«Будзеце блытацца пад нагамі — вас задушаць». Чаму дапытваюць былых супрацоўнікаў АНТ

Следчы камітэт Беларусі пачаў дапытваць былых супрацоўнікаў дзяржаўнага тэлеканала АНТ, якія страйкавалі і звольніліся падчас пратэстаў у жніўні 2020 года. Усяго вядома пра прыблізна 20 выклікаў у СК, некаторыя супрацоўнікі ўжо былі на допытах, з іх узялі падпіску аб неразгалошванні, піша «Свабода».

Былая спецкор АНТ Наталля Максімава (Казей) распавяла тэлеканалу «Настоящее время», чым выклікана незадаволенасць сілавікоў і як журналістам перад выбарамі пагражаў асабіста Аляксандр Лукашэнка.

— Вам тэлефанаваў следчы як былой супрацоўніцы АНТ? Вас выклікалі на допыт?

— Ведаеце, так, нас выклікалі. І я гэта дакладна ведаю, бо мне ўжо ўсё перадалі, але я знаходжуся не ў Беларусі цяпер, а ў іншай краіне, таму я, вядома, туды не пайду. Аднак большасць маіх калег знаходзіцца на тэрыторыі Беларусі. І я ведаю, што ўжо праз некалькі хвілін пачнецца чарговы допыт, калі будуць выпытваць, выбіваць нейкую інфармацыю, якая дапаможа следчым сфабрыкаваць крымінальную справу і маіх былых калег, якія таксама звольніліся пасля 9 жніўня, са статусу сведак перавесці ў статус абвінавачаных. Для нас відавочна, што, раз ёсць крымінальная справа, значыць, нехта павінен сесці.

Як гэта адбываецца? Зараз калегам тэлефануе следчы і кажа: «Прыходзьце, выклікаем вас на допыт у якасці сведкі». «Па якім пытанні?» — «Па крымінальнай справе». «Па якой крымінальнай справе?» — «Гэтага мы вам па тэлефоне сказаць не можам».

Дык што ж гэта за такая сакрэтная крымінальная справа? Для нас гэта пацвярджэнне таго, што нічога супрацьпраўнага мы не рабілі і, вядома, гэта проста такая дурная помста з боку нашага былога кіраўніцтва, з боку былога кіраўніцтва краіны, але дзеючага. Таму што яшчэ летам, калі Лукашэнка збіраў журналістаў дзяржаўных СМІ ў Палацы Незалежнасці, ён сказаў: «Запомніце, калі вы пойдзеце і будзеце блытацца пад нагамі, вас задушаць». І мы тады ведалі, што хутка гэта ўсё не скончыцца.

Калі ў жніўні сыходзілі, мы ведалі, што ўлада будзе да апошняга трымацца, чапляцца пальцамі, рукамі за гэтую ўладу, што нам будуць помсціць. Калі мы сыходзілі, [кіраўнік тэлеканала Марат. — РС] Маркаў таксама многім асабіста казаў, што не забудзе гэтага.

Інтэрв'ю, але я б сказала, допыт Маркавым Рамана Пратасевіча ў яго праграме гэта пацвярджае. Калі вы памятаеце, Маркаў вельмі цікавіўся: «А хто з былых журналістаў з дзяржаўных СМІ вам дапамагае?» Яму вельмі цікава, яму гэта вельмі свярбіць. Ён хоча ведаць, хто нешта робіць, каб адпомсціць, каб нас пакараць, каб нас усіх пасадзіць.

— Вы гаворыце пра Лукашэнку, які збіраў журналістаў. Гэта значыць, Лукашэнка, фактычна, пагражаў журналістам перад прэзідэнцкімі выбарамі?

— Ён казаў: «Калі вы пойдзеце і будзеце блытацца пад нагамі, вас задушаць». Гэта было ў Палацы Незалежнасці летам на яго сустрэчы з журналістамі дзяржаўных СМІ. Я таксама там была.

— Якая зараз сітуацыя? Колькі былых супрацоўнікаў выклікалі на допыт?

— Мы маем кантакт, і я ведаю, што выклікалі ўсіх калег, якія ўдзельнічалі ў страйку. Страйк мы правялі 17 жніўня. У гэты дзень мы сабраліся, мы падпісаліся, паставілі свае прозвішчы — каля 20 чалавек. Гэты аркушык мы аддалі Маркаву. Страйк ён афіцыйна, вядома ж, не прызнаў, але аркушык гэты захаваў, і ўсе нашы прозвішчы маментальна аказаліся ў чорным спісе.

Нас фізічна не пускалі на канал, на Камуністычную, 6 мы не маглі патрапіць. І я, напрыклад, свае рэчы забірала ўжо праз акно — гэта здымаў шведскі канал SVT, як мне адміністратар перадавала мае рэчы. У выніку мяне звольнілі паводле артыкула за прагулы. Хоць так, я проста не магла трапіць на канал.

Усе гэтыя людзі цяпер у чорным спісе. Я думаю, што гэты чорны спіс Маркаў захаваў і цяпер перадаў куды трэба.

— Вы кажаце, што ёсць крымінальная справа, але да гэтага часу невядома, што гэта за крымінальная справа. І тыя, хто ўжо быў на допытах, яны не могуць паведаміць, што за крымінальная справа?

— Усе, каго выклікаюць, усе, хто ўдзельнічаў у страйку, упэўненыя, што гэтая крымінальная справа тычыцца страйку. Ім трэба знайсці арганізатара. Пакуль што ўсе праходзяць у ролі сведкаў. Але гэта ж смешна. Вы ж разумееце, што са статусу сведкі лёгка трапіць у статус падазраванага і сесці. Я ўпэўненая, што зараз яны ў кожнага выпытваюць: «А што вас не задавальняла на працы?» Па тэлефоне гаварылі: «Мы пагаворым пра лета, пра вашу працу на тэлебачанні. Што вас тады не задавальняла? Чаму так адбылося?»

Мы сабралі ўсё нітачкі разам, якія можна было сабраць, і прыйшлі да такой высновы, што ім проста трэба запалохаць, знайсці арганізатара, яго пасадзіць, каб іншым было непанадна. Але гэта смешна, гэта вельмі дурная помста. Той, каго пасадзяць, стане героем, а той, хто з'едзе, у яго ўжо больш будуць развязаныя рукі, і за мяжой гаварыць ён зможа значна больш, чым у Беларусі.

Паводле нашых падлікаў, тады сышло сапраўды каля 80 чалавек — гэта, фактычна, кожны трэці адмовіўся працаваць. Нашы патрабаванні падчас страйку былі вельмі простыя: асвятліць у эфіры тое, што адбывалася на Акрэсціна, тое, што адбывалася ў горадзе, у краіне пасля выбараў. Некаторыя нашы калегі самі трапілі на Акрэсціна, самі былі збітыя АМАПам, і мы бачылі нашых сяброў, таму мы не маглі маўчаць.

— Вы кажаце, што кожны трэці сышоў з АНТ. Што б вы сказалі тым былым супрацоўнікам, якія засталіся працаваць на АНТ? Магчыма, што-небудзь сказаць Маркаву?

— Маркаў, я вельмі спадзяюся, адкажа ў судзе за кожнае сваё злачынства, а злачынстваў ён здзейсніў ужо нямала. Усе тыя, якія засталіся, я спадзявалася, што яшчэ ўвосень яны пойдуць за намі. Узімку я верыла ў гэта, але вера амаль знікла. Вясной я перастала з імі мець зносіны. Я была ў Мінску ў маі, сустрэла калегу на праспекце Незалежнасці — я нават не павіталася. Я не магу вітацца з тымі, хто дапамагае здзяйсняць злачынствы. Калегі, вы ўсе ўжо злачынцы. Калі ласка, прачніцеся, апамятайцеся, спыніцца ніколі не позна, я вас заклікаю. Людзі прымуць, людзі вас не з'ядуць, наадварот, усе толькі падтрымаюць. Я заклікаю вас: ідзіце, не садзейнічайце крываваму рэжыму.

Яшчэ я заклікаю сусветную супольнасць: калі ласка, дапамажыце, звярніце ўвагу на гэтую справу, таму што нас, былых журналістаў дзяржаўных СМІ, прэсуюць, рэпрэсіі закранулі нас значна мацней. [Усё пачыналася. — РС] з былых сілавікоў, былых суддзяў, а цяпер справа дайшла да былых журналістаў дзяржаўных СМІ.