Памерла Вольга Качан, беларуская дзяячка і аўтарка «Уцёкаў з «раю»

З спазьненьнем да нас у Эўропу даляцела сумная вестка: 23 студзеня 2023 году ў далёкай Аўстраліі ў Пэрце на 95-ым годзе жыцьця памерла ўкраінска-беларуская дзяячка Вольга Качан.

Вольга нарадзілася на Валыні ва ўкраінскай сям’і. Навучалася ў Варшаве, потым у Чэхаславаччыне. Пасьля Другой сусьветнай вайны ў 1950-м перабралася ў Аўстралію, дзе пабралася шлюбам зь беларусам Аркадзем Качаном (1921 — 1982), вядомым грамадзкім і вайсковым дзеячом беларусаў Аўстраліі. Вольга і Аркадзь пазнаёміліся яшчэ ў лягеры для перамешчаных асобаў у Нямеччыне. Праз мужа Вольга далучылася і да беларускай справы.

Мела выдатныя моўныя здольнасьці: яшчэ ў вайну працавала перакладніцай ва ўстановах ЮНРРА (Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па дапамозе і аднаўленьні) і ІРО (міжнародная арганізацыя справаў уцекачоў) у Нямеччыне. Ліставалася на выдатнай беларускай мове з лёнданскай Скарынаўкай, галоўным чынам з айцом Аляксандрам Надсанам. У Скарынаўцы захоўваюцца як уласна лісты Вольгі Качан, так і супольныя з мужам лісты. Словам і грашыма падтрымлівала беларускую справу: ахвяравала на Скарынаўку і на беларускія газэты Аўстраліі.

Пасьля сьмерці мужа ў 1982 годзе падтрымлівала сувязі з Скарынаўкай, Беларускім Інстытутам Навукі і Мастацтва. Пісала пра беларусаў Аўстраліі па-ангельску, напрыклад, у 1988 годзе ў энцыкляпэдыі «The Australian People: an Encyclopedia of the Nation, its People and their Origins» («Аўстралійскі народ: энцыкляпэдыя нацыі, ейных людзей і іх паходжаньня»).

Таксама пакінула ўспаміны па-ангельску пра гады, праведзеныя ў Польшчы, Чэхаславаччыне і Нямеччыне. У сеціве былі разьмешчаныя ўрыўкі ўспамінаў пад назвай «Уцёкі з «раю».

У 1966 годзе скончыла Сыднэйскі ўнівэрсытэт (атрымала дыплём бакаляўркі псыхалёгіі з адзнакай першай ступені), а ў 1972 годзе атрымала ступень магістаркі. У 1966 годзе яна пачала працаваць выкладніцай псыхалёгіі, а ў 1988 годзе стала старэйшай выкладніцай катэдры псыхалёгіі ў Сыднэйскім унівэрсытэце ў Аўстраліі.

У траўні 2019 году Вольга Качан была ўзнагароджаная Падзячнай граматай імя Жаны Арно за ейны ўнёсак у паляпшэньне становішча жанчынаў і служэньне грамадзтву. Займалася псыхалінгвістыкай, мела акадэмічныя публікацыі на тэму псыхалягічных асноваў, аспэктаў білінгвізму. Асаблівую ўвагу прыцягнуў у 80-ыя гады мінулага стагодзьдзя ейны тэкст «Early Bilingualism: Friend or Foe?» («Раньні білінгвізм: сябар ці вораг?»).

Пасьля сьмерці Аркадзя Качана пабралася шлюбам з вайсковым лекарам польскага паходжаньня Рамуальдам Стажэцкім. Але перажыла і другога мужа.

Жыла на пэнсіі ў Сыднэі да 2021 году. У 2021 годзе перабралася да сына Джорджа ў Пэрт. Пахаваная ў Сыднэі.