У люстэрку падзей, духу і пачуцця

Вядомы беларускі пісьменнік Генрых Далідовіч адзначыў сваё 70-годдзе. Павіншаваць юбіляра, падзяліцца ўражаннямі ад творчасці ў бібліятэцы імя Адама Міцкевіча ў Чырвоным касцёле сабраліся калегі, сябры і прыхільнікі пісьменніка.

Урачыстасць  зладжана ТБМ імя Ф.Скарыны і Саюзам беларускіх пісьменнікаў у рамках ушанавання пісьменнікаў-юбіляраў гэтага года, сярод якіх таксама былі Анатоль Вярцінскі і Васіль Якавенка.
Як заўважыў старшыня Саюза беларускіх пісьменнікаў Барыс Пятровіч: «Генрых Вацлававіч — чалавек вельмі сціплы, шырока адзначаць свой юбілей адмовіўся. Мы толькі павіншавалі яго на Радзе СБП і гэтая вечарына, фактычна, першая спроба шырока адзначыць яго юбілей».

Барыс Пятровіч падкрэсліў, што Далідовіч належыць пакаленню, якое знаходзіцца паміж «шасцідзесятнікамі» і «васьмідзесятнікамі» ці пакаленнем «Тутэйшых». Дзякуючы Генрыху Вацлававічу, тагачаснаму рэдактару часопісу «Маладосць», маладыя аўтары змаглі творча ўзняцца да літаратурных вяршынь, бо Далідовіч стаў фактычна хросным бацькам новай літаратурнай хвалі ў Беларусі.
Старшыня СБП таксама адзначыў ролю Генрыха Далідовіча ў публікацыі першых твораў маладых беларускіх аўтараў у серыі «Бібліятэка «Маладосці». Пад іх сціплымі вокладкамі выходзілі ў свет першыя кнігі самых цікавых літаратараў генерацыі «Тутэйшых»: Анатоля Сыса, Андрэя Федарэнкі, Алеся Наварыча і іншых аўтараў. «Без перабольшвання можна сказаць, — падкрэсліў Барыс Пятровіч. — Амаль уся маладая літаратура новай, незалежнай Беларусі прайшла праз «Маладосць» і рэдактарскае вока Генрыха Далідовіча.Творчасць Далідовіча шматгранная і цікавая. Але перш за ўсё ён майстар гістарычнай прозы. У яго творчым багажы ёсць захапляльныя раманы пра ўзнікненне Вялікага княства Літоўскага, драматычныя падзеі стварэння Беларускай народнай рэспублікі ў 1918 годзе. У Генрыха Далідовіча ёсць творы, прысвечаныя паўстанню 1863 года».

Генрых Далідовіч, узгадваючы свой літаратурны шлях, адзначыў, што спачатку яго натхнялі ўспаміны пра сваё дзяцінства ў заходнебеларускай вёсцы, пра першыя ўрокі, які даваў малому Генрыху бацька-каваль, цяжкія пасляваенныя часы, калі людзі вярталіся да мірнага жыцця, пазней — жыццё і праца настаўніка.
Калі пісьменнік атрымаў доступ да эмігранцкай літаратуры і дзяржаўных архіваў, то праз знойдзеныя там цікавыя гістарычныя дакументы змяняўся яго погляд на вядомыя з падручнікаў з’явы. Шмат архіўных матэрыялаў перадала яму і незабыўная Зоська Верас. Гэтыя дакументы штурхалі да літаратурнага асэнсавання тагачасных падзей, рабіліся асновай для сюжэтаў аповесцей і раманаў.
Вялікую ролю ў станаўленні Генрыха Далідовіча як пісьменніка гістарычнага напрамку адыграў выдатны беларускі гісторык Мікола Ермаловіч, які стаў другім настаўнікам, пасвяціў яго ў тайны летапісаў, старажытных хронік і рукапісаў. «Для нас было гонарам друкаваць у «Маладосці» яго «Старажытную Беларусь», якая налічвала больш за тысячу спасылак на разнастайныя гістарычныя крыніцы. І гэта невідушчы чалавек, які стаў больш відушчым, чым шматлікія прафесійныя навукоўцы!» — дадаў юбіляр.

Генрых Далідовіч распавёў, што да яго не аднойчы звяртаўся цёзка па прозвішчу кандыдат медыцынскіх навук Казімір Далідовіч з прапановай напісаць літаратурную гісторыю роду Далідовічаў. Але ўсё перашкаджала адсутнасць часу і свае пільныя справы. Тым не менш, Казімір Казіміравіч пры дапамозе Генрыха Вацлававіча стварылі такі радавод, згодна з якім сямейнай ветка Далідовічаў пусціла карані ў пачатку XVIII стагоддзя. Гэтая навіна была сустрэчана апладысментамі, бо стала прыкладам салідарнасці беларусаў, хоць і ў рамках аднаго роду.

Пісьменнік і літаратурны крытык Алесь Пашкевіч адзначыў, што для яго Генрых Далідовіч уяўляе эталон празаіка — надзвычай працаздольнага і адказнага, арганічнага ў сваіх адносінах да жыцця, сям’і, сяброў і калег, да гаспадарскіх спраў на лецішчы на Лысай гары.
На старонках дадатку да газеты «Новы час» «Літаратурная Беларусь» не так даўно былі апублікаваныя ўспаміны Далідовіча пра сваіх настаўнікаў. З вялікай павагай, душэўнай цеплынёй ён распавядае пра тых людзей, якія выводзілі ў шырокі свет яшчэ маладога Генрыха.
І кожнаму з іх — ад настаўніка беларускай мовы ў школе да свайго выкладчыка, Народнага пісьменніка Беларусі Івана Якаўлевіча Навуменкі — ён знаходзіць словы ўдзячнасці. Гэтыя людзі дапамагалі, па словах Алеся Пашкевіча «ісці да нябёсаў, да беларускага духа і духоўнасці. Адсюль яго трылогія «Гаспадар-камень», «Пабуджаныя», «Свой дом». Пашкевіч распавёў, што юбіляр цяпер працуе над раманам пра Грунвальдскую бітву, які абяцае новыя ўражанні і адкрыцці.

«Калі гаварыць пра прозу Генрыха Далідовіча глабальна, то яе ахарактарызаваць адным словам складана. Бо яго творы – гэта гісторыя падзей, гісторыя духу і пачуцця», — адзначыў у завяршэнні А.Пашкевіч.

 Сваімі ўспамінамі і шчырымі словамі віншаванняў юбіляру падзялілася з прысутнымі дачка Народнага пісьменніка Беларусі Івана Навуменкі. Валерыя Іванаўна заўважыла, што ў іх сям’і, як і ў сям’і Далідовічаў, бацькі належалі розным хрысціянскім канфесіям і гэта адпавядала талерантнаму менталітэту беларусаў. Гэтыя рысы нашых людзей адбіліся ў творчасці Генрыха Вацлававіча, знайшлі адлюстраванні ў яго аповесцях і раманах.

Уражаннямі ад літаратурных твораў Генрыха Далідовіча з прысутнымі падзяліўся пісьменнік Кастусь Травень, а свае ўзнёслыя вершы прысвяціла юбіляру паэтэса Ядвіга Рай.

Генрых Далідовіч і ўсе прысутныя на юбілейнай вечарыне выказалі словы ўдзячнасці гаспадарам бібліятэкі імя Адама Міцкевіча і яе дырэктару Галіне Івуць за гасціннасць і добрыя справы на карысць наладжвання кантактаў паміж пісьменнікамі і чытачамі.