Не смяшыце Ілана Маска: Што не так з беларускім вайсковым аналагам «Starlink»

Падчас наведвання ўчастка «Лініі Хрэніна» — апорнага пункта каля в. Сакі ў Жабінкаўскім раёне Брэсцкай вобласці — Лукашэнку сярод іншага прадэманстравалі тактычны мабільны комплекс сувязі (МКС). Сістэму, якую Лукашэнка назваў «бясплатным аналагам Маска».

Што з ёй так і не так, паглядзеў motolko.help.

Што паказалі Лукашэнку?

Кадры з прэзентацыі МКС тады выклікалі вал кпінаў у беларускіх і замежных СМІ, як непасрэдна пра знешні выгляд абсталявання, так і пра дыялог паміж Лукашэнкам і вайскоўцам з указкай. Прывядзём словы гэтай размовы:

— Тое, што Маск за мільярды долараў рабіў, ты сам зрабіў бясплатна?

— Так, але не бясплатна. Але за вельмі малыя грошы.

— Не, зразумела. Але не за мільярды долараў?

— Ніяк не. …Дзесьці ў Мінску кропка доступу ў інтэрнэт. Яна транслюецца праз станцыю спадарожнікавай сувязі, выходзіць сюды. І ты, праз роўтар вайфай, раздаеш гэты інтэрнэт.

Калі пытанняў да кампетэнцыі Лукашэнкі няма ўвогуле, то вайсковец на ўзроўні дзіцячага садка (у адпаведнасці з узроўнем аўдыторыі перад ім) няхай і сваімі словамі, але, па сутнасці, усё правільна растлумачыў. Далей мы раскажам чаму.

Па-першае, на відэа мы бачым:

• ноўтбук у жалезнай вайсковай скрыні;
• Wi-Fi роўтар;
• усенакіраваную магнітную 3G/LTE-антэну;
• радыёстанцыі, падлучаныя да ноўтбука;
• партатыўную крыніцу сілкавання прадстаўленага абсталявання.

Відавочна, у кадр не патрапілі:

• спадарожнікавая талерка;
• спадарожнікавы мадэм;
• 3G/LTE-мадэм.

Без апошніх трох пунктаў гэтае тлумачэнне можна было б лічыць смешным, але гэтыя элементы, тым не менш, у комплексе прысутнічаюць. І ўжо робіцца не так смешна.

Прынцып працы

Мабільны комплекс сувязі, па словах распрацоўшчыкаў, «забяспечвае перадачу даных, перадачу паведамленняў, працу з картамі, даныя паветранай абстаноўкі і тэлефонную закрытую сувязь» — гэта значыць па сутнасці ўяўляе сабой сістэму бесправаднога доступу ў інтэрнэт і тэлефаніі, з рэзерваванымі паміж сабой мабільнымі і спадарожнікавым каналамі і лакальнай раздачай інтэрнэту вакол МКС па Wi-Fi і правадной сетцы. За канфігураванне сеткі адказвае пакет ВА «Супертэл-NMS».

3G/LTE-сувязь працуе ў зоне пакрыцця беларускіх аператараў сотавай сувязі. Спадарожнікавая частка рэалізавана па прынцыпе традыцыйнага VSAT-інтэрнэту з прыёмам і перадачай сігналу з аднаго геастацыянарнага спадарожніка.

Правайдарам спадарожнікавага інтэрнэту для беларускіх вайскоўцаў выступае «Завод дакладнай электрамеханікі» – аператар Нацыянальнай сістэмы спадарожнікавай сувязі і вяшчання і беларуска-кітайскага спадарожніка Belintersat-1/ChinaSat-15.

Трэба адзначыць, што вайскоўцам прадастаўлена магчымасць выкарыстоўваць двухбаковы канал спадарожнікавай сувязі (гэта відаць па канвертары, устаноўленым перад талеркай), а фіз- і юрыдычным асобам у Беларусі дазволена выкарыстоўваць толькі аднабаковы спадарожнікавы канал (г.зн. на прыём), калі выходны трафік ідзе па зямлі», адпаведна, праз ААЦ і сістэму САМР. Выключэнне — пасольствы замежных дзяржаў.

І тут можна было б парадавацца за вайскоўцаў, што яны нарэшце змогуць глядзець забаронены кантэнт і даведвацца праўду ў інтэрнэце, напрыклад, адкуль рыхтаваўся напад. Але той самы «пункт доступу ў інтэрнэт» з прэзентацыі Лукашэнкі, які насамрэч называецца «Тэлепорт — Наземны комплекс кіравання», размяшчаецца ў вёсцы Станькава (Дзяржынскі раён Мінскай вобласці). Г. зн. адтуль падымаецца і туды прызямляецца ўвесь трафік са спадарожніка Belintersat-1 і далей па наземнай сетцы (праз ААЦ і сістэму САМР, адпаведна) сыходзіць у знешні свет. Так што пра забарону можна не ўспамінаць.

Параўнанне са «Starlink»

Новы беларускі МКС сабраны дастаткова саматужна:

• армейскія жалезныя скрыні для ноўтбука і скрыні з фанеры ў якасці падставы для мацавання кранштэйна спадарожнікавай талеркі;
• кітайскі прыёма-перадатачны канвертар;
• талеркі з лагатыпам расійскага аператара спадарожнікавага тэлебачання «Трыкалор».

Так, лагатып на талерцы не ўплывае на яе працу, але гэта гаворыць аб тым, што іншых талерак купіць у Беларусі не змаглі, а сваіх ВПК не вырабляе. Іранічна, але да вайны ў РБ былі распаўсюджаны танныя і практычныя спадарожнікавыя талеркі харкаўскай вытворчасці.

Але варыянт абсталявання суцэльна працоўны. Для мірнага часу.

У выпадку ваенных дзеянняў на тэрыторыі Беларусі выкарыстанне такога камплекта можа быць істотна ўскладнена. Бо мабільныя 3G/LTE-сеткі могуць быць выведзены са строю на некаторай тэрыторыі чыста механічна (знішчаны або абясточаны вышкі базавых станцый, напрыклад), а спадарожнікавы сігнал аднаго геастацыянарнага спадарожніка — нагадаем, гэта Belintersat-1 у арбітальнай пазіцыі 51.5°E з вядомымі частотамі абмежаванай колькасці транспондараў і іх працоўнымі дыяпазонамі — якраз-такі добра паддаецца падаўленню сістэмамі РЭБ суперніка. Як гэта атрымлівалася ў спецыялістаў з Украіны са спадарожнікавым вяшчаннем «НТВ+» і «Трыкалор» у 2022 і 2023 гадах (спадарожнік у пазіцыі 36.1°E). Што ў выніку прымусіла гэтых правайдараў мяняць частоты вяшчання федэральных каналаў у сваіх пакетах і пераводзіць кліентаў на другі спадарожнік, размешчаны значна на ўсход ад (56°E), пазбавіўшы некаторых паслуг абанентаў еўрапейскай часткі РФ.

Беларускія вайскоўцы адной з пераваг сваёй распрацоўкі называюць больш складаны працэс выяўлення такога комплексу сувязі ў радыёэфіры. Але гэта, мякка кажучы, не зусім праўда. У звычайным жыцці БелДІЭ сваімі станцыямі радыёкантролю нядрэнна дэтэктуе выходны сігнал нелегальных карыстальнікаў двухбаковага спадарожнікавага інтэрнэту і выпісвае штрафы. Што ж казаць пра ваенных адмыслоўцаў, якія задаліся мэтай вас выявіць? Асабліва, як вышэй падкрэслівалася, калі маеш справу з геастацыянарнай сістэмай.

І крыніца інтэрнэту для спадарожніка Belintersat-1 адна. Можна, напрыклад, сканцэнтраваць намаганні на вывадзе са строю менавіта телепорта. Прычым не абавязкова фізічна.

Самым уразлівым месцам такой сістэмы зʼяўляецца так званы uplink-канал тэлепорта — тая інфраструктура, з дапамогай якой ажыццяўляецца «ўздым» на спадарожнік кіраўніка і карыснага сігналу з наземнай станцыі кіравання. Адпаведна, знаходзячыся ў геаграфічнай блізкасці да адзінага тэлепорта і маючы супастаўнае абсталяванне, можна забіць эфір толькі uplink-канала больш магутным смеццевым сігналам, істотна запаволіўшы мінанне трафіку да спадарожніка. У гэтым выпадку ў карыстальнікаў будзе бачнасць працы сеткі, але абмен данымі будзе ўскладнены.

У «Старлінка», апроч эстэтычнай перавагі і агульнай кампактнасці ўсёй абаненцкай прыёма-перадавальнай сістэмы, замест спадарожнікавай талеркі з канвертарам выкарыстоўваецца фазаваная антэнная рашотка з матарызаванай аўтаматычнай падладкай аптымальнага вугла нахілу на спадарожнікі. Г. зн. яе няма неабходнасці ўвогуле арыентаваць у прасторы пры перамяшчэнні. Антэна сама ўсё робіць за вас.

У сістэме «ў Маска» выкарыстоўваецца сетка з тысяч спадарожнікаў, у іх увесь час змяняюцца частоты. Усё гэта, у тым ліку, ускладняе дэтэктаванне месца выкарыстання (устаноўкі) антэны на зямлі, бо выходны сігнал у тым ліку адхіляецца з цягам часу (арыентуючыся на кірунак на спадарожнікі з найлепшым сігналам у дадзены момант), а з-за прынцыпу працы антэны ён не такі магутны і не так відавочна сфакусіраваны ў адну кропку «ў неба».

Акрамя таго, у «Старлінка» тэлепорты размешчаны ў розных частках Зямлі. А спадарожнікі на арбіце рэтранслююць сігнал адзін аднаму, забяспечваючы высокую адмоваўстойлівасць усёй сістэмы. Пры гэтым абанент «Старлінка» ніяк не задзейнічае наземны інтэрнэт-канал або 3G/LTE-сувязь, бо сетка першапачаткова праектавалася як спадарожнікавая.

І, як паказвае вопыт у баявых дзеянняў ва Украіне, расійскім войскам РЭБ, якія ўварваліся, так і не ўдалося здушыць працу «Старлінк» над Украінай за мінулыя два гады.

Больш-менш эфектыўна атрымліваецца толькі выяўляць карыстальнікаў вай-фай сеткі, якія гуртуюцца вакол мадэма, што раздае спадарожнікавы інтэрнэт па вай-фай. Але для гэтага трэба знаходзіцца ў дастатковай блізкасці да такога мадэма з рызыкай быць раскрытымі тымі ж карыстальнікамі.

Гэта толькі малая і відавочная частка параўнання, якая гаворыць, што няма ніякага сэнсу з пункту гледжання ваеннага патэнцыялу дзвюх сістэм гэта параўнанне рабіць сурʼёзна.

Ці можна выкарыстоўваць беларускую МКС? Так.

Танней за «Старлінк»? Так.

Ці смешная яна? Не вельмі.

Дапаможа вайскоўцам? Наўрад ці.

P.S. Беларусь знаходзіцца ў зоне пакрыцця сеткі «Старлінк», але магчымасць выкарыстання перадавальнага абсталявання заблакіравана распрацоўшчыкам сістэмы па геаграфічнай прыкмеце (пры ўключэнні мадэм вызначыць сваё месцазнаходжанне і перастане працаваць).