Ці забароняць краіны канвенцыі Эспоо будаўніцтва беларускай АЭС?

Праект беларускай АЭС у чарговы раз робіцца прадметам міжнароднага разгляду. 20-21 сакавіка Камітэт па ажыццяўленні канвенцыі Эспоо на сваім чарговым пасяджэнні разгледзеў скаргу Літвы на Беларусь аб парушэннях Канвенцыі пры будаўніцтве беларускай АЭС.

Сваё рашэнне Камітэт апублікуе ў верасні, і, на думку экспертаў, краіны Канвенцыі могуць дамагацца забароны будаўніцтва Астравецкай АЭС.

Забарона на будаўніцтва Астравецкай атамнай цалкам магчымая



Папярэдні слайдНаступны слайд

Праект беларускай АЭС у чарговы раз робіцца прадметам міжнароднага разгляду. 20-21 сакавіка Камітэт па ажыццяўленні канвенцыі Эспоо на сваім чарговым пасяджэнні разгледзеў скаргу Літвы на Беларусь аб парушэннях Канвенцыі пры будаўніцтве беларускай АЭС.
Сваё рашэнне Камітэт апублікуе ў верасні, і, на думку экспертаў, краіны Канвенцыі могуць дамагацца забароны будаўніцтва Астравецкай АЭС.
Забарона на будаўніцтва Астравецкай атамнай цалкам магчымая
Нягледзячы на ​​празмерна аптымістычны прагноз афіцыйнай беларускай дэлегацыі на сакавіцкім пасяджэнні Камітэта па ажыццяўленні канвенцыі Эспоо, забарона краінамі гэтай канвенцыі будаўніцтва Астравецкай АЭС цалкам магчымая.
Беларускі сайт Хартия97 перадае са спасылкай на беларускае інфармацыйнае агенцтва «Інтэрфакс» каментар Аляксандра Андрэева ​​па выніках пасяджэння Камітэта: «Я не бачу фактаў, якія б маглі нам перашкодзіць (у будаўніцтве АЭС - ІФ)».
Аднак краіны канвенцыі Эспоо могуць вымусіць Беларусь прыпыніць будаўніцтва Астравецкай атамнай электрастанцыі. Існуе механізм, - і пра гэта кажуць не толькі незалежныя эксперты, але і прадстаўнік Мінпрыроды Беларусі Аляксандр Андрэеў, - калі краіны Канвенцыі большасцю галасоў прымаюць рашэнне аб забароне краіне шкоднай трансгранічнай дзейнасці. Такая сітуацыя склалася ў свой час у дачыненні да Украіны, якая будавала канал «Хуткая». Скаргу на Украіну падавала Румынія, спрэчка паміж гэтымі дзвюма краінамі да гэтага часу не ўрэгуляваная, і Украіна, у адпаведнасці з рашэннем краін канвенцыі Эспоо, спыніла будаўніцтва і не аднаўляе яго.
Аляксандр Андрэеў у сваім каментары "Інтэрфаксу", растлумачвае механізм забароны. Так, напрыклад, краіны Еўрасаюза, якія маюць 27 галасоў у Канвенцыі Эспоо, могуць забяспечыць прыняцце рашэння Камітэта аб забароне будаўніцтва беларускай АЭС. «Калі краіны, якія ратыфікавалі Канвенцыю Эспоо, прымаюць дзвюма трацінамі галасоў якое-небудзь рашэнне, то краіна абавязаная яму падпарадкавацца. Мы разумеем, што калі краіны Еўрасаюза - а гэта 27 краін, 27 галасоў у Канвенцыі з 42-х - вырашаць правесці якое-небудзь рашэнне, то нам складана будзе яму супрацьстаяць », - заявіў Андрэеў 23 сакавіка на прэс-канферэнцыі ў Мінску.
Спецыяліст беларускага Мінпрыроды нагадаў, што Літва выступае за адмену ўсіх рашэнняў, якія Беларусь прыняла па рэалізацыі праекта сваёй АЭС. Ён лічыць, што магчымы такі варыянт развіцця падзей, калі Камітэт вынесе пытанне аб скарзе Літвы на пасяджэнне Бюро, пасля чаго рашэнне аб забароне будаўніцтва беларускай АЭС можа быць адобрана на нарадзе бакоў Канвенцыі Эспоо.
Юрыст экалагічнай арганізацыі «Еўрапейскі Экофорум» Андрэй Андрусевіч пракаментаваў адмыслова для Беллона.ру механізм прыняцця рашэння аб забароне шкоднай трансгранічнай дзейнасці. Ён растлумачыў, што Камітэт разглядае справу аб парушэнні краінай Канвенцыі, робіць высновы і ініцыюе разгляд пытання аб парушэнні на Нарадзе Бакоў. Камітэт таксама падае Нарадзе свае высновы і рэкамендацыі, а таксама рашэнне, якое варта прыняць.
Што ж тычыцца пытання, звязанага з беларускай АЭС, то юрыст лічыць, што яно будзе ў любым выпадку разгледжанае на Нарадзе Бакоў канвенцыі Эспоо. «Калі Камітэт не прызнае парушэнняў, Нарада Бакоў проста прыме гэта да ведама. Калі ж парушэнні будуць прызнаныя, то Нарада Бакоў прыме рашэнне ў дачыненні да краіны, якая парушае. Гэта рашэнне можа быць любым, у тым ліку патрабаваць спыніць будаўніцтва. Вельмі многае залежыць ад саміх перамоў на Нарадзе Бакоў », - каментуе эксперт.
Андрусевіч лічыць, што пры рэалізацыі праекта беларускай АЭС былі зроблены дзеянні, якія на сто адсоткаў парушылі канвенцыю Эспоо. «Гэта, у прыватнасці, рашэнне па месцы будаўніцтва, па выбары тэхналогіі, а таксама правядзенне падрыхтоўчых работ - будаўніцтва чыгункі і аўтадарог, земляныя працы на пляцоўцы», - кажа Андрусевіч.
МЗС Літвы ў асобе міністра замежных спраў Аўдронюса Ажубаліса ў пачатку сакавіка ўжо заклікала краіны ЕС прытрымлівацца адзінай пазіцыі ў размове аб запланаваным будаўніцтве па суседстве з Літвой - у Беларусі і Калінінградскай вобласці Расіі - АЭС па расійскіх тэхналогіях, як паведамляе інфармацыйны партал tut.by са спасылкай на БелаПАН.
Літва патрабуе адмены рашэнняў па рэалізацыі праекту беларускай АЭС
Літва патрабуе адмены рашэнняў па рэалізацыі праекта беларускай АЭС, паколькі лічыць, што яны прынятыя з парушэннямі канвенцыі Эспоо. У прыватнасці, у сваёй скарзе, у Камітэт па ажыццяўленні канвенцыі Эспоо, Літва надае ўвагу выбары Астравецкай пляцоўкі, размешчанай менш чым у 50-ці кіламетрах ад яе сталіцы, Вільнюса, а таксама пачатку работ на гэтай пляцоўцы. У тэксце скаргі, у прыватнасці, гаворыцца: «Мы занепакоеныя тым, што, нягледзячы на ​​адсутнасць скончаных працэдур, патрабаваных канвенцыяй Эспоо (падрыхтаваны належным чынам справаздачу аб Ацэнцы ўздзеяння на навакольнае асяроддзе (АУНА), арганізацыю патрэбных канвенцыяй грамадскіх слуханняў і кансультацый) месца для будаўніцтва плануемай АЭС ужо абрана на Астравецкай пляцоўцы, земляныя і іншыя падрыхтоўчыя працы былі ўжо пачатыя ». У нядаўнім прэс-паведамленні МЗС Літвы адзначаецца той факт, што працы па будаўніцтве інфраструктуры для атамнай электрастанцыі на Астравецкай АЭС пачаліся ў студзені 2009 года, у той час як Літва была запрошаная да абмеркавання Ацэнкі ўздзеяння на навакольнае асяроддзе (АУНА) у жніўні 2009 года. У той жа час, па ацэнцы МЗС Літвы, згодна з палажэнням Канвенцыі, краіна паходжання павінна забяспечваць правядзенне працэдуры АУНА да прыняцця рашэння аб санкцыянаванні або ажыццяўленні планаванага віду дзейнасці, уключанага ў Дадатак I, які можа аказваць значны шкоднае трансгранічнае ўздзеянне. «У Канвенцыі прадугледжана, што толькі пасля ўсіх даследаванняў ўздзеяння на навакольнае асяроддзе, а таксама адказаўшы на пытанні краін, якія звязаны з праектам, і правёўшы публічныя слуханні, можна пачынаць будаўнічыя працы аб'екта, які будзе мець міжнароднае ўплыў», - лічыць МЗС Літвы.
Беллона.ру ужо пісала пра тое, што ў сваёй скарзе ў Камітэт па ажыццяўленні канвенцыі Эспоо Літва паказвала, што не атрымала ад Беларусі выразных тлумачэнняў выбару Астравецкай пляцоўкі. Абгрунтаванні сумневаў Літвы ў бяспецы Астравецкай пляцоўкі выкладаюцца ў экспертнай ацэнцы заявы аб АУНА праекта беларускай АЭС, выкананай спецыялістамі Інстытута Фізікі Літвы. На іх думку, пляцоўка знаходзіцца ў
сейсмічна небяспечным раёне (гэты факт пацвярджаюць працы беларускіх геолагаў, на якія спасылаюцца літоўскія аўтары) і даволі блізка ад буйнога населенага пункта (Вільні) - гэта яе два галоўныя недахопы. Аднак ёсць і іншыя, напрыклад, магчымасць тэрмічнага, хімічнага і радыенукліднага забруджвання трансгранічнай ракі Віліі (Нярыс) - другой па велічыні ракі Літвы.
У сваёй скарзе Літва крытыкуе і выбар тэхналогіі - расійскага праекта АЭС-2006, які ніколі не быў рэалізаваны, а таксама няпоўнасць і непаслядоўнасць абгрунтаванняў яго бяспекі ў АУНА праекта беларускай АЭС.
Свае аргументы Літва яшчэ раз падала на сакавіцкім пасяджэнні Камітэта па ажыццяўленні канвенцыі Эспоо. Па запрашэнні Камітэта выступіла з паведамленнем і афіцыйная дэлегацыя з Мінпрыроды Беларусі. Абодва бакі адказалі на пытанні чальцоў Камітэта, які затым прыняў рашэнне падрыхтаваць ў бліжэйшы час праект высноваў і рэкамендацый па развіцці праекта ў Беларусі ў галіне ядзернай энергетыкі.
Беларусь спрабуе абараняцца шляхам абвінавачванняў у адрас Літвы
Адразу ж пасля пасяджэння Камітэта па ажыццяўленні канвенцыі Эспоо, Мінпрыроды Беларусі правяло ў сябе дома прэс-канферэнцыю. Беларускія чыноўнікі са сваёй тэрыторыі, праз свае дзяржаўныя СМІ, паспрабавалі выставіць Літве сустрэчныя прэтэнзіі ў якасці апраўдання за абвінавачванні ў парушэнні Канвенцыі Эспоо.
Як паведаміў беларускі сайт Telegraf.by, начальнік аддзела інфармацыі і сувязяў з грамадскасцю Мінпрыроды Алена Пенязь абвінаваціла Літву ў свядомым ўхіленні ад дыялогу з Беларуссю з нагоды Астравецкай АЭС. Паводле яе слоў, дэлегацыя Літвы не дала выразных тлумачэнняў, чаму яна не рэагуе на прапановы Беларусі, якія датычацца заключэння двухбаковага пагаднення аб захаванні Канвенцыі Эспоо, двухбаковага пагаднення аб аператыўным абвестцы аб ядзерных аварыях, абмене інфармацыяй і супрацоўніцтве ў галіне ядзернай бяспекі і радыяцыйнай абароны, правядзенні двухбаковых кансультацый па пытаннях, звязаных з будаўніцтвам Беларускай і Вісагінскай АЭС.
Намеснік міністра прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Алег Кулік ў якасці абвінавачвання высунуў здагадку, што Літва хоча ліквідаваць канкурэнта на энергетычным рынку ў выглядзе Беларускай АЭС. Інтэрнэт-газета «Беларускія навіны» піша, што, на думку Куліка, Літва доўгі час прадавала электраэнергію, якую вырабляла Ігналінская АЭС, і разлічвае рабіць тое ж самае пасля ўводу ў экплуатацыю Вісагінскай АЭС. «Беларусь жа будзе выступаць канкурэнтам. Гэта было растлумачана экспертам камітэта па ажыццяўленні Канвенцыі Эспоо, сказаў Кулік », - піша газета.
Начальнік упраўлення дзяржаўнай экалагічнай экспертызы Міністэрства прыродных рэсурсаў Беларусі Аляксандр Андрэеў выказаў абвінавачванне Літве, што тая будуе сваю Вісагінскую АЭС у чатырох кіламетрах ад беларускай мяжы, і гэта, на яго думку, сведчыць аб неаб'ектыўнасці прэтэнзій Літвы да праекту беларускай АЭС. Паводле яго слоў, пляцоўка для размяшчэння Вісагінскай АЭС, якую плануе будаваць Літва, таксама размешчана ўсяго ў 2 кіламетрах 300 метрах ад беларускай мяжы, але літоўскі бок сцвярджае, што іх АЭС ніяк не будзе ўздзейнічаць на тэрыторыю Беларусі. Астравецкая жа пляцоўка, заўважыў Андрэеў, размешчаная амаль у 30 кіламетрах ад літоўскай мяжы ", - пішуць « Беларускія навіны ».
Беларусь, выкарыстоўваючы ў якасці сродку абароны напад, усё ж не адказала ў сваёй прэсе па сутнасці прэтэнзій Літвы. Галоўная лінія абароны, якую выстойвае Мінпрыроды Беларусі, прытрымліваецца логікі: «Літва сама парушае Эспоо і не ідзе на дыялог». Аднак парушэнні Літвы не могуць з'яўляцца фармальным апраўданнем і спосабам легалізацыі шматлікіх пралікаў і памылак Беларусі ў рэалізацыі праекта АЭС.
Лінію беларускай абароны ломіць яшчэ і той факт, што афіцыйная Літва заявіла аб сваёй радыкальнай пазіцыі толькі пасля таго, як яе грамадскасць пачатку настойліва выступаць супраць праекту беларускай АЭС. Іншымі словамі, не прамысловае лобі, а менавіта грамадзяне вымусілі літоўскую дзяржаву пайсці на гэты не зусім зручны для яго крок - падаць скаргу ў Сакратарыят Канвенцыі Эспоо.
Не адна толькі Літва выступае з крытыкай праекту беларускай АЭС
Публікаваны нават у расійскай прэсе аргумент Аляксандра Андрэева ​​ў абарону праекту Астравецкай АЭС палягае ў тым, што нібыта толькі Літва прад'яўляе прэтэнзіі на міжнародным узроўні да беларускай атамнай станцыі. Маўляў, іншыя краіны маўчаць або ўхваляюць гэты праект. Аднак гэтая інфармацыя не адпавядае рэчаіснасці.
Карэспандэнт Беллоны.ру паспрабаваў высветліць ў прадстаўнікоў экалагічных грамадскіх арганізацый Германіі, Польшчы, Нарвегіі, Швецыі, Фінляндыі, ці маюць яны пытанні да праекту беларускай АЭС. Адказ нямецкіх зялёных, прадстаўнікоў Грынпіс ў Польшчы, арганізацый, факусуюцца на праектах АЭС у астатніх трох краінах, быў такі: «Мы не атрымлівалі ніякай інфармацыі пра гэты праект, хоць лічым, што ён закранае нашы інтарэсы». Трэба сказаць, што ў згаданых краінах экалагічныя НДА больш цесна і сістэматычна ўзаемадзейнічаюць з дзяржаўнымі структурамі, у прыватнасці, з Міністэрствамі навакольнага асяроддзя і МЗСамі, куды, у адпаведнасці з канвенцыяй Эспоо, павінна была б паступіць інфармацыя аб праекце беларускай АЭС. Іншымі словамі, Беларусь не палічыла магчымым інфармаваць шэраг еўрапейскіх краін аб сваім праекце, таму адсутнасць прэтэнзій большай часткай з'яўляецца следствам адсутнасці інфармаванасці аб гэтым праекце наогул.
Варта адзначыць гэтак жа, што справа аб парушэннях Беларуссю канвенцыі Эспоо пры рэалізацыі праекта беларускай АЭС ўпершыню было адкрыта яшчэ ў 2009 годзе менавіта па скарзе ўкраінскай арганізацыі "Экаклуб». Літва падала сваю скаргу амаль праз два гады - у чэрвені 2011. І ў той скарзе прыводзіліся тыя ж аргументы, што і ў скарзе Літвы: заўчасны пачатак будаўнічых работ на Астравецкай пляцоўцы, апавяшчэнне, выкананае неналежным чынам і іншыя. Пра гэта ўжо пісала Беллона.ру.
З тых краін, што афіцыйна былі запрошаныя да абмеркавання АУНА праекта беларускай АЭС, напрыклад, Украіна па афіцыйных каналах выказала Беларусі негатыўнае меркаванне сваёй грамадскасці і экспертаў у галіне экалогіі, якое прагучала на грамадскіх слуханнях.
Сур'ёзнай крытыцы, як ужо пісала Беллона.ру, дакументацыю аб АУНА беларускай АЭС падвергла Аўстрыя ў дакладзе, падрыхтаваным па замове Міністэрства навакольнага асяроддзя.
Аднак, нягледзячы на ​​гэта, Беларусь лічыць працэс кансультацый па АУНА сваёй АЭС скончаным, а ўсе свае адказы на пытанні краін - вычарпальнымі, і прапануе краінам удзел у толькі ў пасляпраектных кансультацыях, якія праводзяцца на стадыі, калі рашэнне аб будаўніцтве ўжо прынятае. Аднак, у міжнароднай супольнасці ўсё яшчэ захоўваецца магчымасць уплыву на ход будаўніцтва Астравецкай АЭС і такой магчымасцю з'яўляецца забарона краін канвенцыі Эспоо на будаўніцтва гэтай электрастанцыі. Ці будзе яна скарыстаная - добрае пытанне.

Паводле Bellona