«Куды павязуць: у турму ці ў лес за кальцавую?»
У Мінску на адукацыйна-асветніцкай пляцоўцы «Тэрыторыя правоў» 12 лютага адкрылася выстава «Лісты палітвязням: ад 1996 года да нашых дзён». Падчас імпрэзы вядомыя беларускія пісьменнікі, грамадскія дзеячы і былыя палітычныя зняволеныя Алесь Бяляцкі, Зміцер Дрозд і Уладзімір Някляеў падзяліліся сваімі ўспамінамі пра жыццё за кратамі.
Фота ПЦ "Вясна"
У прыватнасці, яны распавялі пра свае ўражанні ад першага дня ў зняволенні. І гэтыя ўражанні апынуліся даволі рознымі.
Алесь Бяляцкі пра першыя суткі за кратамі пасля затрымання летам 2011 года: «Афіцэр ДФР сказаў, што яны хочуць адразу павезці мяне на Валадарку. Мой першы дзень быў менавіта там. Я трапіў у камеру, дзе ўжо знаходзілася 18 чалавек. І ты глядзіш на гэта ўсё ашалелымі вачыма, бо адчуваеш пэўны шок. Мяне спыталі, па якім артыкуле сяджу, я адказаў, затым мне паказалі маю шконку. Я лёг на яе, ляжу і гляджу на гэта ўсё. І думаеш пра сябе: “Што ж ты такое зрабіў, каб тут апынуцца?"
Алесь Бяляцкі. Фота ПЦ "Вясна"
Затым высветлілася, што ў гэтай камеры ў асноўным сядзелі будаўнікі. І, напрыклад, адзін, як апынулася, быў маім суседам па лецішчы. Далей пачынаецца больш давяральны абмен інфармацыяй. Праз некалькі дзён мяне перакінулі ў іншую камеру, дзе было ўжо шэсць чалавек. Там мне адразу прапанавалі шконку, дзе да мяне жыў “прэзідэнт” – кандыдат у прэзідэнты Дзмітрый Ус».
Падчас мерапрыемства Алесь Бяляцкі прадставіў свой зборнік турэмных апавяданнях «Турэмныя сшыткі».
Фота ПЦ "Вясна"
Уладзімір Някляеў пра першую ноч пасля затрымання ў снежні 2010 года: «Мяне забралі ноччу прама з палаты рэанімацыі. І гэта была вельмі цікавая ноч. Мяне прама з кропельніцамі пацягнулі па калідоры. Я пазней зразумеў, чаму мне не далі даляжаць да раніцы, — каб нагнаць страху. Бо была пастаўлена задача – дазнацца пра фінансаванне. Яны амаль голым выцягнулі на мароз і закінулі ў аўтобус. Усе твае рэсурсы кажуць “ратуйся”, а як – ты прыдумаць не можаш. Узгадаў тады зніклых палітыкаў — Захаранку, Ганчара... Я глядзеў, куды паедзе машына: у турму ці кудысьці ў лес за кальцавую. Калі за кальцавую – то, відаць, шанцаў ужо няма. Але ўсё ж прывезлі ў “Амерыканку”, чаму ў той момант я быў рады.
Уладзімір Някляеў. Фота ПЦ "Вясна"
На “Амерыканцы” адразу пачалі ламаць: паказваць фота пісталетаў, гранатаў і казаць, што гэта знойдзена ў мяне ў стале, і пад пагрозамі прымянення больш цяжкага артыкула (які прадугледжваў смяротнае пакаранне) прымушаць распавесці пра фінансаванне. Карацей, гэта была не самая лепшая ноч у маім жыцці…»
Зміцер Дрозд: «Гэтых “першых дзён” у турме, атымліваецца, было шмат. І першы дзень на ІЧУ, і першы дзень на Валадарцы ў адной камерны, і першы дзень у іншай камеры і г.д. Што звычайна адбываецца? Галоўны па камеры пытаецца ў цябе, якой ты арыентацыі, па якім артыкуле трапіў і з якімі людзьмі маеш зносіны. Затым табе выдзяляюць шконку, спачатку на верхнем ярусе, а калі ніжнія вызваляюцца, то “пераязджаеш” уніз, гэтак званы “прывілеяваны паверх”».
Таксама былыя палітвязні распавялі пра ўплыў турэмнага досведу на магчымасць ствараць мастацкія творы. Напрыканцы імпрэзы выступілі паэт і музыка Эдуард Акулін і паэтка Галіна Дубянецкая.
Фота ПЦ "Вясна"