Асцярожна, працуе станок: чым і калі адгукнецца Беларусі рост грашовай масы перад выбарамі

Ці пацвярджае статыстыка шырокай грашовай масы ўключэнне друкаванага станка перад выбарамі? Калі так, то калі і чым гэта можа гукнуцца? Такія пытанні Office Life задаў старэйшаму выкладчыку эканамічнага факультэта БДУ Міхаілу Чэпікаву.

Паводле ацэнкі эксперта, у бягучай сітуацыі выбары — толькі частка пытання, прычым не самая галоўная.
«У статыстыцы цяпер ёсць 2 моманты і абодва — не глабальныя: пасля падзення вясной пачала расці шырокая грашовая маса, другое — зніжаецца аб'ём дэпазітаў у рублях і ў валюце. Нягледзячы на ​​тое, што ўрад заяўляе, што ў эканоміцы ўсё нармальна, выпуск ўсё роўна падае, людзі губляюць даходы, і на фоне гэтага дзяржава аказвае падтрымку — але толькі дзяржпрадпрыемствам».
Паводле ацэнкі эксперта, цяпер няма глабальных прычын не давяраць нашай банкаўскай сістэме. Ёсць перажыванні з нагоды ўстойлівасці нацыянальнай валюты, што зразумела. Але гэта — не асноўны фактар. Адсоткаў на 40 мае значэнне тое, што людзям трэба на нешта жыць, і яны вымушаныя траціць дэпазіты.
Што тычыцца павелічэння грашовай масы, то гэта можа быць звязана з выбарамі, згаджаецца Чэпікаў. Справа ў тым, што са зменай урада змянілася яго пазіцыя адносна таго, як трэба дзейнічаць. Да ўлады прыйшлі людзі, якія заявілі, што трэба падтрымліваць эканоміку. Да гэтага гаворка ішла аб магчымых рэформах. Цяпер гаворка аб адным — аб тым, што трэба падтрымліваць дзяржпрадпрыемствы.
«Я б не назваў гэта уключэннем друкаванага станка, але тое, што дапамога аказваецца, — гэта факт. І праблема ў тым, каму яе аказваюць. Дапамагаць трэба эфектыўным прадпрыемствам, а рэальна дапамагаюць — стратным. Таму праблема не ў тым, што грошай становіцца больш, а ў тым, што яны неэфектыўна выкарыстоўваюцца».

Сістэма пад ціскам

На думку эксперта, ціск на Нацбанк з боку прэм'ер-міністра і міністра эканомікі вельмі моцны. І на фоне банкаўскіх скандалаў, і на фоне выбараў на банкаўскую сістэму ціснуць, каб яна давала больш крэдытаў. Аднак сітуацыя «ў актыўную фазу не ўвайшла». Калі б гэта здарылася, то атрымалі б варыянт 2010 года.
Ёсць устойлівыя прыкметы, па якіх можна меркаваць, што пачалася глабальная эмісія. Гэта разгортванне дзяржпраграм (жыллё, мадэрнізацыя, аграгарадкі і інш.). Сёння адзіны сур'ёзны момант, які праглядаецца, — гэта выкананне бюджэту. З-за таго, што прыбыткі ў вытворчасці і эканоміцы падаюць, падатковыя паступленні скарачаюцца. Адпаведна, дэфіцыт бюджэту расце. А выдаткі ўрада на фоне пандэміі як мінімум не павінны скарачацца. Адсюль — разрыў паміж даходамі і выдаткамі, які трэба пакрываць.
«Другі момант, па якім можна было б судзіць, што ўключылі станок, — гэта калі б пачалася новая кампанія па павышэнні зарплаты. Але павышэнне зарплаты медыкам упісваецца ў дадатковыя выдаткі, прадыктаваныя эпідэміяй. Што да іншых бюджэтнікаў, то ўсё адкладзена на 5 гадоў. Пенсіі цяпер значна не растуць. Шырокі жэст зроблены, але гэта глабальнага значэння не мае. Таму рэзюмэ з нагоды ўсяго гэтага — заклапочанасць з нагоды станка мае месца, але нічога катастрафічнага або новага ў эканоміцы не адбываецца. У нас і раней падтрымлівалі неэфектыўныя прадпрыемствы, і цяпер падтрымліваюць», — каментуе Чэпікаў.

Стары метад не працуе

Іншая справа, на думку эксперта, калі б ва ўрадзе прыдумалі нешта новае, напрыклад, падтрымаць прыватны бізнес, каб ён не разваліўся. А тое, што зараз адбываецца, — у гэтым нічога новага няма.
«Калі людзі разумеюць пад уключэннем друкаванага станка тое, што ўрад рабіў і раней, то так і адбываецца, і гэта ўжо неэфектыўна. Першыя гадоў 15 гэта спрацоўвала на старым патэнцыяле, а з 2011 года гэта ўжо не спрацоўвае», — перакананы эканаміст.
У тым, што вытворчасць падае, а шырокая грашовая маса расце, нейкі інфляцыйны момант ёсць, але не глабальны. Хутчэй за ўсё, у выніку інфляцыя будзе вышэйшая за тую, якую ўрад чакае, але не глабальна — да 10-11%.
«Гэта магчыма на працягу бліжэйшых 10 месяцаў, калі даход будзе падаць, а грошай будзе станавіцца больш. Аб'ектыўныя законы ніхто не адмяняў. І калі адбудзецца нейкая кампанія па павышэнні заробкаў, то гэта адаб'ецца. Але каб з'явілася інфляцыя вышэй за 10%, я не бачу прычын».

Пакуль баяцца няма чаго

Па разліках Чэпікава, калі ўзяць самы песімістычны прагноз: грошай выпусцяць яшчэ больш, чым выпускаюць цяпер, а нацыянальны даход упадзе так моцна, як чакае МВФ, то наўрад ці інфляцыя выйдзе за межы 12%.
«Павелічэнне грашовай масы ідзе з тэмпам прыкладна 5% год да года. Адпаведна, калі даход упадзе на абяцаныя 6-6,5%, то, склаўшы дзве гэтыя лічбы, атрымаем грубую ацэнку таго, што можа адбыцца з коштамі. Яны маглі б паскорыцца, калі б пачаліся паніка і ажыятаж. Але я не бачу прычын для гэтага. Рэальных падстаў для дэвальвацыі няма».
Перш за ўсё таму, што грошы выпускаюцца не ў крытычных аб'ёмах. Дэвальвацыя магла б паскорыць гэты працэс, і тады інфляцыя была б сур'ёзнай. Але ў Беларусі ўстойлівы крэдытны рэйтынг, краіна можа пазычаць на знешніх рынках валюту. Гэта значыць, што магчымасці дзяржавы значна больш, чым яны былі ў 2011 годзе.
«У 2011 годзе, калі б своечасова ў сакавіку-красавіку пазычылі $ 2,5 млрд, то ў нас бы не было таго, што здарылася восенню 2011 года. Зараз мы можам узяць пазыку, пазыкі растуць, але гэта аддаленая праблема назапашвання доўгу. Гэта цісне на эканоміку, але не пагражае тым, што ў бліжэйшыя 3-6 месяцаў у нас адбудзецца нешта глабальна дрэннае на грашовым рынку», — упэўнены эканаміст.
Бо грошай няма ў вялікіх аб'ёмах, якія можна было б выдаткаваць на таварным і валютным рынку, то цэны і абменныя курсы рэзка змяніцца не могуць.
«Калі пачынаюць перажываць аб эмісіі перад выбарамі, то давайце ўспомнім, што ў 2010 годзе перад выбарамі грашовая маса расла на 20-30% (па некаторых ацэнак, за год — на 60%). Тады гэта было сур'ёзна. Сёння грашовая маса расце на 5%, але гэта не адбываецца няўхільна, як у 2010 годзе. У красавіку грашовая маса падала, а ў траўні пачала расці. Калі адняць усё, што падала, і дадаць усе, што ўзрасло, то дынаміка год да году адбываецца ў тым дыяпазоне, як меркавалася — на 5-6%. Калі б пры гэтым нацыянальны даход вырас тэмпам, які існуе ў галаве ўрада, то інфляцыя будзе ў запланаваных рамках».
Але паколькі ў рэальнасці нацыянальны даход скароціцца, то атрымліваецца, што 5% выпушчаных грошай накладваюцца на мінус нацыянальнага даходу. Аднак горшы варыянт  6,5% скарачэння ВУП — ня выйдзе, нават калі ўрад нічога не будзе рабіць, лічыць эксперт.
Верталёт з грашыма эканоміку не вывезе
«Ёсць тэрмін, які адрадзілі ў Амерыцы разам з імем Бернанке — «верталётныя грошы», іх фокус заключаецца ў тым, што калі грошы аддаюць нават неэфектыўным прадпрыемствам, то, па меры таго як яны паступаюць у абарот, яны ўсё роўна павышаюць эканамічную актыўнасць, захоўваюць працоўныя месцы. Калі б гэтыя грошы накіроўваліся тым, хто эфектыўна працуе, то захоўваліся б добрыя працоўныя месцы, з высокай зарплатай, а так працоўныя месцы захоўваюцца з нізкім заробкам. Але гэта — бачанне ўрада, гэта больш палітыка, чым эканоміка».
Што будзе, калі рост у эканоміцы будзе нулявым у гэтым годзе?
Паводле ацэнкі эксперта, калі хуткасць звароту грошай не зменіцца, то інфляцыя будзе 5%. Калі ж хуткасць звароту павялічыцца (на 1-2%) на фоне таго, што людзі чагосьці баяцца, то інфляцыя вырасце да 5-7%.
Але які сэнс павялічваць прапанову грошай пасля 9 жніўня, калі гэта звязана з выбарамі?
«Тое, што звязана з выбарамі, — гэта абяцанні. Перадвыбарчыя абяцанні каштуюць роўна столькі, колькі засталося дзён да выбараў. Калі людзі чакаюць, што ім будуць дапамагаць, гэта іх супакойвае — адпаведна няма ажыятажу».