Ад намесніка фюрэра да брытанскага вязня: узлёт і падзенне Рудольфа Геса

У аналах гісторыі мала дзеячаў, якія так захаплялі свет, як Рудольф Гес. Як намеснік фюрэра і давераная асоба Адольфа Гітлера Гес быў ключавым гульцом у прыходзе да ўлады нацысцкага рэжыму. Тым не менш, у выніку ашаламляльнага павароту падзей, пазней ён здзейсніў дзёрзкія ўцёкі ў Брытанію і змяніў свой статус Другога чалавека Рэйха на брытанскага палоннага.

Гісторыя ўзьлёту і падзеньня Геса — гэта інтрыгоўная гісторыя пра ўладу, здраду і непрадказальнасьць чалавечага лёсу.

Рудольф нарадзіўся ў эгіпецкай Александрыі ў 1894 годзе. Гес быў ветэранам Першай сусьветнай вайны, меў узнагароды. У 1920 годзе ўступіў у новую Нацыянал-сацыялістычную нямецкую працоўную партыю (NSDAP). Ён хутка ўзьняўся па службовай лесьвіцы і заваяваў давер Гітлера. Гес быў адным зь яго першых і найбольш адданых прыхільнікаў.

У 1923 годзе Гес удзельнічаў у няўдалым Піўным путчы, спробе Гітлера і нацыстаў захапіць уладу ў Мюнхене. Пасьля правалу путчу і Гес, і Гітлер апынуліся ў вязьніцы, дзе яны завязалі яшчэ больш шчыльныя адносіны. Падчас іх знаходжаньня за кратамі Гес выконваў абавязкі сакратара Гітлера і дапамагаў яму пісаць і рэдагаваць яго сумна вядомы маніфэст «Майн Кампф».

Пасьля іх вызваленьня Гес уносіў значны ўклад у кансалідацыю і пашырэньне нацысцкай партыі. У 1933 годзе, калі Гітлер стаў канцлерам, Гес быў прызначаны намесьнікам фюрэра, што дало яму значны аўтарытэт у партыі і нямецкім урадзе.

Гес быў уцягнуты ў розныя аспэкты нацысцкага рэжыму, у тым ліку ў нагляд за арганізацыяй партыі, кіраваньне ключавымі кадравымі прызначэньнямі і выступаў у якасьці сувязнога паміж Гітлерам і іншымі высокапастаўленымі чыноўнікамі.

Нягледзячы на сваю ўплывовую ролю ў рэжыме Гес заставаўся ў пэўнай ступені загадкавым і часта быў у ценю іншых нацыстаў, такіх, як Гэнрых Гімлер і Герман Герынг.

Уцёкі

10 траўня 1941 году Рудольф Гес зьдзейсьніў дзёрзкі і нечаканы палёт у Вялікую Брытанію. Гес пакінуў сваю ўплывовую пасаду намесьніка фюрэра і вылецеў на мадыфікаваным «Messerschmitt Bf 110» з Аўгсбургу ў Шатляндыю з мэтай заключэньня мірнага пагадненьня паміж Нямеччынай і Вялікай Брытаніяй.

Гес лічыў, што ён можа ажыцьцявіць свой плян, і зьвязаўся з герцагам Гамільтанам, які, як ён памылкова меркаваў, меў значны ўплыў у брытанскім урадзе. Ягоны плян заключаўся ў тым, каб пераканаць брытанцаў аб'яднаць сілы з нацысцкай Нямеччынай супраць чырвонага СССР, што дазволіць немцам засяродзіцца на Ўсходнім фроньце.

Гес скокнуў з парашутам са свайго самалёта ў ноч на 10 траўня 1941 году і прызямліўся каля шатляндзкай вёскі Іглшэм. Неўзабаве яго выявіў мясцовы фэрмер на імя Дэвід Маклін, які трымаў Геса пад прыцэлам, пакуль не зьявілася гвардыя. Першапачаткова Гес назваў сябе «Альфрэдам Горнам» і сцьвярджаў, што выконвае сакрэтнае заданьне, але ўрэшце раскрыў сваю сапраўдную асобу герцагу Гамільтану, калі яны сустрэліся на наступны дзень.

Пасьля захопу Геса дапыталі брытанскія ўлады, у тым ліку MI5, каб высьветліць яго сапраўдныя матывы ўцёкаў. Яго трымалі ў розных месцах, у тым ліку ў лёнданскім Таўэры і лягеры Z, патаемным лягеры для ваеннапалонных у Сурэі. Гес даў некаторую інфармацыю аб унутранай працы нацысцкага рэжыму

Брытанскі ўрад пад кіраўніцтвам Уінстана Чэрчыля вельмі скептычна паставіўся да намераў Геса і вырашыў затрымаць яго. Яны вырашылі трымаць Геса ў палоне да канца канфлікту.

Дзіўнае прыбыцьцё такога высокапастаўленага нацысцкага чыноўніка ў Брытанію стала нагодай для самых вострых загалоўкаў па ўсім сьвеце і спарадзіла мноства тэорыяў змовы.

Гітлер, калі даведаўся пра ўцёкі Геса, быў у лютасьці і адрокся ад яго. Адольф заявіў, што ягоны былы намесьнік дзейнічаў несанкцыянавана і пакутаваў ад псыхічнага захворваньня. Нацысцкі рэжым хутка пачаў прыніжаць значэньне Геса і дыстанцыяваўся ад яго дзеяньняў.

Нюрнбэргскі працэс

У кастрычніку 1945 году, пасьля заканчэньня Другой сусьветнай вайны, Гес быў вернуты ў Нямеччыну, каб паўстаць перад судом у Міжнародным ваенным трыбунале ў Нюрнбэргу. Яго абвінавацілі ў змове з мэтай зьдзяйсьненьня злачынстваў супраць сьвету, у плянаваньні і вядзеньні агрэсіўнай вайны, злачынствах супраць сьвету.

Падчас суду Гес дэманстраваў дзіўныя паводзіны, у тым ліку сімуляваў амнэзію і спрабаваў скончыць жыцьцё самагубствам. Пазьней ён адмовіўся ад сваёй заявы аб амнэзіі: Гес заявіў, што сымуляваў страту памяці, каб дыскрэдытаваць судовы працэс. Нягледзячы на гэтыя праблемы ён быў прызнаны вінаватым і прысуджаны да пажыцьцёвага зьняволеньня.

Падчас судовага працэсу Гес прызнаў адказнасьць за свае дзеяньні ў якасьці намесьніка фюрэра, але адмаўляў асабістую датычнасьць да Халакосту і іншых ваенных злачынстваў. Ён паказваў сябе як вернага слугу Адольфа Гітлера, казаў, што выконваў загады і ня быў у поўнай меры праінфармаваны аб злачынствах, якія былі зьдзейсьненыя нацысцкім рэжымам.

Палова жыцьця за кратамі

Гес быў зьняволены ў вязьніцы Шпандау ў Заходнім Бэрліне, якая знаходзілася пад кантролем саюзных дзяржаваў (ЗША, Вялікай Брытаніі, Францыі і СССР). Там утрымлівалася некалькі высокапастаўленых нацыстаў, але зь цягам часу яны былі вызваленыя або памерлі, Гес застаўся адзіным зьняволеным з 1966 году. Чатыры дзяржавы саюзьнікаў па чарзе штомесяц ахоўвалі вязьніцу.

Падчас зьняволеньня Гесу дазвалялі абмежаваныя кантакты з сям'ёй праз лісты і выпадковыя візыты. Значную частку часу ён выдаткоўваў на чытаньне, садоўніцтва і маляваньне. Нягледзячы на некалькі заклікаў аб яго вызваленьні па гуманітарных меркаваньнях СССР пасьлядоўна накладаў вета на гэтыя намаганьні.

17 жніўня 1987 году Рудольф Гес памёр ва ўзросьце 93 гадоў у той жа самай вязьніцы Шпандау. Ягоная сьмерць афіцыйна прызнаная самагубствам праз павешаньне, хаця існуюць і канспіралягічныя вэрсіі. Пасьля ягонай сьмерці вязьніца Шпандау была зьнесеная, каб ня стаць сьвятыняй неанацыстаў.

У 2011 годзе парэшткі Геса былі эксгумаваныя, крэміраваныя і раскіданыя ў моры ў патаемным месцы, каб прадухіліць ягонае перапахаваньне.