Апошнія маманты вымерлі з-за суровых зім і цяжкіх металаў

Прычынамі вымірання апошняй папуляцыі шарсцістых мамантаў на востраве Урангеля маглі стаць экстрэмальныя ўмовы або дрэнная якасць пітной вады.

Ролю адыграла і назапашванне шкодных мутацый у маленькай ізаляванай папуляцыі. Маманты, верагодна, пілі ваду, забруджаную цяжкімі металамі, якія трапілі ў рэкі ў выніку выветрывання. Аслабленыя жывёлы маглі загінуць за адну суровую зіму з багатымі снегападамі, з-за якіх ім стала няма чаго есці.
Шарсцістыя маманты (Mammuthus primigenius) з’явіліся каля 400 тысяч гадоў таму ў Сібіры і рассяліліся па Еўразіі і Паўночнай Амерыцы. Каля 11-15 тысяч гадоў таму ў выніку змяненняў клімату і вынішчэння чалавекам маманты вымерлі. Апошняя ізаляваная папуляцыя засталася на востраве Урангеля, размешчаным у 140 кіламетрах на поўнач ад Чукоткі. Падчас апошняга ледавіковага перыяду ён быў часткай мацерыка, але падчас пацяплення каля 10-10,5 тысяч гадоў таму стаў востравам. Маманты яшчэ некалькі тысяч гадоў пражылі на востраве Урангеля, але каля 3,7 тысяч гадоў назад яны зніклі.
Прычыны іх вымірання да гэтага часу няясныя. Людзі з’явіліся на востраве як мінімум на 200 гадоў пазней, а клімат і склад расліннасці, падобныя на сучасныя, з’явіліся там адразу пасля заканчэння зледзянення. Так што, у адрозненне ад мацерыка, выміранне апошняй папуляцыі мамантаў адбылося не з-за змен клімату і антрапагеннага фактару, а па іншых прычынах. Некаторыя даследчыкі лічаць, што ў знікненне мамантаў зрабіла ўнёсак назапашванне мутацый у маленькай ізаляванай папуляцыі. Па заканчэнні ледавіковага перыяду эфектыўная папуляцыя мамантаў на востраве Ўрангеля скарацілася ў дзесяць разоў. У параўнанні з мацерыковай папуляцыяй у жывёл з вострава Ўрангеля ў геноме было шмат дэлецый (страта участкаў ДНК), псеўдагенаў ( «зламаных» аналагаў структурных генаў), заўчасных стоп-кадонаў, якія прыводзяць да сінтэзу непрацуючых бялкоў.
Даследчыкі з Расіі, Германіі і Фінляндыі на чале з Лаурай Арпе (Dr. Laura Arppe) з Хельсінкскага ўніверсітэта прааналізавалі суадносін ізатопаў вугляроду, азоту і серы ў касьцях 52 мамантаў, якія жылі ў Паўночнай і Заходняй Сібіры, у Еўропе, на Алясцы і на поўначы Канады 17-48 тысяч гадоў таму, а таксама жывёл, якія насялялі на востраве Урангеля 4-42 тысячы гадоў таму; шасці овцебыков, шасці коней і двух бізонаў. Ізатопныя подпісы вугляроду (δ13C) і азоту (δ15N) распавядаюць аб рацыёне жывёл, а суадносіны ізатопаў серы (δ34S) дазваляе, у тым ліку, ацаніць, адбывалася Ці выветрыванне горных парод.

Аказалася, што суадносін ізатопаў вугляроду ў сібірскай папуляцыі і апошніх мамантаў з вострава Урангеля, якія жылі ў час пацяплення, істотна адрозніваліся. На думку аўтараў працы, гэта кажа аб розным узроўні тлушчаў і вугляводаў у рацыёне жывёл. «Мы думаем, што сібірскія маманты залежылі ад запасаў падскурнага тлушчу, якія ратавалі іх у час суровых зім. У той час як маманты з выспы Урангель, якія жылі ў больш мяккім клімаце, у гэтым не мелі патрэбы», — кажа даследніца.
У цэлым аналіз ізатопаў паказаў, што на выспе Урангеля не было доўгачасовых перабояў з рэсурсамі з-за якіх усё маманты маглі загінуць. Але магло адбыцца кароткачасовае знікненне расліннасці, якое немагчыма адсачыць з дапамогай ізатопнага подпіса вугляроду і азоту. Як паказала іншая група даследчыкаў, якая вывучала дэнцін трох мамантаў з вострава Урангеля, усе яны загінулі зімой. Аўтары артыкула прыводзяць падобны сучасны выпадак: зімой 2003 года ў канадскай Арктыцы выпалі моцныя дажджы са снегам. Зямля пакрылася ледзяной скарынкай, з-пад якой жывёлы не маглі дастаць траву і ў выніку загінула больш за 20 тысяч аўцабыкоў. Аўтары мяркуюць, што і на востраве Урангеля магло адбыцца нешта падобнае.
Іншай прычынай гібелі мамантаў магло стаць трапленне ў пітную ваду цяжкіх металаў, такіх як свінец, кадмій, уран і талій. Яно адбылося ў выніку выветрывання парод, якое пачалося ў цэнтральнай частцы вострава Урангеля 4-5,5 тысячы гадоў таму. Высокі ўзровень шкодных рэчываў і высокі рн вады ў некаторых рэках знайшла іншая група даследчыкаў. Магчымае выветрыванне пацвярджаюць і суадносіны ізатопаў серы δ34S.
«Лёгка ўявіць сабе, што папуляцыя, магчыма, ужо саслабленая генетычнымі парушэннямі і якасцю пітной вады, магла загінуць ад чагосьці накшталт экстрэмальнай падзеі надвор'я», — заўважае суаўтар даследавання Эрве Бушэранс (Hervé Bocherens) з Цюбінгенскага універсітэта.
Нядаўна навукоўцы выказалі здагадку, што да гібелі многіх самцоў мамантаў прывёў іх кавалерскі лад жыцця. Маладыя самцы пасля дасягнення палавой сталасці пакідалі матчыну групу і скіроўваліся бадзяцца ў адзіноце або ў складзе невялікіх груп. У незнаёмай мясцовасці маманты часцей правальваліся ў прыродныя пасткі з якіх яны не маглі выбрацца. А дапамагчы ім не было каму.
Паводле nplus1.ru