Шалёны 2021. Замежжа: Нават не думайце расслабляцца!
Рэтраспектыўны погляд на міжнародныя падзеі адыходзячага года мімаволі выклікае пачуццё самапавагі — нягледзячы на ўсе выклікі і турбулентнасці, мы не толькі выдужалі, але і захавалі аптымізм.
Студзень
2021 год, безумоўна ўвойдзе ў гісторыю. Дастаткова ўзгадаць штурм Белага Дома ў Вашынгтоне натоўпам трампістаў у студзені. Пратэстоўцы патрабавалі адмяніць вынікі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года, якія прынеслі перамогу Джо Байдэну. Ужо сам факт штурму (апошні раз такое здаралася напачатку 19-га стагоддзя) стаў ілюстрацыяй беспрэцэдэнтнай унутранай палярызацыі ў Штатах. Ёсць меркаванне, што краіна знаходзіцца на парозе ўнутранага канфлікту, што, у сваю чаргу, будзе адмоўна ўплываць на патэнцыял ЗША на знешнепалітычнай арэне.
У нашым рэгіёне ў студзені ўся ўвага была прыцягнута да тэмы вяртання Аляксея Навальнага пасля заканчэння курса лячэння ў Германіі.
Вяртанне дысідэнта, якому папярэднічаў рэліз фільма пра палац Пуціна, разглядалася як прэлюдыя да антыпуцінскіх пратэстаў. Аднак у выніку лідар ФБК быў затрыманы і пазней асуджаны, а выступы хутка лакалізаваныя. Расправа над Навальным мела важныя наступствы для расійскай палітычнай сцэны. У Расіі пачалася татальная зачыстка несістэмнай апазіцыі.
Люты
Гэты месяц не саступіў папярэдняму па ўсім параметрам. 1 лютага ў М'янме адбыўся вайсковы пераварот. Былі арыштаваныя прэзідэнт Він М'ін і дзяржаўны саветнік, лаўрэат нобелеўскай прэміі міру Аун Сан Су Чжы. У краіне выбухнулі масавыя пратэсты.
3 лютага Уладзімір Зяленскі сваім указам, па-за судовай працэдуры, забараніў вяшчанне блізкіх да партыі экс-рэгіёнаў тэлеканалаў, якія крытыкавалі яго палітыку. Так з'явілася практыка накладання санкцый на грамадзян Украіны і ўстановы, да якой прэзідэнт будзе звяртацца і надалей.
Аматары свецкіх скандалаў атрымлівалі порцыю кайфу ад споведзі прынцэсы Меган Маркл (жонка прынца Гары), якая распавяла прэсе пра жудасныя норавы каралеўскага двара Віндзораў, дзе ролю галоўнага інквізітара гуляе каралева Лізавета. Букінгемскі палац у адказ абвясціў, што прынц Гары і яго жонка Меган Маркл не вернуцца да выканання абавязкаў старэйшых чальцоў брытанскай каралеўскай сям'і.
Сакавік
Сакавік 2021-га назаўжды ўвойдзе ў падручнікі гісторыі Францыі. 3 сакавіка Нікаля Сарказі стаў першым французскім экс-прэзідэнтам, які атрымаў рэальны тэрмін па карупцыйным артыкуле. Праўда, гэта ўмоўнае зняволенне.
А вось іншы прэзідэнт наадварот выйшаў з-за кратаў. 9 сакавіка Вярхоўны суд Бразіліі адмяніў абвінаваўчыя прысуды былому прэзідэнту Луісу Інасіу Луле да Сільве, які раней быў прызнаны вінаватым у карупцыі і адмыванні грошай. Сільва адразу ж стаў самым папулярным у краіне прэтэндэнтам на пасаду прэзідэнта на будучых выбарах.
Увечары 23 сакавіка адзін з найбуйнейшых у свеце караблёў-кантэйнеравозаў Ever Given кампаніі Evergreen выпадкова сеў на мель у Суэцкім канале і цалкам перакрыў шлях іншым судам. У выніку адзін з самых ажыўленых суднаходных каналаў свету на некалькі дзён устаў намёртва.
Красавік
Чэхія аб'явіла аб высылцы 18 расійскіх дыпламатаў, якія падазраюцца ў працы на расійскія спецслужбы. Гэтая навіна выклікала фурор, паколькі ў вышук былі заяўлены расіяне Анатоль Башыраў і Аляксандр Пятроў — ужо амаль фальклорныя персанажы.
19 красавіка Камуністычная партыя Кубы абрала новага кіраўніка замест Рауля Кастра, які пайшоў у адстаўку. Па выніках VIII з'езда партыі яе ўзначаліў прэзідэнт краіны Мігель Дыяс-Канэль. Такім чынам эпоха дынастыі Кастра, якія кіравалі Кубай з 1959-га, канчаткова скончылася, хаця пакуль ракіроўка змен не выклікала.
Май
У маі галоўным ньюсмейкерам месяца стала Беларусь праз інцыдэнт з самалётам ірландскай авіякампаніі Ryanair, які рухаўся па маршруце Афіны — Вільнюс з Раманам Пратасевічам на борце.
Чэрвень
У Жэневе 16 чэрвеня прайшоў саміт з удзелам прэзідэнтаў Расіі і ЗША. У ходзе саміту паміж дзвюма краінамі была дасягнута дамоўленасць аб пачатку дыялогу па шэрагу пытанняў.
Таксама ў чэрвені 2021 года пайшоў з пасады прэм'ера Ізраіля патрыярх мясцовай палітыкі Біньямін Нетаньяху. Нягледзячы на чацвёртыя пазачарговыя выбары ў Ізраілі за два з невялікім гады, ён не здолеў сфарміраваць кабінет.
Ліпень
У ліпені Кампартыя Кітая адзначыла стагоддзе са дня стварэння. У ходзе шматдзённых урачыстасцей генеральны сакратар партыі Сі Цзіньпін звярнуўся да краіны з гадзіннікавай прамовай. Ён абвясціў перамогу над беднасцю ў краіне, гаварыў аб паспяховай ролі Кампартыі ў развіцці краіны.Фактычна быў прапанаваны тэзіс пра тое, што аўтарытарызм эканамічна можа быць больш паспяховым за дэмакратыю.
11 ліпеня ў кубінскай сталіцы і ў іншых буйных гарадах краіны прайшлі антыўрадавыя беспарадкі. Такога Куба не бачыла напэўна з пачатку 90-х. Нагодай стала нарміраванне прадуктаў харчавання і медыкаментаў і іх недахоп у краіне.
Свет зноў загаварыў аб кліматычнай пагрозе з-за паводак у ФРГ. Паралельна трагедыі ў краіне праходзіла парламенцкая кампанія. Менавіта паводка змяніла яе хаду. Армін Лашэт, кандыдат хрысціянскіх дэмакратаў аскандаліўся з-за кадраў, на якіх ён жартуе з таварышамі падчас цырымоніі памяці ахвяр паводкі. У выніку скандалу фаварытамі выбараў сталі эсдэкі.
Маленькая і бедная карыбская дзяржава Гаіці летам аказалася ў цэнтры сусветных навін. Пры нападзе 7 ліпеня групы наймітаў на рэзідэнцыю кіраўніка дзяржавы быў забіты прэзідэнт рэспублікі Жавянэль Маіз. Падчас расследавання былі выяўлены дзясяткі падазраваных у замаху — у тым ліку грамадзяне ЗША і Калумбіі. Частка з іх была затрымана, некаторыя забіты. З арганізатарамі гучнага забойства — усё складаней.
У Токіа 23 ліпеня пачаліся Летнія Алімпійскія гульні, перанесеныя з 2020 года з-за пандэміі COVID-19. Алімпіяду ўпершыню прыйшлося праводзіць без гледачоў на стадыёнах.
Жнівень
Жнівень запомніўся эпічным правалам США ў Афганістане. Пасля 20 гадоў знаходжання ў краіне і трыльёна долараў, змарнаваных на ваенную аперацыю, хуткае прасоўванне талібаў заспела празаходнія войскі знянацку. Фронт разваліўся літаральна за тыдзень. Змрочным сімвалам зыходу ЗША з Афганістана сталі кадры, якія пабачыў увесь свет. На іх афганцы чапляюцца за шасі ўзлятаючых ваенна-транспартных самалётаў ЗША і зрываюцца ўніз. Многія лічаць, што жнівень 2021-га стаў сімвалам канца гегемоніі ЗША на планеце. Свет пераходзіць у фазу, калі на зямлі будзе існаваць некалькі цэнтраў сілы.
Верасень
На гэты месяц прыпаў крызіс у амерыкана-французскіх пагадненнях з-за зрыву кантракта на пастаўкі падводных лодак у Аўстралію. Заказ перахапілі амерыканцы, прычым за спінай Парыжа.
17 верасня на выбарах дэпутатаў Дзярждумы восьмага склікання «Адзіная Расія» зноў атрымала канстытуцыйную большасць у парламенце. Спробы апазіцыі апратэставаць вынікі закончыліся хапуном.
26 верасня прыйшла навіна пра фіяска хрысціянскіх дэмакратаў на выбарах у Бундэстаг. 16-гадовая эра кіравання краінай кансерватарамі, якіх узначальвала Ангела Меркель, афіцыйна завяршылася. Зрэшты Меркель задоўга да выбараў заявіла аб сыходзе на пенсію.
Кастрычнік
2 кастрычніка ў Грузіі прайшлі мясцовыя выбары, на якіх перамагла ўрадавая партыя «Грузінская Мара». Выбары былі апошнім шанцам на рэванш для Міхаіла Саакашвілі. Напярэдадні Міха таемна вярнуўся ў Грузію, але быў затрыманы.
3 кастрычніка з'явілася так званае «дасье Пандоры» (Pandora Papers) — матэрыялы аб магчымай датычнасці вядомых палітыкаў і бізнесменаў да афшорных схем. Зліў паўплываў на вынікі выбараў у Чэхіі, дзе праз тыдзень правалілася партыя папуліста Андрэя Бабіча, які быў фігурантам Pandora Papers. Іншы фігурант — чылійскі прэзідэнт Себасцьян Піньера стаў ахвярай імпічменту. Падазраюць стваральнікі дасье Пандоры ў афшорных схемах і Уладзіміра Зяленскага, што моцна падарвала яго рэйтынг.
Лістапад
7 лістапада ў Нікарагуа прайшлі ўсеагульныя выбары, большасць галасоў атрымаў «Сандынісцкі фронт нацыянальнага вызвалення» на чале з дзейным прэзідэнтам Даніэлем Артэгай. ЗША яшчэ да галасавання заяўлялі аб нелегітымнасці маючых адбыцца выбараў.
На мяжы Польшчы і Беларусі абвастрэнне міграцыйнага крызісу, які хутка набыў маштаб агульнаеўрапейскай праблемы.
25 лістапада Сацыял-дэмакратычная партыя Германіі, «Зялёныя» і Свабодная дэмакратычная партыя дамовіліся аб стварэнні новай урадавай кааліцыі.
У лістападзе навукоўцамі быў выяўлены новы штам каронавіруса — «амікрон», які распаўсюджваецца нашмат хутчэй, чым папярэднія, і характарызуецца вялікай колькасцю мутацый.
Снежань
Прэс-сакратар Белага дома Джэн Псакі паведаміла, што адміністрацыя Джо Байдэна не будзе адпраўляць дыпламатычных прадстаўнікоў на Алімпійскія і Паралімпійскія гульні 2022 года. Прычынай было названа парушэнне правоў чалавека ў КНР.
10 снежня Брытанскі суд дазволіў экстрадыцыю Джуліяна Асанжа (заснавальніка WikiLeaks) у ЗША.
19 снежня ў другім туры прэзідэнцкіх выбараў у Чылі перамогу атрымаў левы кандыдат Габрыэль Борыч, супернікам якога быў прыхільнік дыктатара Піначэта Хасэ Антоніа Каст. Гэта дазваляе назіральнікам казаць пра тое, што краіна ўступае ў новую эру.
У той жа дзень стала вядома, што Пётр Парашэнка абвінавачваецца ўкраінскімі ўладамі ў дзяржздрадзе па справе аб гандлі вугалем з ЛНР і ДНР. Патэнцыйна гэтая крымінальная справа пагражае яму пакараннем да 15 гадоў пазбаўлення волі. Напярэдадні былы прэзідэнт Украіны адмовіўся прымаць позву з выклікам на допыт і спешна пакінуў краіну.
20 снежня Расія выставіла Захаду ўльтыматум з патрабаваннем гарантый сваёй бяспекі. Фактычна яны прадугледжваюць размежаванне зон уплыву з Захадам у постасавецкай зоне. Захад, быццам, гатовы до дыялогу. Самая спрэчная тэма — Украіна. Перамовы паміж Расіяй, ЗША і НАТА аб гарантыях бяспекі адбудуцца адразу пасля навагодніх святаў.
Вось такі быў мінулы год. Зрэшты, нават не думайце расслабляцца. Многія падзеі, якія мы назіралі ў 2021-м, хутчэй абвастрылі існуючыя крызісы і падагналі глабальную гульню за пераўладкаванне свету. Не факт, што 2022 стане кульмінацыяй гэтай гульні. Трэба быць гатовымі да ўсяго.