Вячаслаў Сіўчык: Не трэба думаць, што сітуацыя ў Беларусі безнадзейная
Калі вызваляць палітвязняў, калі вернуцца палітуцекачы, і ці калі-небудзь пераможа Плошча?.. Вы скажаце: з такімі пытаннямі трэба ісці да гадалкі, а не задаваць іх палітвязням ды палітыкам. Тым ня менш, менавіта ад стану згаданых рэчаў залежыць жыццё і маральнае самаадчуванне многіх беларусаў.
Вячаслаў Сіўчык
Пра гэта, ды і шмат што іншае, мы шчыра пагутарылі з адным з першых палітвязняў незалежнай Беларусі — Вячаславам Сіўчыкам.
— Вячаслаў, Вы заўсёды казалі, што часова з’ехалі з Беларусі ва Украіну. Ці ўдалося хоць трохі там наладзіць жыццё?
— Я не ставіў на мэце наладзіць сваё жыццё на чужыне. Ва Украіне я апынуўся толькі ў лютым 2011 года. Мяне некалькі разоў спрабавалі незаконна арыштаваць (па, хутчэй за ўсё, крымінальных справах) у Беларусі ў 2010 годзе. Гэта было і пры маім незаконным затрыманні 27 ліпеня. Была спроба арышту 18 снежня, за суткі да Плошчы. Нягледзячы на гэта, я здолеў дайсці да Плошчы 19 снежня, і нягледзячы на тое, што быў адсечаны ланцугом спецназу ля ганка Дома Ўрада, здолеў сысці з Плошчы. Хацеў бы паўтарыць тое, што ўжо казаў у некалькіх інтэрв’ю. Я апынуўся ля ганка ў той момант, калі кандыдатаў у прэзідэнты Міколу Статкевіча і Андрэя Саннікава выцягнулі туды быццам бы для перамоваў з міліцэйскім начальствам. Ніякіх перамоваў не было, замест гэтага пачалася брутальная зачыстка Плошчы, пайшоў спецназ. Раніцай 20 снежня ўжо было зразумела, што Беларусь чарговы раз напаткалі масавыя рэпрэсіі. Я бачыў неадэкватныя дзеянні прадстаўнікоў сілавых структураў не толькі на плошчы Незалежнасці, дзе свядома калечылі людзей, праяўляючы асаблівую жорсткасць супраць дзяўчат і жанчын. Але мне прыйшлося пабачыць на свае вочы і гэткія ж неадэкватныя дзеянні сілавых структураў Лукашэнкі ў раёне плошчы Свабоды. Ноччу стала вядома, што арыштаваныя сем з дзевяці альтэрнатыўных Лукашэнку кандыдатаў у прэзідэнты (як вы ведаеце, гэтага лёсу пазбеглі толькі Я.Раманчук і В.Цярэшчанка, якія згадзіліся выступіць па тэлевізіі з загадзя падрыхтаванымі гэбістамі тэкстамі, у якіх усё было пастаўлена з ног на галаву, бо людзей, якіх незаконна збівалі і арыштоўвалі, яшчэ абвінавачвалі ў быццам бы незаконных дзеяннях).
20 снежня я вёў першую прэсавую канферэнцыю ва Управе БНФ з удзелам прадстаўнікоў асноўных палітычных сілаў Беларусі, дзе была агучаная праўда пра падзеі 19 снежня. Да моманту прэсавае канферэнцыі двух кандыдатаў у прэзідэнты вызвалілі, калі яны пагадзіліся ў больш мяккай форме, чым Раманчук, даць інтэрв’ю БТ. 21 снежня я ўдзельнічаў у прэсавай канферэнцыі апазіцыі, якая на той момант была аб’яднаная, з дзвюма патрабаваннямі: вызваленнем незаконна арыштаваных людзей і непрызнаннем так званых прэзідэнцкіх выбараў 19 снежня 2010 года. На жаль, мая напаўлегальная дзейнасць спынілася 25 снежня, калі ў дзясятках кватэраў былі праведзеныя ператрусы КДБ. У тым ліку — па крымінальнай справе за Плошчу ператрус быў праведзены на кватэры па маім месцы прапіскі. Ведаючы, што мяне арыштуюць пры першай магчымасці, я знаходзіўся ў Менску яшчэ паўтары месяцы. З’ехаў, таму што ніколі не думаў, што будзе такая зацяжная хваля рэпрэсіяў у Беларусі, бо не было адэкватнае рэакцыі Захаду на рэпрэсіі. Першапачаткова я меркаваў вярнуцца да Дня Волі 2011 года, крыху падлячыўшыся ва Украіне.
— Ці думалі забраць у Кіеў ці іншы ўкраінскі горад сваю сям’ю? Калі не — ці не збіраецеся дахаты?
— Сям’ю забіраць у Кіеў я ніколі не збіраўся. Ды і такіх магчымасцяў у мяне ніколі не было. Яшчэ на першых публічных прэсавых канферэнцыях ва Украіне я мусіў адказваць на пытанне, калі я вярнуся дахаты. Я адказаў, што вярнуся ў Беларусь, калі будуць вызваленыя Мікола Статкевіч і Зміцер Дашкевіч.
— Як да Вас ставяцца ўкраінскія ўлады? У якой сітуацыі іншыя палітычныя ўцекачы з Беларусі?
— Украінскія ўлады ставіліся да мяне нейтральна. (На момант нашай гутаркі Вячаслаў Сіўчык перабываў у адной з краінаў Еўразвязу —
palitviazni.info). Я не закранаў унутраныя ўкраінскія палітычныя пытанні, бо заўсёды падкрэсліваў, што з’яўляюся госцем на ўкраінскай зямлі. Ва Украіне маю шмат сваіх пабрацімаў, бо
нават па першай сваёй крымінальнай справе (1996 год) сядзеў разам з унсоўцамі. Шмат каго з дэпутатаў Вярхоўнае Рады Украіны я знаю з 90-ых гадоў, калі ўваходзіў у кіраўніцтва Беларускага Народнага
Фронту «Адраджэнне». Шмат з кім я пазнаёміўся, калі быў каардынатарам беларускае групы падчас Аранжавай рэвалюцыі.
Я ніколі не быў ва Украіне палітычным уцекачом. Так склаўся мой лёс, што я проста не мог застацца на волі ў Беларусі. Знаю шмат беларусаў, якія спрабавалі прасіць палітычны прытулак ва Украіне. Па вялікім рахунку, спроба яго атрымаць — рэч абсалютна бессэнсоўная. Украіна, у адрозненні ад краінаў Еўрасаюза, не надае адпаведнага статусу беларусам, якія змагаюцца з Лукашэнкам.
— Ці маглі Плошчы 2006 і 2010 гг. змяніць сітуацыю ў краіне? Чаго, на Вашую думку, ім не хапіла?
— Маглі. Не трэба думаць, што сітуацыя ў Беларусі безнадзейная. Абсалютная большасць беларускае нацыі хоча жыць нармальна. Таму ім непатрэбныя Лукашэнка і ягоны рэжым. На жаль, у Беларусі
няма выбараў ад 1996 года. Таму праз маніпуляцыі большасць ператвараюць у меншасць, у т.зв. «пятую калону», але гэта ўсё можа быць зламана ў момант, калі Лукашэнка мусіць праводзіць
т.зв. прэзідэнцкія выбары. У гэты момант у беларускай нацыі ўзнікае шанец, які вельмі праблематычна, але ж можна выкарыстаць.
Чаго не хапае? Адказ не звязаны з унутранабеларускай сітуацыяй. Не хапае, каб Беларусь не была ў зоне ўплыву Расейскае Федэрацыі.
— Вы часта ладзіце ва Украіне імпрэзы, на якіх згадваюцца як беларуская гісторыя, так і сучаснасць. Чаго хочаце такім чынам дамагчыся? Ці гэта атрымліваецца? Што перашкаджае забыцца на нашыя падзеі, як на кашмарны сон, і жыць далей новым жыццём?
— Ва Украіне я са сваімі паплечнікамі правёў сотні акцыяў. Гэтыя акцыі адбываліся пры падтрымцы і ўдзеле ўкраінскіх патрыётаў, якія рэпрэзэнтавалі розныя палітычныя партыі і грамадскія аб’яднанні. Мэта гэтых акцыяў была дасягнутая. Мы маральна падтрымлівалі беларусаў, якія ў невыносных умовах ладзілі акцыі супраціву ў Беларусі. Адначасова мы прымусілі Украіну глядзець на Беларусь сваімі вачыма, а не праз лубянкаўскія маніпуляцыі.
— Ці вядомыя Вам лёсы ўкраінцаў, што сядзелі па палітычных справах у Беларусі?
— Справа ў тым, што з усімі сямю украінцамі, якія сядзелі па палітычных справах пасля Чарнобыльскага Шляха-96, мне прыйшлося пазнаёміцца альбо падчас майго знаходжання ў Фрунзенскім РАУСе, альбо на Акрэсціна. Я быў адзіным сведкам ад кіраўніцтва БНФ на адкрытым судовым працэсе па крымінальнай справе унсоўцаў, на сведчанні якога не спаслаўся пракурор, бо я сказаў праўду, бо ўкраінцаў катавалі практычна на маіх вачах. Кіраўніка ўкраінскае групы Уладзіміра Салаўя я наступны раз пабачыў толькі ў канцы 2004 года, падчас Памаранчавае рэвалюцыі, ля беларускіх намётаў на Хрэшчатыку. Спадар Уладзімір памёр у дзень інаўгурацыі Віктара Юшчанкі. На пахаванні, якое адбылося на Байкавых могілках горада Кіева, я перадаў ягоным сынам медаль Кастуся Каліноўскага — у якасці падзякі за тое, што зрабіў гэты мужны ўкраінец для Беларусі. З большасцю іншых украінцаў, якія сядзелі за палітычныя справы ў Беларусі, я бачыўся на пятнаццацігоддзе Чарнобыльскага Шляха-96. Ва УНІАН адбылася супольная прэсавая канферэнцыя Руху Салідарнасці «Разам» і УНА-УНСО. На гэтай прэсавай канферэнцыі з боку ўкраінцаў выступаў Сяргей Патапаў, які быў асуджаны на год і тры месяцы і вызвалены быў «па УДО» з беларускае турмы. На вялікі жаль, падчас знаходжання ва Украіне я не знайшоў Андрэя Шэпціцкага, якога я апошні раз бачыў у Менску 27 ліпеня 1997 года, калі ён выступаў на мітынгу апазіцыі пасля свайго вызвалення з магілёўскае турмы.
— Які з Вашых арыштаў Вам запомніўся найбольш і чаму?
— Напэўна, першы, 26 красавіка 1996 года, бо я яго не чакаў. Да гэтага мяне некалькі разоў затрымлівалі, але ж нават баяліся складаць пратаколы. А пасля 1996 года я разумеў, што мяне могуць затрымаць у любы момант…