніць па сімволіцы нацыянальнай, па назве гэтага дакументу. Але гэтыя стандарты вельмі важныя для таго, каб аўтаматызаваць працэс, напрыклад, праходжання працэдур у аэрапортах».
Навошта пашпарт новай Беларусі, калі ёсць пашпарт грамадзяніна свету?
«Я нагадаю, што мы — грамадзяне Беларусі ўсё ж і мы хочам пацвердзіць гэтым пашпартам сваё грамадзянства. У Еўрапейскай камісіі ёсць тры спісы праязных дакументаў, якія яны прызнаюць ці якія існуюць у прыродзе. Гэта пашпарты нацыянальных дзяржаў, пашпарты міжнародных арганізацый і «фантазійны спіс», куды трапляць ні ў якім разе нельга.
Вось такі пашпарт грамадзяніна свету як раз адносіцца да трэцяга, умоўна кажучы, «чорнага» спіса, які не прызнаецца».
За атрыманне пашпарту Новай Беларусі прагаласавалі 57 тысяч чалавек, але ў адзін голас магло ўваходзіць некалькі чалавек (адзін голас на цэлую сям’ю, напрыклад).
«Павел Лібер і яго платформа "Голас" дапамаглі з распаўсюдам гэтай інфармацыі, з гэтай апытанкай. Ён расказаў, што людзі пачалі зноў вяртацца да апытанкі і ўжо колькасць пашпартоў, якія патрэбны будуць, склала 62 тысячы».
Валер дадае, што гэта не канчатковая лічба тых, у каго будзе патрэба ў такім дакуменце.
«Па ацэнках ААН, у 2020 годзе ў свеце пражывала паўтары мільёны беларусаў. Пасля 20-га года з Беларусі выехала да 500 тысяч чалавек. То бок сумарна ў свеце зараз пражывае два мільёны беларусаў».
Дапамагаць у прасоўванні пашпарту новай Беларусі могуць усе: гэта і праца з грамадскасцю, з палітыкамі і экспертамі, выказванні ў СМІ, прыцягненне рознымі спосабамі ўвагі да праблемы з беларускімі пашпартамі.
«Памятаем пра тое, што гэты праект беспрэцэдэнтны, такога раней не рабілася — менавіта ў новых умовах, калі стандартызацыя дакументаў стала такой глыбокай. Так што тут кожнае дзеянне будзе на карысць, калі яно станоўчае, калі яно паважлівае да рашэнняў гэтых краін. Разумеем, што ў гэтым сэнсе мы разлічваем на дапамогу нашых партнёраў, таму гэты ціск павінен заставацца пазітыўным».
Валер Кавалеўскі лічыць, што новы ўказ, які забараняе выдаваць пашпарты беларусам за мяжой, — вельмі сур’ёзная стратэгічная памылка Лукашэнкі.
Глядзіце таксама
«Канешне, ён не мог сябе стрымаць у тым, каб не адпомсціць беларусам за тое, што яны застаюцца беларусамі, што яны супраць яго, што яны імкнуцца да дэмакратыі. Гэтым самым крокам ён зрабіў вельмі значную шкоду і для беларусаў, але таксама і для сябе. І канешне, гэта робіць праект пашпарту яшчэ больш рэлевантным, яшчэ больш запатрабаваным».
Такі крок рэжыму таксама пераконвае і нацыянальныя ўрады іншых краін у тым, што Лукашэнка рэальна ўжо адмаўляецца выконваць базавыя функцыі дзяржавы, дадае прадстаўнік Кабінету.
«І дакументацыя насельніцтва — менавіта як спосаб забеспячэння права на перасоўванне, на мабільнасць людзей — адна з фундаментальных функцый. Лукашэнка ў гэтым сэнсе проста адмаўляецца ад яе. Але мы ад гэтай функцыі не адмовімся, мы гэту функцыю гатовыя забраць сабе і мы ўжо рухаемся ў гэтым кірунку».
Глядзіце таксама
Валер мяркуе, што найлепшым спосабам прымусіць рэжым адмовіцца ад гэтага ўказа — рашучыя дзеянні ўрадаў па прызнанні дакументу (пашпарту новай Беларусі), па тым, каб спрасціць працэдуры легалізацыі для беларусаў.
«Пастаянная мантра Лукашэнкі, якую мы чуем ужо дзесяцігоддзямі, — гэта тое, што беларусы нікому не патрэбныя за мяжой, што «вас там ніхто не чакае, вас там ніхто не падтрымае». І калі будуць канкрэтныя дзеянні ад нашых партнёраў, каб паказаць: "Так, мы вас цэнім, мы вас шануем, мы вас падтрымліваем не толькі словам, а і справай", — то, канечне, гэта паставіць Лукашэнку ў вельмі складанае становішча».
Адносіны з Украінай
Сустрэча з Падалякам была важнай для таго, каб працягваць дыялог, абменьвацца інфармацыяй і нейкімі пазіцыямі, кажа Валер.
«Яна засведчыла тое, што ўкраінскі бок памяняў сваё стаўленне, памянялася рыторыка: яна ўжо не такая «на сустрэчных курсах», так бы мовіць. Канечне, мы падчас гэтай гутаркі закраналі магчымасць сустрэчы з Зяленскім, але тут скажу, што да гэтага мы павінны прайсці праз падвышэнне ўзроўню адносінаў з Украінай. Для гэтага, зноў жа, трэба будзе зрабіць больш».
Глядзіце таксама
Пра стасункі з палком Кастуся Каліноўскага і іншымі добраахвотнікамі
«Для нас важна падтрымліваць размову з каліноўцамі, распавядаць пра сваю дзейнасць, але таксама лепш ведаць, якія ў іх ёсць патрэбы. Мы практычна пастаянна займаемся пытаннямі збору дапамогі для іх, звяртаемся да нацыянальных урадаў. Святлана Ціханоўская сама гаворыць фактычна на ўсіх сустрэчах высокага ўзроўню, што беларускім добраахвотнікам патрэбна дапамога, што яны там змагаюцца за незалежнасць не толькі Украіны, але і Беларусі».
Чаму Ціханоўская не можа паехаць ва Украіну?
Сама Святлана Ціханоўская неаднаразова казала пра тое, што яна абсалютна гатовая паехаць ва Украіну, у любы момант, кажа Валер.
«Яе абсалютна не стрымліваюць тыя складаныя, небяспечныя ўмовы, якія зараз ёсць ва Украіне, — яна да гэтага гатовая. Але мы таксама не можам ігнараваць і пазіцыю ўкраінскага боку, бо яны з’яўляюцца гаспадарамі, тым бокам, які таксама павінен узяць на сябе пэўны абавязак, адказнасць за тое, каб забяспечыць ёй бяспеку і каб праграма яе знаходжання была рэалізавана цалкам».
Ці можна вызваліць Беларусь з тэрыторыі Украіны?
«Я думаю, што на сённяшні дзень Украіна думае пра тое, як захаваць скансалідаваную пазіцыю міжнароднай супольнасці да вайны за вызваленне сваіх тэрыторый. І ў гэтым сэнсе мы разумеем, што, калі з тэрыторыі замежнай дзяржавы прыходзяць узброеныя групы, як бы яны сябе ні называлі, гэта можа парушаць міжнароднае права. На сённяшні дзень Украіне такія праблемы не патрэбныя».
Валер адзначае, што намінальна беларускія ўзброеныя сілы не перасякалі мяжу з Украінай.
«Мы разумеем тое, што ўкраінскія ваенныя выведныя групы заходзяць на тэрыторыю Расеі, мы бачым шмат прыкладаў гэтаму, але ў Беларусі па-ранейшаму іншы статус. Так, гэта краіна-суагрэсар, але тым не менш апошняя чырвоная рыса яшчэ не была перасечаная».
Калі каліноўцы ці нехта яшчэ зойдзе на тэрыторыю Беларусі, гэта будзе расцэнена міжнароднай супольнасцю як эскалацыя канфлікту з украінскага боку, тлумачыць прадстаўнік Кабінету.
Важна разумець і тое, што і полк Каліноўскага і іншыя беларускія фармаванні ўваходзяць у склад узброеных сіл Украіны.
«Разам з тым мы разумеем, што такія пытанні часам вырашаюцца вельмі хутка, але ўсё ж такі Украіна паводзіць сябе як адказны міжнародны гулец, яна прытрымліваецца міжнароднага права. Міжнароднае права на сённяшні дзень — гэта інструмент, які абараняе інтарэсы Украіны. Мы разумеем, што гэта абарона не заўсёды ідэальная, шмат хібаў, недахопаў, але міжнароднае права на баку Украіны».
Ці сапраўды ААН можа нешта рэальнае зрабіць для Беларусі?
«Калі мы вельмі часта чуем пра тое, што ААН не эфектыўная, што яна нічога не робіць, не дапамагае нам вырашаць крызісы, то мы не мусім забываць, што гэта вынік дзеянняў, рашэнняў ці бяздзейнасці многіх дзяржаў. То бок сама Арганізацыя аб’яднаных нацый не з’яўляецца той структурай, якая адмаўляецца вырашаць пэўныя праблемы».
Глядзіце таксама
Таму важна зрабіць так, каб краіны Еўропы, глабальны Поўдзень, і краіны Паўднёва-Усходняй Азіі таксама гаварылі пра праблему Беларусі і звярталі на яе ўвагу.
«Мы абсалютна перакананыя ў тым, што многія праблемы ў свеце на сённяшні дзень, у тым ліку, пачаліся і ў Беларусі, праз нявырашаны крызіс ад 20-га года. Гэта ўжо мы бачым на прыкладзе захопу самалёта ці міграцыйнага крызісу, пачатку вайны супраць Украіны, размяшчэння ядравай зброі і гэтак далей».
Глядзіце таксама
Ці сапраўды еўрапейскія і амерыканскія палітыкі прыслухоўваюцца да довадаў дэмакратычнай Беларусі?
«Ніколі раней такога не было, каб пазіцыя міжнароднай супольнасці да Лукашэнкі была такая скансалідаваная і такая нязменная. Я пагаджуся з тым, што не заўсёды хапае практычнасці ў тых дзеяннях, якія робяцца для таго, каб дапамагчы беларусам у іх барацьбе за вызваленне Беларусі».
Разам з тым Валер адзначае, што ў Святланы Ціханоўскай вельмі высокі ўзровень адносінаў з кіраўнікамі розных дзяржаў.
«Тое, як яе прымаюць, шмат што значыць. Гэта не адбываецца проста так, гэтыя людзі не сустракаюцца з тымі людзьмі, якія нічога не значаць і нікога не прадстаўляюць. Яны бачаць, што Святлана Ціханоўская застаецца адданай гэтай справе, што яна вельмі паслядоўная, што яна сапраўды аб’ядноўвае вакол сябе».
Што можа адбыцца, калі суседнія з Беларуссю краіны закрыюць межы?
Неаднаразова з боку Польшчы і Балтыйскіх краін на адрас Лукашэнкі гучалі пагрозы аб закрыцці межаў.
«Да канца незразумела: ці гэта азначае закрыццё межаў для перамяшчэння фізічных асоб, ці гэта будзе закранаць таксама і грузы. Мы нашу формулу вывялі: трэба караць рэжым, ціснуць, але ні ў якім разе гэта не павінна адносіцца да людзей. Наадварот, людзей трэба падтрымліваць. То бок "ціснем на рэжым, падтрымліваем людзей"».
Каб эканоміцы Лукашэнкі стала «балюча», трэба закрываць межы менавіта для грузаў, мяркуе Валер.
«Гэта таксама стварае ціск і на Кітай, на краіны Цэнтральнай Азіі і на саму Расею, бо на сённяшні дзень Беларусь з’яўляецца вельмі важнай транзітнай зонай для паставак, у тым ліку кампанентаў, якія забяспечваюць ваенна-прамысловы комплекс Расеі. Кітай таксама карыстаецца тэрыторыяй Беларусі для транзіту сваіх кантэйнераў чыгуначных».
Такім чынам ствараўся б моцны ціск на рэжым Лукашэнкі не з боку Захаду, а з боку яго непасрэдных саюзнікаў. Гэта складаны варыянт, кажа Валер, такая, умоўна кажучы, «ядравая» опцыя, для таго, як паўплываць на сітуацыю ў Беларусі.
«З іншага боку, калі мы аналізуем тое, што адбываецца ў Беларусі, мы разумеем, што гэта штодзённая трагедыя для сотняў тысяч людзей. Можна без перабольшвання казаць, што фактычна правы кожнага беларуса парушаюцца кожны дзень. І гэта не толькі палітычныя правы ці грамадзянскія — гэта і эканамічныя, і сацыяльныя, і культурныя».
Але зараз Беларусь усё больш трапляе пад кантроль Расеі, знішчаецца нацыянальная ідэнтычнасць беларусаў, кажа прадстаўнік Кабінету.
«А ідэалогія «расійскага свету» ўсё глыбей пранікае ў нашу краіну. І гэта тая траекторыя, якую трэба спыняць, і магчыма, для гэтага спатрэбяцца вельмі рашучыя і складаныя крокі».
Рэзалюцыя, прынятая Еўрапарламентам
«На сённяшні дзень Беларусь аказалася ў вельмі небяспечных умовах: мы можам страціць нашу дзяржаўнасць, мы можам страціць нашу нацыянальную ідэнтычнасць. Лукашэнка ўжо стаў васалам Пуціна і гатовы аддаць яму краіну, толькі каб застацца яшчэ на адзін дзень даўжэй на сваёй пасадзе. Да чаго гэта прывяло? Да таго, што мы ўжо наблізіліся да той мяжы, калі мы можам страціць сваю дзяржаву».
Глядзіце таксама
Таму трэба шукаць тых партнёраў, фарматы, якія змогуць стаць «страхоўкай» для таго, каб захаваць сваю краіну, сваю нацыянальную ідэнтычнасць, кажа Валер.
«У гэтым сэнсе Еўрапейскі звяз з’яўляецца найлепшай альтэрнатывай для нас, каб там мы заставаліся самімі сабой, каб захоўвалі свой суверэнітэт, але таксама і маглі звацца беларусамі, не саромеліся гэтага і тым больш не адпраўляліся за гэта ў турму».
Беларусы прыязна ставяцца да еўрапейскай перспектывы для Беларусі, кажа Валер.
«Апытанні, якія мы бачылі да 20-га года, паказвалі пастаянны рост зацікаўленасці ў тым, каб Беларусь збліжалася з Еўропай. І патэнцыйна гэта азначае таксама, што мы ўступалі б у Еўразвяз, як і іншыя краіны, якія атачаюць Еўрапейскі звяз. І гэтыя працэнты, насамрэч, стабільна раслі».