Чаму для хлопцаў-беларусаў вучоба за мяжой — часта квіток у адзін канец

Беларускіх юнакоў, якія паступаюць у замежныя ВНУ, з гэтага навучальнага года пазбавілі права на адтэрміноўку ад прызыву ў войска. DW — пра наступствы гэтага рашэння.

Маладыя беларускія салдаты

На носе — пачатак новага навучальнага года, які многія беларусы пачынаюць у замежных ВНУ. Пры гэтым студэнты-юнакі сутыкнуліся з сур'ёзнай дылемай. У траўні ў Беларусі прынялі змены ў законе «Аб вайсковым абавязку і вайсковай службе», якія тычацца тых, хто збіраецца атрымліваць адукацыю за мяжой, у тым ліку і ў Расіі. Усе яны пазбаўляюцца адтэрміноўкі ад прызыву ва Узброеныя сілы РБ. Выключэнне — калі праводзіліся даследаванні «па тэрытарыяльных рэспубліканскіх органах дзяржкіравання» ў рамках "дзяржпраграм".

Акрамя таго, прэтэндаваць на адтэрміноўку могуць маладыя людзі ва ўзросце да 18 гадоў, якія на момант уступлення закона ў сілу ўжо вучыліся за мяжой або паступілі ў замежную ВНУ.

На студэнта, які з'ехаў у вучобу ў Польшчу, завялі крымінальную справу

Згодна з унесенымі папраўкамі, зняцца з беларускага воінскага ўліку ў выпадку афармлення «выезду на пастаяннае знаходжанне за межамі РБ» можна, але гэтая норма не заўсёды выконваецца на практыцы . Так, Брэсцкая аблпракуратура паведаміла аб узбуджэнні крымінальнай справы ў дачыненні да 23-гадовага студэнта Вышэйшай школы развіцця эканомікі ў Варшаве.

Раней паводле рашэння суда беларуса знялі з вайсковага ўліку ў сувязі «з выбыццём для пражывання за межамі тэрыторыі краіны», але абласная пракуратура з гэтым не пагадзілася, бо малады чалавек «часова пражывае ў студэнцкім інтэрнаце ВНУ», а матэрыялы справы «не выявілі інфармацыі», якая пацвярджае, што ён мае ў Польшчы пастаяннае месца жыхарства.

Супраць беларуса завялі крымінальную справу аб «ухіленні мерапрыемстваў ад прызыву на вайсковую службу» (ч. 1. арт. 435 КК РБ). Пакуль невядома, ці быў ён затрыманы.

Беларусаў будуць часцей забіраць на вайсковыя зборы. Уключыцца КДБ

«Спроба пазбегнуць уцечкі мазгоў»

Паводле слоў прадстаўніка службы юрыдычнай дапамогі Задзіночання беларускіх студэнтаў («Асацыяцыя беларускіх студэнтаў») Максіма Кавалёва, беларускія ўлады даўно робяць спробы абмежаваць права маладых людзей вучыцца на карысць магчымасці прызыву іх на службу ў войску.

Да прыкладу, адтэрміноўку ад войска з прычыны вучобы ў РБ можна атрымаць толькі адзін раз. Новыя ж нормы, паводле яго слоў, фактычна пазбаўляюць мужчын прызыўнога ўзросту магчымасці атрымліваць адукацыю за мяжой па магістарскіх праграмах. «Дзясяткі тысяч беларускіх студэнтаў вучацца за мяжой, многія з іх застаюцца там. Гэтыя змены закона — спроба дзяржавы пазбегнуць уцечкі мазгоў», — лічыць Кавалёў. Акрамя таго, адзначае суразмоўца, змены могуць быць звязаныя з магчымай будучай мабілізацыяй у РБ, таму што «вайна ва Украіне працягваецца» і «невядома, як заўтра павядзе сябе рэжым Лукашэнкі».

Што тычыцца юрыдычных аспектаў, то тут Кавалёў звяртае ўвагу на тое, што цяпер для грамадзяніна Беларусі, які ўсё ж такі вырашаецца вучыцца за мяжой, адзіны спосаб не трапіць у войска або ў турму — не вяртацца на радзіму.

«Бацькі не ўяўлялі, што гэта квіток у адзін канец»

Супрацоўніца аднаго з прыватных адукацыйных цэнтраў, якія дапамагаюць беларусам з паступленнем у замежныя ВНУ, распавяла, што калі папраўкі ў закон «Аб вайсковым абавязку і вайсковай службе» толькі абмяркоўваліся, бацькі абітурыентаў былі рашуча настроеныя адпраўляць дзяцей вучыцца за мяжу, але пазней некаторыя з іх перадумалі.

«Верагодна, бацькі да канца не ўяўлялі, што гэта квіток у адзін канец, цалкам самастойнае жыццё іх дзяцей, а некаторым з іх яшчэ не споўнілася і 18 гадоў. У многіх бацькоў няма віз і магчымасці выехаць за мяжу, каб хаця б паглядзець, як уладкаваліся іх дзеці», — дадае суразмоўца.

Таксама многія бацькі не ўпэўненыя, што іх дзяцей у Беларусі здымуць з вайсковага ўліку па стане здароўя. У пачатку года ў РБ пашырылі пералік захворванняў, з якімі маладых людзей цяпер могуць прызываць у войска. Гэта пазбаўляе некаторых абітурыентаў, якія разлічвалі на пазбяганне прызыву ў ВС па стане здароўя, магчымасці вучыцца за мяжой без прававых наступстваў у Беларусі.

Прызыў студэнтаў у войска — рэальная пагроза. Што можна зрабіць ужо зараз?

«Бабулі і дзядулі развітваліся са мной як у апошні раз»

Акрамя службы ў войску, дадатковыя складанасці для студэнтаў-беларусаў, якія навучаюцца ў замежных ВНУ, звязаныя з тым, што, як правіла, яны маюць карту паляка або від на жыхарства ў іншых краінах. Паводле новых нормаў закона «Аб грамадзянстве», такія асобы абавязаныя паведамляць пра гэта беларускім уладам. Хоць ВНЖ у студэнтаў на беларускай мяжы правяралі яшчэ да ўступлення ў сілу новых нормаў.

«Хутчэй за ўсё, больш у Беларусь не паеду, таму што ў апошні раз на мяжы адсканавалі мой ВНЖ. Ужо былі гісторыі, што людзей адводзілі «на дадатковую размову», — дзеліцца Андрэй (імя змененае). Нягледзячы на тое, што малады чалавек ужо чацвёрты год вучыцца ў адной з польскіх ВНУ і мае адтэрміноўку ад прызыву ў войска, ён прызнаецца, што «кожны раз было страшна ездзіць дадому»: «Чакаеш, што цяпер скажуць: пройдзем у кабіначку. А адтуль — на прызыўны пункт».

Вучобу ў польскай ВНУ Андрэй заканчвае ў лютым наступнага года і, у выпадку вяртання ў Беларусь, будзе прызваны ў войска. Ён кажа, што вырашыў застацца ў Польшчы: «Калі рашэнне прыходзіць паступова, гэта не так цяжка. Але калі б мне хтосьці ў 17 гадоў сказаў, што я больш не змагу прыехаць дадому, сваякоў буду бачыць у лепшым выпадку раз на год, то для мяне гэта было б шокам».

Цяпер Андрэй спрабуе арганізаваць пераезд з Беларусі ў Польшчу сваёй дзяўчыны: «Бацькі таксама ўжо ведаюць, што ім давядзецца да мяне ездзіць, а я не змагу больш. Для мамы гэта складаней за ўсё. Бабулі і дзядулі развітваліся са мной як у апошні раз».