Як перажыць рэпрэсіі і не падхапіць дэпрэсію. Парады беларусам

Беларускі пісьменнік Андрэй Жвалеўскі ведае, як захоўваць аптымізм ва ўмовах рэпрэсій у краіне і агульнага засмучэння. Сваімі парадамі ён адмыслова падзяліўся з DW.

Ужо больш за год мы з Яўгеніяй Пастарнак вядзём штодзённыя хронікі беларускага пратэсту. З пункту гледжання журналістыкі — нічога асаблівага, дайджэст як дайджэст. Але падпісанты патрабуюць: "Яшчэ! Давай! Не спыняйцеся!". Кажуць, што нашы кароткія справаздачы дазваляюць выдыхнуць, зірнуць наперад з палёгкай, вынырнуць з адчаю. І просяць нас падзяліцца рэцэптам аптымізму — як, маўляў, вы яго захоўваеце ва ўмовах рэпрэсій і агульнай маркоты (мы жывем у Мінску ўвесь час).
Можна было б, вядома, скласці цяпер кактэйль з "Паліяны", метадычак Think Positive і філасофіі жыцця Мамардашвілі, прыляпіць на яго бірку "прымаць тры разы на дзень замест чытання навін" і на тым супакоіцца. Але досвед паказвае, што так не працуе — занадта нудна. І запамінаецца дрэнна.
А вось "шкодныя парады", наадварот, чытаюцца весела і запамінаюцца лёгка.
Такім чынам, шэсць універсальных правілаў і адно спецыяльнае, як упасці ў дэпрэсію — хутка, якасна і надоўга.

Па-першае, забудзьцеся на слова "цярпенне"

Вашы жаданні павінны выконвацца тут жа, неадкладна і цалкам. Вы напісалі скаргу на фальсіфікатараў выбараў — на наступную раніцу гадаў пасадзілі, галасы пералічылі, вынік дасягнуты. Выйшлі на марш — урад тут жа ўпаў. Праскандавалі: "Гэта наш горад" — АМАП з ганьбай бег.
І, як толькі імгненнага выканання жаданняў не адбылося, ваша задача — неадкладна ўпасці ў фрустрацыю і вырашыць, што "ўсё дарэмна", "пратэст выдыхнуўся", "нічога не атрымаецца". Для даведкі: я ўпершыню пачуў, што пратэст выдыхнуўся, 20 жніўня 2020 года. З тых часоў ён выдыхаецца бесперапынна.
Важна! Ні ў якім разе не слухайце зануд, якія распавядаюць вам, колькі гадоў змагаўся Гандзі ці хаця б польская "Салідарнасць"! Вам патрэбна перамога неадкладна! А калі яе няма неадкладна, яе не будзе ніколі!

Па-другое, чытайце пабольш негатыву

Прама шукайце ў стужцы навін паведамленні пра арышты, прысуды, жахі зняволення. Старайцеся прапускаць міма вачэй тыя месцы, дзе распавядаецца пра мужнасць затрыманых. Гэта толькі перашкодзіць якаснай нудоце.
Калі навін мала, пашукайце ўсякія мутныя сайты з канспіралогіяй. Ну, дзе распавядаецца, што ўсё роўна лёсы Беларусі вырашае толькі Пуцін, і больш ніхто. Пра сакрэтныя падземныя турмы. Пра падступных правакатараў і ўсёмагутныя спецслужбы. Увогуле, калі пасля чарговага артыкула цягне напіцца — гэта тое, што трэба.
Дарэчы, напіцца для ўзмацнення эфекту — выдатная ідэя. Няма лепш дэпрэсантаў, чым алкаголь.

Па-трэцяе, ныйце

Таму што занудзіцца ў адзіночку — паўмера. Трэба, каб усе вакол таксама нылі.
Для гэтага не проста чытайце ўсякую чарнуху, але і актыўна ёю дзяліцеся ў сацсетках. Суправаджайце ўпадачнымі каментарамі. З "лайкаў" выкарыстоўвайце толькі негатыўныя. Лепш за ўсё — знайдзіце групу такіх жа ныцікаў і ўпляціце свой плач Яраслаўны ў агульны хор.
На жаль, не ўсе прыслухаюцца да вашага ныцця. Знойдуцца жыццярадасныя ідыёты, якія будуць піхаць вам у вочы пазітыўныя навіны, распавядаць пра мужнасць змагароў з рэжымам, выкрываць фэйкі. З такімі аптымістамі варта бязлітасна распраўляцца, пісаць пад іх пастамі прыніжальных каментары, на ўсю моц выкарыстоўваць іронію і сарказм. Калі на тое пайшло, можаце самі прыдумаць некалькі фактаў. Напрыклад, "у мяне сябар у ГУБАЗіК служыў, ён распавядаў, што ўсім пратэстоўцам ушываюць ампулу з выбухоўкай". Хай абвяргаюць!
Здзек над аптымістамі наогул выдатная стратэгія. Так вы забіваеце двух зайцаў: і мацуецеся ў сваёй маркоце, і адчуваеце маральную перавагу. Ныцікі заўсёды здаюцца разумнымі і больш значныя, чым пазітыўна настроеныя людзі. Ды і энергіі на ныццё траціцца значна менш, чым на актыўны аптымізм.

Па-чацвёртае, усіх падазравайце

Бо вы ўжо начыталіся пра ўсемагутнасць беларускіх сілавікоў? (Той факт, што "кіберпартызаны" ўзламалі ўсе іх кампутарныя базы, варта велічна ігнараваць.) Гэта значыць, што агенты КДБ паўсюль. Сярод вашых сяброў. Сярод калег. Сярод хатніх гадаванцаў — а вы даўно падазравалі, што ваш кот — "пацук", а сабака на прагулцы адбягае далей, каб зліць інфармацыю куратару.
Адпаведна, нікому не давярайце, ні з кім не размаўляйце шчыра, Тэлеграм выдаліце, у Фэйсбуку можаце нешта пачытваць, але не дай вам Бог паставіць пазітыўны лайк! Вы ж чыталі на сайце "Бязлітасны КДБ", што за кожны лайк у засценках СІЗА вам загоняць пад пазногці велізарныя іголкі.
А ведаеце... наогул ніякіх лайкаў лепш не ставіць. Ад граху далей.
Ды і акаунт з Фэйсбука лепш выдаліць.
І з "ВКонтакте".
І з "Аднакласнікаў".
Калі вам самотна, завядзіце ISQ. Там дакладна няма сакрэтных агентаў. Там наогул нікога няма.
Але гэта не значыць, што вас не падслухоўваюць, не падглядваюць, не сочыць "наружка".
Вам варта заставацца ў цёмным пакоі з зашмаргнутымі шторамі пад коўдрай — абавязкова з цалкам выключанымі гаджэтамі (уключаючы радыёкропку). Хоць і гэта нічога не гарантуе.
Памятаеце пра гэта, каб пагрузіцца ў бездань адчаю яшчэ на пару метраў.

Па-пятае, ніякіх зносін ужывую

Вы ўжо, напэўна, звярнулі ўвагу, што вышэй я выкарыстоўваю словы "чытайце", "пішыце", "пакідайце каментары", "стаўце лайкі". Але ні разу — "паслухайце", "раскажыце", "пабалбытайце", "пацісніце руку". Гэта зусім не выпадкова.
Жывыя зносіны забіваюць дэпрэсію. Калі вас абдымае жывы чалавек, свет здаецца не такім жахлівым. Калі вы ў кампаніі ўспамінаеце, як уцяклі ад АМАП, вам раптам становіцца весела. Калі вы рыдаеце ў сапраўднае плячо, вас пачынае адпускаць.
А ўжо які страшны ўдар па нудоце наносіць секс з каханым чалавекам! Проста жахлівы, недаравальны ўдар.
Таму — ніякіх сустрэч у рэале. На працы — вочы ў манітор, навушнікі ў вушы. Калі ёсць магчымасць  бягом на ўдалёнку. На суседзяў не глядзіце. Ад сям'і ізалюйцеся на балконе. Ці ў прыбіральні.
Таму што, як вы памятаеце, вакол суцэльныя сакрэтныя агенты, якія так зыркаюць, так і вынюхваюць.
Секс? Ну, калі без яго ніяк, то чорт з ім. Але на хаду, па-хуткаму, без усялякіх размоў па душах.
Ну што, адчуваеце, як туга і жах салодкімі ціскамі сціскаюць вам горла? Вы ўжо амаль гатовыя да паўнавартаснага нудоце, засталося зрабіць апошні крок. Дакладней, не зрабіць.

Па-шостае, нічога не рабіце

Гэта, мабыць, самае важнае.
Чалавек, які робіць сапраўдную, адчуваемую справу, выпрацоўвае антыцелы супраць маркоты. Галоўнае, каб гэта справа была важнай і карыснай. Не грандыёзнай, не эпахальнай — проста карыснай. Хоць бы для аднаго чалавека.
Самае страшнае — бясплатныя і добраахвотныя справы. Перавялі праз дарогу бабульку, пафарбавалі абшарпаную лаўку ля пад'езда, сабралі і выкінулі рэкламныя паперкі ля паштовых скрынь — і дэпрэсія не такая ўжо суцэльная.
Таму ваш дэвіз — гультайства. Ваша мэта — вывучаная бездапаможнасць. Варушыць пальцам — толькі па прамым загадзе начальства і пад яго пільным поглядам. Ад бабулі адвярнуцца, на лаўку плюнуць, праз паперкі пераступіць. І ніякага валанцёрства або грамадскай дзейнасці! Усё роўна ў інтэрнэце пішуць, што ад нас нічога не залежыць, і ўсё вырашае Пуцін. Вось хай Пуцін і займаецца бабуляй, лаўкай і паперкамі.
Для сапраўднага засмучэння неабходныя млявыя рукі, апушчаная галава і канапа з півам.
Шэсць пералічаных крокаў амаль кожнага прыводзяць да магільнай пліты, на якой напісана: "усё глупства, акрамя пчол. Зрэшты, і пчолы таксама глупства".
Але калі раптам вы сумленна выканалі ўсе рэкамендацыі, а хандры ўсё няма, магу даць вам апошнюю пілюлю, самую дзейсную.
Яна працуе не ва ўсіх краінах свету, але ў Беларусі сёння яна даведзеная да дасканаласці. Тым не менш нават у нашай краіне мала ахвочых прымаць яе. Нават мая мама (80 гадоў, адзіны з маіх родных і знаёмых, хто галасаваў за Лукашэнку) адмаўляецца ад гэтай пілюлі. Па даных нямецкага даследчага цэнтра ZOiS, добраахвотна яе прымае каля 10% беларусаў. А вось палітвязняў гэтымі зёлкамі шпігуюць з раніцы да вечара.
Я маю на ўвазе беларускае тэлебачанне (БТ). Яно ў нас выключна дзяржаўнае, і выключна карыснае для дэпрэсіі.
Менавіта БТ раскажа вам, што пратэст затух. Кожны тыдзень на працягу года будзе распавядаць, каб не ўзнікла ніводнага сумнення. Раскрые страшныя канспіралагічныя таямніцы (на адным з дзяржканалаў сур'ёзна расказваюць пра сусветную "глыбінную дзяржаву"!). Прадэманструе, наколькі ўсемагутныя спецслужбы. Запалохае. Пасварыць з суседзямі. Адаб'е жаданне хоць што-небудзь рабіць.
Адным словам — абсалютная псіхатропная зброя.
Але калі вы вырашыце не прытрымлівацца ўсіх гэтых правілах, а рабіць усё наадварот — дэпрэсія не прыйдзе.
Паверце, гэта нескладана. Не складаней, чым чысціць зубы кожны дзень.