Беларускія вёскі змагаюцца за выжыванне

Пакуль улады Беларусі анансуюць новы амбіцыйны праект пад назвай «Вёска будучыні», жыхары малых населеных пунктаў краіны імкнуцца захаваць сацыяльныя аб'екты ў сваіх вёсках.

У вёсцы Жычын, размешчанай у Брэсцкай вобласці, пражывае больш за 80 жыхароў. Па цяперашніх беларускіх мерках, гэта далёка не самы горшы для правінцыі паказнік. Тым не менш, мясцовыя ўлады абвясцілі пра закрыццё сельскай крамы з прычыны яе нерэнтабельнасці: цяпер у вёску тры разы на тыдзень прыязджае аўталаўка.

Каля зачыненых дзвярэй крамы

Рашэнне ўладаў прывяло да канфлікту, паколькі жыхароў Жычына не задавальняе падобная сітуацыя. На стыхійна арганізаваны сход на пляцоўцы каля закрытай крамы прыйшло некалькі дзясяткаў чалавек, і людзі не хавалі сваёй незадаволенасці.
«Аўталаўка — гэта не крама, дзе можаш паглядзець і выбраць тавар. А так часам яна з'едзе, а ты прыгадваеш, што цукру не набыла. І ўсё — не дагоніш», — скардзіцца мясцовая жыхарка. Іншая пенсіянерка не без гумару зазначае, як часам нязручна чакаць аўтакраму: «Ведаеце, холадна на вуліцы, я аднойчы замерзла — думала, хана мне будзе».
Яшчэ адна прэтэнзія тычылася таго, што ў аўталаўкі няма сталага графіка, і яна прыязджае ў розны час. «Бывае, у дванаццаць гадзін з'явіцца, а бывае, у сем вечара. І якая бабулька з палачкай будзе яе чакаць, калі цёмна ўжо?» — задаецца пытаннем яшчэ адна жыхарка Жычына.
Кіраўнік мясцовага сельсавета Валерый Шупенік і прадстаўнікі раённых уладаў, якія выступілі на сходзе, спрабавалі супакоіць людзей і растлумачыць, што зачыняць краму назаўжды не плануецца: проста зараз у ім няма прадаўца. Жыхарам вёскі прапанавалі самім знайсці кандыдатуру, і тады мясцовы райспажыўсаюз — уладальнік крамы — гатовы навучыць гэтага чалавека абранай спецыяльнасці.

Ні лазні, ні школы, ні клуба

Абяцанні чыноўнікаў не задаволілі жыхароў Жычына, і яны вырашылі сабраць подпісы пад калектыўным зваротам да вышэйстаячага начальства. Дапамагчы ім у гэтым падахвоціўся апазіцыйны дэпутат сельсавета Валерый Білібуха. Паводле яго слоў, пад зваротам падпісалася практычна ўсё дарослае насельніцтва вёскі. «Людзі наўпрост ставяць пытанне: няўжо мы не заслужылі ў дзяржавы нармальнага сацыяльнага абслугоўвання? Да прыкладу, у размешчанай непадалёк вёскі Сабалі, дзе менш жыхароў, чым у нас, крама працуе штодня. Чым горш мы?» - распавядае пра настроі людзей Валерый Білібуха.
Дарэчы, у вёсцы Жичин ў гэтым годзе паўсталі праблемы не толькі з крамай. Мясцовыя ўлады шукаюць пакупніка на будынак былой лазні. Памяшканне выстаўлена на аўкцыён, прычым ад новага ўладальніка не будуць патрабаваць абавязковага захавання профілю гэтага сацыяльнага аб'екта. Школы, сельскага клуба і фельчарска-акушэрскага пункта ў Жычыне таксама няма.

Планы Мінска па адраджэнні сяла

Тым часам беларускія ўлады збіраюцца ажыццявіць новы праект пад назвай «Вёска будучыні». Пра падобныя планах на сумесным пасяджэнні дзвюх палат парламента паведаміў віцэ-прэм'ер краіны Міхаіл Русы. «У кожнай вобласці вызначаны аграгарадкі і пасёлкі, на аснове якіх будуць адпрацоўвацца пілотныя праекты. Думаю, што ў 2018-м годзе юрыдычна ўсё гэта ўзаконяць», — адзначыў намеснік кіраўніка ўрада, які курыруе аграрную галіну.
У якасці ўзору, да якога трэба імкнуцца, віцэ-прэм'ер назваў аграгарадок Верцялішкі ў Гродзенскай вобласці і вёску Копысь ў Аршанскім раёне, дзе нарадзіўся прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка. Паводле задумак уладаў, для падобных «вёсак будучыні» ў Міністэрстве архітэктуры і будаўніцтва распрацуюць адзіную канцэпцыю. «Павінна быць зразумела, якія з'явяцца будынкі, дапусцім, плавальны басейн ці школа, як іх ўвязаць ў адзін комплекс, што менавіта будаваць і пад якую колькасць людзей», — тлумачыў беларускім дэпутатам сутнасць задуманага Міхаіл Русы. На яго думку, пры рэалізацыі такіх праектаў плануецца не толькі захаваць працоўныя месцы ў вёсцы, але і ствараць новыя.

Чаму «памірае» вёска ў Беларусі?

Падобныя планы ўрада эксперты, знаёмыя з рэальнай сітуацыяй у беларускай правінцыі, ўспрымаюць скептычна. Эканаміст Павел Сельвесюк лічыць, што прычыны, з-за якіх вёскі ў літаральным сэнсе выміраюць, ляжаць на паверхні. «Працы няма, моладзь з'язджае, старыя паступова папаўняюць могілкі, а многія з тых, хто застаўся і знаходзіцца ў працаздольным узросце, дэградуе і співаецца», — пералічвае негатыўныя фактары Сельвесюк. Эксперт дадае, што працэс скарачэння насельніцтва назіраецца не толькі ў сельскай мясцовасці, але і ў малых гарадах.
Па словах эканаміста, у дэклараваных афіцыйнымі ўладамі праектах не відаць механізму, які б дазволіў пераламаць сітуацыю. «Па вялікім рахунку, гаворка ідзе аб узбуйненні сельскіх населеных пунктаў, як у свой час гэта здарылася з аграгарадкамі, — удакладняе Павал Сельвесюк. — Але далёка не ва ўсіх выпадках аграгарадкі сталі квітнеючымі тэрыторыямі. Часам гэта — усяго толькі фасад, «пацёмкінскія вёскі», на якія былі выдаткаваныя вялікія сродкі».
Галоўная ж, на думку эксперта, прычына такога стану спраў — адсутнасць пачуцця гаспадара, паколькі дэ-юрэ прыватная ўласнасць на зямлю ў Беларусі існуе, аднак дэ-факта свабоднага абароту зямлі ў краіне няма. І гэта стрымлівае тых, хто мог бы укладваць у сяло свой капітал.
Паводле dw.com