Служыць грамадству, кожнаму з шчаслівых ці знясіленых людзей

У крытычны для краіны час, калі паўстане нейкае ГКЧП (у нас так было на развале Савецкага Саюза) ці якая небяспечная трасца пад іншай назвай, памятайце: часовыя і нібыта трывалыя ўлады могуць называцца рознымі імёнамі, назва нашай прафесіі і місіі адна — журналістыка.


2-га лютага — дзень нараджэння радыёстанцыі «Беларуская маладзёжная». Яе ліквідавалі ў 1994-м — і ў абарону СМІ, што намінальна лічылася дзяржаўным, паўсталі слухачы, партыі, суполкі і арганізацыі… Безліч пратэсных заяў!
На час ліквідацыі — пад першыя ў краіне прэзідэнцкія выбары — «Беларуская маладзёжная» паспела адзначыць трыццацігоддзе. Звычайная па фармальнай структуры адзінка Дзяржтэлерадыё БССР — Галоўная рэдакцыя вяшчання для моладзі. Незвычайная — нават пры БССР — інфармацыйная платформа, здольная аб’ядноўваць, выхоўваць, весці наперад. І пераўзыходзіць у творчых конкурсах не толькі адпаведныя структурныя адзінкі ў рэспубліках СССР, але і славутую на той час маскоўскую радыёстанцыю «Юность».
Недзе на пачатку новага веку — здаецца, у 2006-м, падчас чарговых прэзідэнцкіх выбараў, я гналася (інакш не скажаш) да кампа-перадатчыка, каб хутчэй паведаміць свету пра нейкае зноў надзвычайнае ў нашай прасторы здарэнне.
«Галасавала», памятаю, на Паўднёвым Захадзе — адчайна трэсла замерзлай у пальчатцы рукой перад рэдкімі аўто, што абміналі мяне, не зважаючы. Затармазіла адно — ускокваю, гавару, куды везці. І расслабляюся ад цёплага салона, хвілін пяць-сем сама з сабою, прыкідваю, што зараз тэрмінова трэба зрабіць.
Мы пад’ехалі па названым мною адрасе, я ад перанесенага холаду ачуняла і, гатовая выбегчы, рашуча тыркаю нейкія грошы маўкліваму дасюль кіроўцу.
Мужчына адводзіць маю руку: «Не трэба».
Не паспяваю я супярэчыць, як ён пытаецца: «Вы — Таццяна? Вы вялі праграмы «Беларускай маладзёжнай»? Я вас па голасе пазнаў».
«Так, — прызнаюся, — вяла. Але тое было ужо больш за дзесяць гадоў таму! Вы ведаеце, што мы не выходзім у эфір з 1994-га?».
«Ведаю, — кажа. — Шкадую і ўсіх вас люблю. Не трэба мне грошай».
Я, збянтэжаная і засмучоная, доўга мармытала «дзякуй!» і яшчэ даўжэй не магла ўзяцца за неадкладную тады працу…
Дзякуй табе, «маладзёжка»! За часы творчай вольніцы, сяброўскае плячо, за шчырасць адносінаў і трываласць, выхаваную нібыта паміж іншым, але такую непахісную ў надышоўшыя гадасныя часы! Калі нас «расфарміроўвалі» і правакавалі асесці ў стабільных рэдакцыях, на стабільным заробку, 18 тваіх вольных птушак не здрадзілі вольнасці, выштурхнуліся ў вірлівы свет — і не згубіліся. Наша маладзёжная зграя — у розных СМІ, на розных пасадах, у фрылансарстве, на хлебе і вадзе — узрасціла птушанят, якія зараз ужо дзе арлы, дзе «драпежнікі», дзе клапатлівыя гаспадыні гнязда, столькі гадоў захінаючыя крылом тых, хто «на крыло» ўстае.
Пачні пералічваць прозвішчы — «пракруткі» на комп-экране не хопіць. Падмацаваныя паўстаўшымі за «Беларускай маладзёжнай» падаўжальнікі з «Радыё 101.2», газеты «Беларуская маладзёжная» — паўсюль: ад «Новага Часу» да TUT.BY, «Еўрарадыё», «Радыё Свабода». Ад Польшчы, Амерыкі, Брытаніі да гаючых беларускіх регіёнаў, дзе быць журналістам роўнае быць героем — што ў плане прафесійным, што ў побытавым, на відавоку ўсіх.

У нас, «маладзёжнікаў», была толькі адна здрада — маладая супрацоўніца радыёстанцыі пасля нашага разгону стала чыноўніцай Мінінфарма і пры сустрэчах каторы год нашых не пазнае. Астатнія — тыя, што ў «вольніцы» ці праз гады трапілі ў дзяржструктуры, усё ж засталіся нашымі.
Я думаю зараз: мы яшчэ нешта можам?
Я ведаю: мы ўжо шмат змаглі.
У неспрыяльны па ўсіх паказчыках час мы змаглі не толькі захаваць сябе вернымі прынцыпам нашай «маладзёжкі», але выхаваць пакаленне падобных да нас. Іх «прамыя эфіры» зараз называюцца онлайн-трансляцыямі, іх рэпартажы гучаць праз папулярнае зараз відэа, іх тэксты карацейшыя за нашы крымінальныя нарысы, але пазначаныя як журналісцкае расследаванне. Нашы паслядоўнікі, дзякуючы БАЖ і трэнерам-«маладзёжнікам» — нашы пераемнікі.

Мне толькі вось пра што вас трэба папярэдзіць: у крытычны для краіны час, калі паўстане нейкае ГКЧП (у нас так было на развале Савецкага Саюза) ці якая небяспечная трасца пад іншай назвай, памятайце: часовыя і нібыта трывалыя ўлады могуць называцца рознымі імёнамі, назва нашай прафесіі і місіі адна — журналістыка. Журналістыка не мае «ўлюбіцца» ў нейкую ўладу ці нейкага правадыра, бо правадыры і асвечаныя імі ўлады зыходзяць, а нашае «другое з старадаўніх» рамяство застаецца.
Журналістыка — гэта служэнне грамадству, кожнаму з шчаслівых ці знясіленых людзей, якія чакаюць навінаў на лепшае жыццё. Пры чым тут уладары, што мяркуюць, як лепш, з сваёй высоткі?
А што да метадаў і рамяства, «Беларуская маладзёжная» гатовая падзяліцца.
Мы выйшлі ў прамы эфір, як толькі падзеі жыцця пачалі апярэджваць графік эфірнага раскладу. Падобнае (прамы эфір) існавала і да нас — недзе ў 60-х гадах цяпер мінулага веку. Але тое было з-за недасканаласці эфірнага вяшчання, перадачаў у запісе не было. У наш савецкі час усе перадачы былі ў запісе, расшыфроўваліся да коскі і перачытваліся цэнзарам. Я памятаю, як мы з Ленай Сцяпанавай «прабівалі» ў эфір прызнанні вайскоўцаў, што выконвалі «інтэрнацыянальны абавязак» у Афганістане: у студыі Дома Радыё сядзеў і распавядаў нам малады хлопец без нагі, а па афіцыйнай версіі ніякіх хлопцаў у Афгане Савецкі Саюз не губляў і інвалідаў-вайскоўцаў не меў. Цэнзар доўга злаваўся. Мы доўга настойвалі на выхадзе ў эфір хоць і пакрамсанай цэнзарам, але жудаснай размовы. Але праграма выйшла.

Выснова першая, спрадвечная — настойлівасць камень точыць. Цэнзурай камень завецца ці інакш, настойлівасць — рэч нязменная.
Заўвага другая: лавіце момант! Недзе там, на скананні СССР, але калі ўсё яшчэ было моцна і абяцала «разборкі», мы з калегамі-журналістамі ішлі ў Курапаты. У «закрыты» для інфармацыйнага асвятлення раён, забароненае месца. У Доме радыё нас папярэдзілі: «рэпарцёры» (тагачасныя прылады гуказапісу вагай за пяць кілаграмаў) з канторы не выносіць, хто наважыцца — звальненне. У калоне на Курапаты я пачула, што падобнае запатрабавалі і ад фатакораў. Нехта з іх, сяброў, у Курапатах аднак сказаў: «Ну што, Таня, даставай з мяшэчка свой «рэпарцёр» — і вызваліў з-за пазухі сваю камеру. Страшнавата было першыя хвіліны, потым мы працавалі, забыўшыся на пагрозы і захопленыя дзеяй. Гукі і здымкі той падзеі дагэтуль у архівах беларускай гісторыі.
І парада апошняя, але найгалоўная: збярыце, мацуйце, шануйце каманду! З аднадумцамі вы зможаце ўсё! Нават калі вашу рэдакцыю (СМІ) зачыняць, скасуюць, разгоняць — вы застанецеся побач. Павязаныя адным лёсам і адной мэтай. Адзіным адчуваннем абавязку і адданасці. Адным сумленнем.
Як мы, у «Беларускай маладзёжнай».
З камандай можна не толькі выжыць, але жыць годна. «Беларуская маладзёжная» таму зарок.