Як напісаць ліст палітвязню. Распавядае спецыяліст па этыкету

У Беларусі 147 палітвязняў, па даных праваабарончага цэнтра «Вясна». Гэта значыць, за кратамі сядзяць 147 чалавек, якім патрэбная падтрымка беларусаў.

Падтрымаць іх досыць проста: напісаць ліст. Такія лісты даюць неверагодную сілу і разуменне таго, што ты не адзін ці не адна. Але як скласці ліст у СІЗА, каб яно, па-першае, дайшло, па-другое, даставіла зняволенаму радасць, па-трэцяе, каб быў атрыманы адказ? Якія правілы, у тым ліку і этыкету, трэба выконваць пры складанні такіх лістоў? Пра гэта расказвае эксперт па этыкету Таццяна Гладкая.
— Этыкет — гэта пра павагу, клопат і падтрымку. Ліст "на зону" ад блізкіх ці незнаёмых людзей — пра тое ж самае! Таму пры складанні лістоў зняволеным трэба не забываць аб правілах добрага тону і ведаць некаторыя нюансы турэмнай перапіскі.
Што тычыцца самога тэксту, то ліст, паштоўкі і фатаграфіі не павінны ўтрымліваць забароненую інфармацыю. І тут гаворка ідзе, вядома, не толькі пра афіцыйна забароненым кантэнце, але і аб усіх навінах, якія хоць як-то звязаны з пратэстным рухам, і пра вашых перажываннях па гэтай нагоды.
Запомніце, лісты чытаюць! Заўсёды! Кожнае! Уважліва! Не думайце, што вы хітрэйшы, чым цэнзар, і зможаце нешта ўпісаць паміж радкоў. На жаль, у большасці выпадкаў гэта не так, проста таму што ў большасці з нас няма такога досведу турэмнай перапіскі, як у супрацоўніка СІЗА, напрыклад.
Таму, калі хочаце, каб ваш ліст дайшоў, не пішыце нічога, што можа збянтэжыць цэнзара: палітыка, чаявання, модныя спалучэнні белага і чырвонага колераў — гэта ўсё табу. Паверце, нават калі вы напішыце, што сёння пілі гарбату з суседзямі па хаце і елі пасцілу з малінавай праслойкай, такі ліст выкліча падазрэнне.
Цэнзура тычыцца і малюнкаў. Паштоўкі і фатаграфіі з падазроным кантэнтам адрасат не ўбачыць. І, на жаль, сёння падазроным можа стаць нават сэрцайка, намаляванае ад рукі. У паштоўкі з выявай марскога пейзажу больш шанцаў, чым у паштоўкі з ілюстрацыяй на тэму творчасці Хаіма Суціна.
Што ж пісаць?
Адказ залежыць ад сітуацыі! Складаней усяго пачаць перапіску з незнаёмым чалавекам. Але гэта і важней за ўсё. Таму што сваякі і сябры, хутчэй за ўсё, напішуць, а калі гэта робяць староннія, тады чалавек адчувае тое самае адзінства народа! Гэта вельмі важна.
Ліст да незнаёмага чалавеку варта пачаць з прывітання і прадстаўлення. Абавязкова прадстаўцеся, раскажыце коратка пра сябе: як вас клічуць, дзе вы жывяце, кім працуеце.
Гэта правіла этыкету працуе заўсёды: пры знаёмстве спачатку называемся, потым пытаемся імя, але не наадварот.
Далей напішыце, чаму вырашылі пачаць зносіны ў эпісталярным жанры. Раскажыце, што вам вядома пра чалавека, што вас аб'ядноўвае. Але не забывайце пра самацэнзуру — г. зн. можна напісаць, што вы абодва верыце ў лепшае або што таксама захапляецеся жывапісам, але не пра новыя выбары. Напішыце, што вы хочаце падтрымаць чалавека гэтай перапіскай, палепшыць яму настрой, наколькі гэта магчыма.
Дарэчы, каб ліст сапраўды было пазітыўным, старайцеся не ўжываць выразаў накшталт "Які кашмар, жах, сусветная несправядлівасць" і г. д. — у зняволенні і так нявесела, лішні раз пагаршаць не варта.
Вядома, усе разумеюць трагічнасць моманту, але застаецца верыць і спадзявацца на лепшае. Такі пасыл значна важней.
Як ужо было сказана, пісаць пра навіны пратэсту значыць выракчы ліст на тое, што яго «пакладуць на паліцу», як гэта бывае з фільмамі, якія не прайшлі цэнзуру. Але і акрамя пратэсту ў нашым жыцці хапае навін. Напрыклад, паведамляць можна і трэба аб надвор'і. Але, вядома, не на мове Гідраметцэнтра, а ўключым уяўленне: напішыце, што зляпілі з дзіцем снегавіка з першага снегу ці нешта ў гэтым родзе. Раскажыце пра кнігу, якую прачыталі, аб фільме, серыяле. Пра тое, што з'ездзілі да бабулі і наведалі месцы дзяцінства і г. д.
Але, вядома, трэба аддаваць сабе справаздачу ў тым, наколькі вы можаце адкрыцца чалавеку і наколькі ён гатовы пагрузіцца ў ваша жыццё. Лепш рабіць усё паступова, з кожным адказам усё больш і больш распавядаючы пра сябе. А занадта асабістае наогул не варта апісваць. Плёткі, негатыўная інфармацыя аб трэціх асобах — таксама моветон.
Вельмі важная частка лісты ў турму  — пытанні!
Безумоўна, было б неветліва не спытаць у зняволенага аб тым, як у яго справы. Таму абавязкова распытаеце аб настроі чалавека, пра яго здароўе, пра ўмовы ўтрымання, суседзяў па камеры. Скажыце, што перажываеце за яго.
Але майце на ўвазе, што адказы наўрад ці будуць праўдзівымі, таму што цэнзура хутчэй прапусціць ліст ад зняволенага, дзе ён не скардзіцца на ўмовы ўтрымання і стан здароўя. Тым не менш задаваць пытанні трэба. Яны кажуць аб зацікаўленасці ў адказе і дапамагаюць самому зняволенаму пачаць ліст да незнаёмага чалавека.
Наогул практыка складання такіх лістоў у далейшым дапаможа вам у зносінах — будзе лягчэй пачаць размову з незнаёмцам і весці свецкую гутарку. Гэта значыць знаходзіць тэмы для размоў і пазбягаць выразаў, якія могуць прывесці да канфлікту.
У завяршэнне ліста не забудзьцеся развітацца, напісаць нешта бадзёрае і паведаміце, што з нецярпеннем будзеце чакаць адказу. Чакаць, верагодна, прыйдзецца доўга. Адказ таксама можа і не прыйсці. Але не трэба адчайвацца і думаць, што ўсё дарма. Не, нездарма. Трэба верыць і працягваць пісаць! Адзін з лістоў абавязкова дойдзе, і, магчыма, гэта будзе менавіта ваш ліст.
Дарэчы, не забывайце пераводзіць у лічбавы варыянт ці фатаграфаваць вашыя лісты. Па-першае, вы зможаце паказаць іх вязню, калі ён вызваліцца. Калі лісты не даходзілі, то чалавек зможа іх прачытаць.
Так было з адным маім знаёмым. Калі ён атрымаў фатаграфіі лістоў, сказаў, што ў яго быццам з'явіліся крылы.
Фатаграфаваць лісты трэба яшчэ і таму, што пасля трэцяга ліста вы напэўна забудзецеся, пра што пісалі ў першых двух. А з дапамогай фота зможаце ўсё ўспомніць.
І яшчэ не забудзьцеся ўкладваць у свой ліст канверт з маркай або канверт першага класа, для яго марка не патрэбна. Калі ласка, паклапаціцеся аб тым, каб чалавек мог напісаць вам адказ, калі атрымае ліст. Бо, па сутнасці, гэта вы "навязваеце" перапіску, таму і павінны стварыць усе ўмовы для яе рэалізацыі.
Канверт, паштоўку, фота нейтральнага ўтрымання ўкладваць у канверт можна, але іншыя староннія дробныя прадметы нельга. Перыядычныя выданні і іх фрагменты таксама не прапусцяць.
Дарэчы, лісты першага класа даходзяць хутка. Напрыклад, з Мінска ў Жодзіна такі ліст дабярэцца ўжо на наступны дзень. Да таго ж за яго перамяшчэннем можна сачыць на сайце "Белпошты". Толькі не забудзьцеся запісаць або сфатаграфаваць нумар штрых-кода, які паказаны на канверце.
А калі вы адпраўляеце ліст з Мінска ў Менск, напрыклад у СІЗА на Валадарскага, лепш адправіць яго з Галоўпаштамта. Так ліст дойдзе значна хутчэй. Але аддадуць ці не аддадуць — гэта ўжо іншае пытанне.
Не забудзьцеся пазначыць зваротны адрас. Практыка паказвае, што ў ліста з незапоўненай ў графе «ад каго» на канверце мала шанцаў на поспех.
І, вядома, правільна пакажыце адрас і імя ў графе "куды і каму".
Імёны палітычных зняволеных і адрасы для лістоў можна знайсці на сайце "Вясны".
Пішыце лісты, спадары. Яны патрэбныя іншым людзям!

Паводле lady.tut.by