Дамы для супрацоўнікаў свінафермы Чыжа будуюць на касцях ахвяраў Халакосту
У Валожыне на старым вайсковым стадыёне, дзе ў 1941 годзе расстралялі сотні мясцовых габрэяў, «Трайпл» будуе шматкватэрныя дамы.
Галоўны архітэктар Валожынскага раёна Таццяна Чупрыс распавяла, што замоўнікамі будаўніцтва комплексу жылых дамоў сталі фірмы «Дан Прод» і «Трайпл».
72 кватэры будуць здадзеныя для супрацоўнікаў аграпрадпрыемства СТАА «Дан Прод», якое будуецца каля вёскі Даўгулёўка. А яшчэ 72 («паводле ўказу прэзідэнта» — як кажа галоўны архітэктар) пабудуюць для мясцовых вайскоўцаў.
Нагадаем, што ТАА"Трайпл" сярод 18 іншых кампаній Юрыя Чыжа знаходзіцца пад санкцыямі Еўрапейскага звязу, а самому Чыжу забаронены ўезд на тэрыторыю Еўразвязу з-за «фінансавай падтрымкі рэжыму Аляксандра Лукашэнкі» ў тым ліку праз пасярэдніцтва гэтай кампаніі.
Земляныя працы на месцы новабудоўляў праводзяцца якраз там, дзе расстрэльвалі і хавалі людзей, — сцвярджае мясцовы жыхар Рыгор Каржанеўскі.
Памятны знак, усталяваны на гары, месца пахавання не фіксуе. А менавіта на яго будуць арыентавацца будаўнікі, калі разгорнецца будоўля.
«Дзе стаіць помнік, там і пахаванне», — запэўнівае кіруючы справамі райвыканкама Аляксандр Уланчык. Ён пацвярджае, што ўсе неабходныя дазволы ўжо атрыманыя, пераконвае, што Міністэрства культуры дало сваё заключэнне, і вызначаную ахоўную зону будаўнікі парушаць не будуць. Рабіць перазахаванне парэштак райвыканкам пакуль таксама не плануе.
Стадыён належыць размешчанай у Валожыне вайсковай частцы. Пабудаваны ён быў для памежнікаў польскага войска да Другой сусветнай вайны. А Каржанеўскі сцвярджае, што на гэтым месцы шыхтаваліся яшчэ войскі Вітаўта. Праўда, калі стала вядома пра пабудову дамоў, стадыён хуценька разабралі, а яшчэ пару год таму ён быў у добрым стане.
У Каржанеўскага свая «габрэйская» сямейная гісторыя:
«У Першую сусветную вайну габрэй выратаваў майго дзеда, — кажа спадар Рыгор, — а ўжо ў другую вайну мой дзед з маім бацькам сям’ю гэтага габрэя з гета выкралі».
Цяпер вайсковы стадыён выглядае вось так. А яшчэ пару гадоў таму быў у добрым стане. Разабралі яго адмыслова пад будоўлю
Расстрэлы габрэяў на гэтым месцы зафіксаваныя ў кнізе мясцовага гісторыка Мечыслава Новіка. Новік сам нарадзіўся ў Валожыне ў 1926 годзе. Тут жа перажыў вайну. Працаваў настаўнікам гісторыі і яшчэ 10 год у мясцовым музеі. З гонарам кажа, што ў ягонай працоўнай кніжцы — 60 гадоў стажу. Выдатнік народнай асветы БССР.
Фатаграфавацца Мечыслаў Новік катэгарычна адмаўляецца. Кажа: «Гэта ўсё пустое». Таму гэта адзіны выпадковы фотаздымак, які ўдалося зрабіць
Мечыслаў Новік апытаў сведак і ўзнавіў гісторыю Халакосту на Валожыншчыне у сваёй кнізе «Крывавы след нямецка-фашысцкай акупацыі ў гісторыі Валожынскага раёна». Кажа, што расстрэл на стадыёне адбыўся ў лістападзе 1941 года.
Гэты 87-гадовы чалавек самадзейна ўзнаўляе гісторыю Валожыншчыны. За свае грошы па 5–7 асобнікаў выдае кнігі, якія аддае ў мясцовую бібліятэку
«На першы расстрэл пагналі групу чалавек 200, жанчын і мужчын, выбралі самых здаровых. Сказалі прыходзіць у вайсковую частку, каб памыць. І з вёдрамі, мётламі загналі гэтых людзей у штаб нашай воінскай часткі, у палац Тышкевіча. А з часткі па дзесяць чалавек адбіралі і гналі ўніз на стадыён, і там стралялі».
«На тым самым месцы і закапалі, ніхто іх не перапахоўваў», — сцвярджае Новік.
Старонка з кнігі Мечыслава Новіка пра расстрэл валожынскіх габрэяў на вайсковым стадыёне ў 1941 годзе
У школе Мечыслаў Новік вучыў гісторыі ў тым ліку і цяперашніх валожынскіх чыноўнікаў.
Кіруючы справамі райвыканкама Аляксандр Уланчык таксама з Валожына. На пытанне, ці нічога, што жылыя дамы будуць стаяць побач з месцам, дзе забівалі людзей, кажа, што ўвесь Валожын стаіць на касцях: «Можа і мы з вамі на касцях стаім, хто ж яго ведае».
Спроба спаслацца на аўтарытэт мясцовага краязнаўцы таксама ні да чаго не прывяла:
«Ён напісаў кніжку. І нехта іншы можа напісаць кніжку. Гэта не ісціна», — заключае чыноўнік.
Спіс расстраляных габрэяў у Валожыне
Тое, што жыць у новабудоўлях будуць жыць супрацоўнікі новага агракомплексу, валожынцаў не цешыць. Гаварыць пра гэта пад запіс ніхто не наважваецца, але ўпэўнена кажуць: «Не для валожынцаў гэта будуюць».
Атрымаць дазвол на пабудову ў гістарычным цэнтры Валожына, ды яшчэ і на месцы дзейнага вайсковага стадыёна, відаць, было не проста. Хаця афіцыйным замоўнікам будоўлі каля вёскі Даўгулёўшчына з’яўляецца СТАА «Дан Прод», ужо даўно стала вядома з вуснаў мясцовых чыноўнікаў, што будуюць там «трайплаўскія».
Новая свінаферма адразу была не даспадобы валожынцам. Да асобы самога Юрыя Чыжа ставяцца тут насцярожана. Распавядаюць, што ён на гелікоптэры прылятаў, аглядаць свае «ўладанні». Дагэтуль хвалююцца, што буйная вытворчасць пашкодзіць мясцовай экалогіі — усё ж такі да Налібоцкай пушчы тут 5 кіламетраў. Неаднаразова склікаліся грамадскія слуханні.
Цяпер самая распаўсюджаная чутка-жах у Валожыне: за пяць кіламетраў ад фермы забароняць трымаць свіней. «А ў нашых жа гаспадарках па 5–6 галоў трымаюць»,— кажуць мясцовыя.
Да таго ж новая ферма «пахавала» СПК «Першаі», дзе працуе каля 90 чалавек.
Работнік СПК «Першаі» паведаміў, што з 1 снежня яны закрываюцца, бо «пачынае працаваць новы комплекс». Але і так «з-за
чумы» іх замучылі камісіямі — «прыязджаюць па 2–3 на месяц». Ён пацвярджае, што на новым комплексе, які
хоць і большы ў разы, усё «на кнопках», і столькі працоўных рук ім не трэба. «У нас таксама ўсё было
“на кнопках” — дваццаць год таму», — горка жартуе рабочы.
Дзяржаўнае інфармацыйнае агенцтва БЕЛТА сцвярджала, што працаваць на прадпрыемстве будуць не менш 65 чалавек. Хто гэтыя людзі, і як распарадзіцца СТАА «Дан Прод» элітнай па валожынскіх мерках нерухомасцю, яшчэ не вядома. Кватэраў будзе 72.
А агулам паводле БЕЛТА, гэтае аграпрадпрыемства будзе мець магутнасць па вытворчасці беконнай свініны 11 тысяч тон мяса ў год. Будаўніцтва вядзецца з дапамогай кіпрскіх і дацкіх інвестыцый, якія складаюць 400 мільярдаў беларускіх рублёў.
Агракомплекс ля Налібоцкай пушчы — не першы праект бізнэсмэна ў сельскай гаспадарцы. СК «Трайпл-Агро» ўжо амаль 10 год дзейнічае на базе СПК «Верагі» на Міншчыне.
Паводле дакументаў Савета Міністраў Беларусі, ТАА «Трайпл» за кошт крэдытных рэсурсаў «Банку развіцця Рэспублікі Беларусь» будуе малочнатаварную ферму на 600 галоў дойнага статку на тэрыторыі СК «Трайпл-Агро» у вёсцы Чудзіенічы Лагойскага раёна.