Беларусаў і ўкраінцаў эксплуатуюць і падманваюць у Літве
З кожным годам у Літве расце колькасць працоўных мігрантаў, якія прыязджаюць у краіну на заробкі, часцей за ўсё — з Украіны і Беларусі.
Гэтыя людзі атрымліваюць працоўную візу і падпісваюць афіцыйныя дамова, аднак, як сцвярджае прадстаўнік прафсаюза перавозчыкаў Solidarumas Аўдрус Цузанаўскас, большасць з іх працадаўцы неміласэрна эксплуатуюць — прыдумляюць неіснуючыя падаткі і штрафы, не плацяць камандзіровачныя, а часам і зарплаты.
«Напрыклад, мігранту здаецца, што ён падпісаў дамову, паводле якой яму выплацяць 6 000 еўра, а на самай справе ён падпісаўся пад тым, што ён гэтыя грошы ўжо атрымаў», — распавёў DELFI Цузанаускас.
У 2014 – 2015 гадах Інстытут этнічных даследаванняў, які дзейнічае пры Літоўскім цэнтры сацыяльных даследаванняў, правёў апытанне сярод працоўных мігрантаў Літвы. Паводле апытання, у Літву, як правіла, прыязджаюць маладыя высокакваліфікаваныя мужчыны з суседніх краін — Украіны (59 % ад агульнай колькасці працоўных мігрантаў у 2014 г.) і Беларусі (29 %). Яны ў асноўным атрымліваюць працу ў галіне транспарту і лагістыкі, працуюць кіроўцамі далёкіх рэйсаў. Маюцца на ўвазе працоўныя мігранты, якія прыязджаюць у краіну з візамі і працоўнымі дамовамі. Прыязджаюць яны ў асноўным на год, а калі гэта чалавек з высокай кваліфікацыяй, то яму могуць выдаць запрашэнне і на два гады. У 2014 годзе замежнікам было выдадзена 5 382 дазволаў на працу ў Літве. Гэтая лічба з году ў год расце: у 2013 годзе такіх дазволаў было выдадзена 5 036, у 2010 годзе — 1 808.
Як паказваюць вынікі апытання, большасць мігрантаў у Літве нічога не ведаюць пра сацыяльныя гарантыяі і рэдка імі карыстаюцца. Згодна з заканадаўствам, ураджэнец трэцяй краіны прыязджае ў Літву па заключэнні кантракту з мясцовым працадаўцам, і ў яго няма не толькі правы застацца ў краіне, але і мяняць працу. «Раней, каб памяняць працу чалавек наогул павінен быў з'ехаць з краіны, праўда, цяпер сітуацыя некалькі змяняецца. На самай справе палітыка працоўнай міграцыі досыць строгая. І, як дэманструе замежны досвед, прывязка да аднаго працадаўцы павышае ўразлівасць ці небяспеку эксплуатацыі работніка», — адзначае адзін з аўтараў даследавання Кароліс Жыбас.
Міграцыйныя плыні сканцэнтраваныя ўсяго толькі ў некалькіх сектарах (у асноўным у транспартным), а становішча працоўных мігрантаў на літоўскім рынку працы не зусім бяспечнае з-за кароткатэрміновасці дагавораў, які падпіcваецца на год ці два, і прававой залежнасці мігранта ад працадаўцы, гэта значыць ад таго, ці будзе працягнуты кантракт. Сацыёлагам не атрымалася дэталёва высветліць, наколькі камфортныя працоўныя ўмовы для мігрантаў у Літве. Напрыклад, як паказала апытанне, зарплата кіроўцаў далёкіх рэйсаў можа быць ад 500 да 1 500 еўра.
Дэталёва знаёмы са становішчам працоўных мігрантаў у Літве прадстаўнік прафсаюза літоўскіх перавозчыкаў Solidarumas Аўдрус Цузанаўскас адзначае, што працоўныя мігранты ў Літве папросту эксплуатуюцца. «Калі казаць пра ўкраінцаў, беларусаў і расіян, якія працуюць у Літве, то ім часта прапануюцца працоўныя дамовы, якія складзеныя на літоўскай мове без перакладу. Гэтыя людзі таксама нярэдка падпісваюцца пад загадамі, напісанымі на літоўскай мове, і іх таксама падманваюць. Трэцяе, бо гэтыя людзі не азнаёмленыя з заканадаўчымі актамі Літвы, іх падманваюць і з аплатай працы, напрыклад, не плацяць камандзіровачныя. Або адпраўляюць у рэйс за межы Літвы і кажуць, што ім прыйдзецца заплаціць падатак на працу ў ЕС, хоць такі падатак не існуе, але з работніка вылічваецца па 1,5 еўра ў суткі», — пералічыў парушэнні Цузанаўскас.
Ён таксама адзначае, што заканадаўства Еўрапейскага Саюза строга забараняе плаціць дальнабойнікам за кіламетраж. «А ў іх усё складзена так, што ім плацяць толькі за кіламетраж», — разводзіць рукамі Цузанаускас. «Бывае і так, што працадаўцы мігрантам не плацяць або штрафуюць за няправільную паркоўку, проста вылічваюць з заробку без якіх-небудзь дакументаў. Проста маніпулююць тым, што гэтыя людзі не азнаёмленыя з літоўскім заканадаўствам», — кажа прадстаўнік прафсаюза.
Ён таксама прывёў прыклад, калі адна з літоўскіх кампаній наняла работнікаў і адправіла іх на два месяцы за мяжу, паабяцаўшы заплаціць 21 000 еўра. У выніку работнікам паведамілі, што ім заплацяць за ўсё 7 000 еўра, таму што яны занадта шмат прагаварылі па тэлефоне і нанеслі кампаніі вялікую шкоду
«А чалавек ужо марыць, што вярнуўшыся дадому, кватэру купіць. Было і так, што работнік прапрацаваў 8 месяцаў і атрымаў 1 000 еўра. І часцей за ўсё пра такія рэчы працадаўца паведамляе за 3 гадзіны да заканчэння дзеяння візы мігранта. А ты павінен пакінуць Еўрапейскі Саюз, каб потым была магчымасць вярнуцца. Што рабіць? Мы ім спрабуем растлумачыць, што ў такіх выпадках яны могуць напісаць даверанасць юрысту або прафсаюзу, якія, знаходзячыся ў Літве, маглі б абараніць іх правы і перавесці яму пасля гэтыя грошы. Яны пра такую магчымасць не ведаюць», — канстатуе Цузанаўскас.
Тое, што праблема існуе, прызнаюць і ў Літоўскай дзяржаўнай інспекцыі па працы.
У 2014 — 2015 гадах Інспекцыя па працы ў агульнай складанасці 67 разоў штрафавала транспартныя кампаніі. Акрамя таго, за гэты перыяд было 14 разглядаў у судзе. Па рашэнні суда, транспартныя кампаніі былі аштрафаваныя на 13 230 еўра.